Σήμερα θέλω να σας μιλήσω ως θείος. Θέλω να σας μιλήσω για την ανιψιά μου, το Μελιτάκι μας, που ήρθε ένα χρόνο πριν και κατάφερε ν’ αλλάξει εντελώς την ζωή των γονιών της και λιγάκι τη ζωή όσων άλλων την αγαπούν, μεταξύ των οποίων βρίσκεται και η αφεντιά μου, στο ρόλο του αμήχανου θείου, που κάθε φορά που την παίρνει στα χέρια του δεν ξέρει τι να την κάνει.

Γελάει με το θείο…

Η ανιψιά μου, που όλη την εβδομάδα θα σβήνει κεράκια, όταν την ρωτάς πόσο χρονών είναι, δείχνει «ένα», σηκώνοντας το δάχτυλο σαν μαϊμουδάκι, που καμαρώνει με τον κόσμο που ασχολείται μαζί της. Ηδη καταλαβαίνει ότι ο κόσμος είναι ο μεγάλος αντίπαλος της, αυτός που κάποτε θα κατακτήσει. Η ανιψιά μου έγινε ενός έτους και μου φαίνεται πως το κατάφερε σε χρόνο ρεκόρ. Αρχισε τώρα να λέει λογάκια χωρίς ακόμα να καταλαβαίνει καλά αυτά που της λέει ο θείος της. Ο θείος θα τα πει αυτά που θέλει να της πει στα πρώτα γενέθλιά της σε εσάς, εσείς μπορείτε να τα πείτε στα δικά σας ανιψάκια κι ο θείος μπορεί απλά να ελπίζει ότι κάποια μέρα που θα μεγαλώσει η ανιψιά του θα το βρει αυτό το κομμάτι του θείου, θα το διαβάσει και μπορεί να χαρεί ή να γελάσει με τοι θείο της – άλλωστε αυτό κάνει και τώρα.

Κάποτε ένας άγγελος

Στην ανιψιά μου ήθελα να πω πως μέσα στις δέκα ταινίες που μου αρέσουν είναι η «Μια Υπέροχη ζωή» αυτού του σπουδαίου μάστορα του μελοδράματος που λέγεται Φρανκ Κάπρα. Η τηλεόραση τη δείχνει συνήθως κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα, γιατί θεωρείται ταινία για γιορτές – κι εγώ την θυμήθηκα στα γενέθλια της ανιψιάς, γιατί κι αυτά γιορτή είναι. Στην ταινία, που γυρίστηκε το 1946, όταν ο μεγάλος πόλεμος καλά καλά δεν είχε τελειώσει, πρωταγωνιστεί ο Τζέιμς Στιούαρτ, που υποδύεται τον Τζορτζ Μπέιλι, που πέρασε  τη ζωής του στο Μπέντφορντ Φολς. Ήθελε να ταξιδέψει και να σπουδάσει, αλλά δεν τα κατάφερε ποτέ, καθώς έπρεπε να βοηθήσει τους γονείς του στη μικρή τους επιχείρηση, που βρισκόταν πάντα σε κίνδυνο, αφού ένας άπληστος επιχειρηματίας της περιοχής, ο Χένρι Πόττερ, ήθελε να την εξαγοράσει. Την παραμονής των Χριστουγέννων, ο καλός Τζορτζ εξαιτίας μιας σειράς απερίγραπτων συμπτώσεων και λαθών για τα οποία δεν ευθύνεται, φτάνει ένα βήμα από το να μπει στη φυλακή και να  καταστραφεί.

Ο Τζόρτζ, έντρομος και ντροπιασμένος, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι θα υπήρχε μεγαλύτερο όφελος για την γυναίκα του και τα παιδιά του αν πέθαινε και ετοιμάζεται να αυτοκτονήσει. Εκείνη τη στιγμή ένας άγγελος, ο Κλάρενς (τον υποδύεται με όπλο την γλυκιά του φάτσα ο Χένρι Τράβερς), εμφανίζεται ενώπιον του και αποτρέπει την πράξη του αυτή δείχνοντάς του πόσο χρήσιμος είναι για τους συνανθρώπους του και πόσο κόσμο πρόκειται να βλάψει η αυτοκτονία του. Κι ο Τζόρτζ καταλαβαίνει ότι ποτέ δεν κατανοούμε την σημαντικότητα των πράξεων μας κι αλλάζει την απόφασή του μετανιώνοντας για την παραίτηση του. Η ζωή, θα θελα να πω στην ανιψιά μου, είναι πάντα ωραία όταν την καταλαβαίνεις. Για την ακρίβεια μόνο έτσι είναι ωραία.

