Ενώ περιμένουμε το Πάσχα θέλω να σας πω μια καλή είδηση: κοντά στην Πλατεία της Νέας Σμύρνης ανοίγει ένα περίπτερο. Στα πέριξ της πλατείας της Νέας Σμύρνης υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερα που έχουν κλείσει πρόσφατα: το ένα θα ξανανοίξει. Τα παραμένουν κλειστά, δηλαδή όπως ήταν πάντα και συγχρόνως εγκαταλελειμμένα – τι παράξενο. Αντίθετα από τα εγκαταλελειμμένα καταστήματα πχ που τα βλέπεις και σου πιάνεται η ψυχή ελπίζοντας ωστόσο στην ανακαίνισή τους, κι αντίθετα από τα εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα που αναρωτιέσαι γιατί επιτέλους δεν τα μαζεύουν, τα περίπτερα νομίζεις πως αύριο θα ανοίξουν. Διατηρούν την γκρίζα μοναχικότητα τους, παραμένουν κάτι που αρχιτεκτονικά δεν μοιάζει με τίποτα άλλο. Δεν είναι καλύβια φτιαγμένα σε πεζοδρόμια, δεν είναι σπιτάκια των Στρουμφ, δεν είναι μαγαζάκια. Είναι περίπτερα. Μοναδικά κατασκευάσματα ακόμα και στην εγκατάλειψή τους.
Ο λόγος που αγάπησα τα περίπτερα ήταν μια παρατήρηση που είχε κάνει χρόνια πριν ένας Ιταλός φίλος μου ενώ πίναμε καφέ στο Κολωνάκι. Λέγεται Τζιάνι Μποντίνι και είναι αυθεντικός φιλέλληνας κι όχι ντεμέκ. Ο Μποντίνι είναι δημοσιογράφος της Γκαζέτα Ντελο Σπορτ κι έχει βραβευτεί πριν είκοσι χρόνια για μια έρευνά του για το ντόπινγκ στην ποδηλασία: από αυτό καταλαβαίνεις ότι είναι παρατηρητικός άνθρωπος. Εχει σπίτι στην Ελλάδα. Του άρεσε το φραπέ, πράγμα που αν δεν έχει πουλήσει την ψυχή σου στην πατρίδα μας είναι δύσκολο – ειδικά αν έχεις μεγαλώσει με διπλό εσπρέσο στο Σαν Εουστάκιο. Προτιμούσε την Αστυπάλαια από την Μύκονο και το μπριάμ από το μουσακά. Στην περίφημη συνάντηση που μου άνοιξε τα μάτια με ρώτησε για ποιο πράγμα κατά τη γνώμη μου θα έπρεπε ο υπόλοιπος κόσμος να θαυμάζει το μυαλό του Νεοέλληνα. «Εχουμε πάρει δυο νόμπελ ποίησής» του είχα πει. «Ολοι έχουν, οι Σουηδοί τα μοιράζουν σωστά» μου είπε. Με παρακάλεσε να σταματήσω να σκέφτομαι σαν εστέτ που ψάχνει μια απάντηση για να εντυπωσιάσει. «Τα ωραιότερα θέατρα σας παραμένουν τα αρχαία. Οι επιτυχίες σας στον αθλητισμό αντιμετωπίζονται πάντα με έκπληξη – ίσως και με λίγη καχυποψία όπως όλων των άλλων. Οι εκπρόσωποι των Τεχνών σας είναι σεβαστοί, αλλά ποιας χώρας δεν είναι. Η κουζίνα σας είναι βαριά και για πολλούς αυτό είναι πρόβλημα. Αλλά έχετε φτιάξει κάτι που δεν υπάρχει πουθενά, τουλάχιστον στις χώρες της Ευρώπης που θέλουν να πιστεύουν πως η απλοποίηση της ζωής των πολιτών τους είναι κάτι που ενδιαφέρει». Τον ρώτησα τι είναι αυτό. Και είδα τη λάμψη στα μάτια του όταν απάντησε «το περίπτερο».
«Το περίπτερο», μου είπε ο Ιταλός φίλος μου, «είναι μια μεγαλειώδης ελληνική εφεύρεση – το είδος της εφεύρεσης που υπάρχει για να διευκολύνει τη ζωή των ανθρώπων – κι όχι μόνο όσων ζουν σε αυτή τη χώρα, αλλά και όσους την επισκέπτονται και δεν γνωρίζουν την ύπαρξή τους. Όταν πρωτοήρθα στην Ελλάδα έψαχνα στο λεξικό για να βρω πως λέγεται στα ελληνικά η λέξη «σουπερμερκάτο». Γέλασα γιατί σκέφτηκα πως δεν ήξερε πως χρησιμοποιούμε τον όρο «σουπερ μάρκετ», αλλά τον άφησα να μου εξηγήσει την μαγεία του περίπτερου χωρίς να τον σταματήσω. «Αναρωτιόμουν όταν πρωτοήρθα στην Αθήνα πως θα βρω κατάστημα που να πουλάει καπνό, αναπτήρες, χαρτάκια για στρίψιμο. Έψαχνα στο λεξικό για να δω πως λέγεται στα ελληνικά ο αφρός ξυρίσματος και τα ξυραφάκια. Όταν πρωτοπάτησα πόδι εδώ, στα μέσα της δεκαετίας του ’80, ανακάλυψα πως υπάρχει ένα ελληνικό μίνι παντοπωλείο που λέγεται περίπτερο και που το βρίσκεις μάλιστα παντού, χωρίς να ρωτήσεις κανένα. Σε αυτό μπορούσα να βρω τα πάντα: από αναπτήρες και ό,τι άλλο ψάχνει καπνιστής, μέχρι σοκολάτες, μπισκότα, πλαστικές μπάλες και τσίχλες για τα παιδιά. Και παγωτά και αναψυκτικά και σοκολατούχο γάλα. Κι ακόμα και σουβενίρ για να πάρω φεύγοντας και καρτούλες που μπορούσα να στείλω στους φίλους μου για να τους δείξω πως ήμουν στην Ελλάδα και τους σκεφτόμουν. Και παγωτά φυσικά. Και γυαλιά ηλίου, που δεν ήταν πολυτελείας αλλά μια δουλειά την έκαναν. Κι ακόμα ακόμα και προφυλακτικά. Χωρίς να πρέπει να βρεις ένα φαρμακείο και να προσπαθείς να εξηγήσεις στον φαρμακοποιό τι ακριβώς ψάχνεις, πράγμα που πίστεψέ με δεν είναι εύκολο. Ενώ στο περίπτερο τα είχες όλα μπροστά σου. Κι απλά ό,τι χρειαζόσουν το έδειχνες. Και μπορούσες να πάρεις και τηλέφωνο χωρίς να ψάχνεις κέρματα. Γιατί το περίπτερο υπήρχε για να σου κάνει τη ζωή εύκολη» μου είπε.
Δεν ξέχασα ποτέ αυτόν τον υπέρ της παρουσίας του περίπτερου λόγο. Ο Ιταλός φίλος μου έδωσε νακαταλάβω πολλά που δεν είχα προσέξει διότι στο μυαλό μου το περίπτερο σήμαινε πάντα μόνο εφημερίδες και περιοδικά. Από τότε που ήμουν μικρός κι άνοιγα τα δέματα που έστελνε το πρακτορείου Τύπου στον αγαπημένο μου κυρ Κώστα. Ενώ είναι πάρα πολλά άλλα.
Γιατί φτάσαμε στη παρακμή και στο κλείσιμο των περίπτερων; Γιατί δεν τα εκτιμήσαμε όσο θα έπρεπε. Για ένα ακατανόητο λόγο στη χώρα που δεν τολμάει καμία κυβέρνηση να βάλει τάξη σε πολλά και μεγάλα, η αυστηρότητα των κυβερνήσεων επικεντρώθηκε στο περίπτερο. Για να διατηρήσεις ένα έπρεπε να πληρώνεις τρεις λογιστές! Οι πιο πολλοί περιπτεράδες «γονάτισαν» από τις απαιτήσεις – τους καταλαβαίνω: περίπτερο είχαν οι άνθρωποι και τους αντιμετώπιζαν σαν να έχουν πολυεθνική. Μετά ήρθε η κρίση του Τύπου κι ενώ είχε προηγηθεί η επίθεση στο τσιγάρο. Ο καπνιστής άρχισε σιγά σιγά να νοιώθει ενοχικά: καπνίζει στα κρυφά κι αποφεύγει να περάσει από το περίπτερο μην τον δουν. Από την άλλη το περίπτερο ήταν το υποχρεωτικό πέρασμα όποιου μεγάλωσε με εφημερίδες και ήθελε με αυτές να πίνει τον πρωινό καφέ του ή να μαθαίνει τι γίνεται στα μεσημέρια του. Και τα περιοδικά που κρέμαγε, με την πολυχρωμία τους, το ομόρφυναν και τραβούσαν και το μάτι. Τώρα οι εφημερίδες κλείνουν και τα περιοδικά απλά δεν υπάρχουν. Και τα περίπτερα δεν ανοίγουν. Παραμένουν εγκαταλελειμμένα στα πεζοδρόμια και δεν τα μαζεύει και κανείς. Είναι κατάλοιπα μιας εποχής που οι ξένοι θαύμαζαν την πρακτικότητα του Ελληνα. Όταν τα βλέπω νομίζω πως είναι κάτι σαν τις πυραμίδες. Υπάρχει μέσα τους κάποιος περιπτεράς. Ακούει ραδιοφωνάκι. Παρατηρεί. Και δέχεται την ανόητη ερώτηση που κάναμε στα 90’ς. «Εκτός από ένα λεπτό περιπτερά, μήπως έχετε κι ένα χοντρό περιπτερά;».
Βημαγκαζίνο Απρίλιος του 2024