Να δεις το μέλλον

Θα θελα επίσης να της πω της ανιψιάς ότι από τότε που την είχα δει την γλυκιά αυτή ταινία σκεφτόμουν ότι το να γυρίσεις το βλέμμα σου προς τα πίσω και να δεις το παρελθόν απλό δεν είναι, αλλά γίνεται –  το αδύνατο είναι να μπορείς να βλέπεις το μέλλον,  καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι τον κόσμο μπορείς να τον αλλάξεις. Την απορία για το πόσο μπορείς από το παρών να διαπιστώνεις ότι έχεις τον τρόπο ν αλλάξεις το μέλλον, μόνο και μόνο γιατί υπάρχεις, μου την έλυσε μια άλλη ταινία που είδα πρόσφατα, όχι τόσο ονομαστή και σπουδαία, αλλά εξίσου χρήσιμη: ήταν ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «How the Beatles changed the World» (« Πως οι Μπιτλς πως άλλαξαν τον κόσμο»). Ο τίτλος μου είχε φανεί υπερβολικός. Οι Μπιτλς, ίσως, να άλλαξαν την ιστορία της μουσικής – αλλά τον πλανήτη; Όταν τελείωσε, είχα πειστεί: πραγματικά τα Σκαθάρια του Λίβερπουλ άλλαξαν τον κόσμο. Τον άλλαξαν γιατί με τον πρώτο τους κιόλας δίσκο επηρέασαν απίστευτα πολύ δεκάδες χιλιάδες παιδιά που τον αγάπησαν – άλλα με τα τραγούδια τους ερωτεύτηκαν, άλλα βρήκαν παρηγοριά και δύναμη, άλλα προσπάθησαν να τους μοιάσουν. Οι Μπίτλς δεν φοβήθηκαν συγκρίσεις: έβλεπαν μόνο μπροστά, το μέλλον δηλαδή.

Η επιρροή του καλλιτέχνη είναι μετρήσιμη πολλά πολλά χρόνια μετά την επιτυχία του. Επιτυχίες έχουν πολλοί, αλλά η επιρροή είναι κάτι μεγαλύτερο. Την επιτυχία την καθορίζει η αγορά, την επιρροή ο ίδιος ο χρόνος, που είναι πάντα το μεγάλο φίλτρο, που κρατά στη ζωή μας τα σημαντικά: ο χρόνος των Μπιτλς άρχισε να τρέχει τη στιγμή της εμφάνισης τους κι ο κόσμος άλλαξε.

Ο χρόνος δεν κάνει χάρες - βάζει δοκιμασίες. Όταν τις ξεπερνάς αλλάζεις πραγματικά τον κόσμο, τον κόσμο σου. Το μικρό αυτό μάθημα έχει εφαρμογή σε κάθε ζωή τοσοδούλικη, που τώρα ξεκινά την αναμέτρηση με τον κόσμο. Η ανιψιά μου δύσκολα θα αποκτήσει το δικό της συγκρότημα, όπως ο Λένον και ο Μακ Κάρτνεϊ, αλλά θα ήθελα να της πω ότι όπως όλα τα παιδάκια πρέπει να έχει υπόψην της ότι τον κόσμο θα τον αλλάξει – τον άλλαξε ήδη.

Οι συνέπειες και μόνο

Συμβαίνει με όλα τα παιδάκια, απλά εμείς δεν έχουμε την δύναμη να το παρατηρήσουμε: όλα αλλάζουν λιγάκι τον κόσμο. Την ανιψιά μου κάποια αγοράκια θα την αγαπήσουν όταν μεγαλώσει: με κάποια θα μάθει τι ωραίο που είναι ν αγαπάς, κι άλλα θα τα πληγώσει και θα τα ωριμάσει και θα τα κάνει να βρουν άλλα κοριτσάκια, που θα τα αγαπήσουν παράφορα. Οι συνέπειες και μόνο αυτών των πράξεων της θα είναι καταλυτικές και θα αλλάξουν την ιστορία, όπως την ξέρουμε: θα γεννηθούν και θα χαλάσουν εξαιτίας της σχέσεις, που με την σειρά τους θα γίνουν αιτία για να δημιουργηθούν άλλες, που σίγουρα δεν θα υπήρχαν χωρίς την δική της παρουσία. Θα την επηρεάσουν άνθρωποι που δεν γνωρίζει, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι πως από τις δικές της τρέλες θα επηρεαστούν και πολλοί: φίλοι και φίλες, γνωστοί κι απλά περαστικοί από την ζωή της κάτι θα της πάρουν και κάτι θα της δώσουν. Στο μεταξύ η ίδια θα γίνει αιτία για χαρές τεράστιες, για λύπες μοναδικές, για στιγμές που χωρίς την δική της παρουσία δεν θα υπήρχαν ποτέ.

Το παρελθόν από το μέλλον

Μια μέρα η ανιψιά μου θα αρπάξει το χρόνο από τον λαιμό και θα τον κάνει να υποφέρει που τα βαλε μαζί της: θα είναι μεγάλη και θα πιστεύει πως μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Ο θείος της θα θελε απλά να γνωρίζει πως κάθε πράξη της, ακόμα και η πιο ασήμαντη, είναι σπουδαία γιατί αν η ίδια δεν είχε έρθει ένα χρόνο πριν στη ζωή, δεν θα υπήρχε τίποτα από όλα όσα μπορεί να προκαλέσει.

Ο θείος της θέλει να της πει ότι απλά τώρα γεμίζει τις μπαταρίες της για να αλλάξει τον κόσμο, όπως οι Μπιτλς. Και ότι πολλά πολλά χρόνια αργότερα, όταν ένας άγγελος την βοηθήσει να κοιτάξει πίσω της, είναι δεδομένο πως θα δει μια υπέροχη ζωή, όπως ο καλός Τζόρτζ, ο ήρωας του Κάπρα. Θα δει μια ζωή σαν αυτή που καμιά φορά βλέπει σήμερα κι ο θείος της, όταν αυτή απλά του γελάει, βοηθώντας τον να δει λιγάκι από το όποιο μέλλον του απομένει, πολλά γλυκά πράματα που θυμάται από το δικό του ανέμελο παρελθόν.

Χρόνια πολλά ανιψούλα. Εδώ απέξω σε περιμένει ένας κόσμος που θέλει δεν θέλει θα τον κάνεις ν’ αλλάξει. Δεν θα σου γλυτώσει κοριτσάρα μου.