Αύριο έχουμε την απονομή των Οσκαρ. Θυμάμαι τα προηγούμενα χρόνια τον χαμό που γινόταν πριν από αυτά – τα προγνωστικά, τις βεβαιότητες, τις πληροφορίες για την γιορτή κτλ. Ποτέ δεν ήταν τίποτα πιο πολύ από ένα πανηγύρι αμερικάνικο τα Οσκαρ, αλλά πάντα βοηθούσαν για να μεγαλώνει το ενδιαφέρον για ταινίες, σκηνοθέτες και ηθοποιούς. Φέτος μολονότι προβλέψεις κυκλοφορούν, πανηγύρι δεν υπάρχει. Διότι υπάρχουν Οσκαρ και ταινίες για να τα κερδίσουν, αλλά δεν υπάρχουν σινεμά για να τις χαρείς.  

Δεκατέσσερις μήνες κλειστά

Στις ΗΠΑ τα σινεμά τώρα αρχίζουν σιγά σιγά να ξαναγεμίζουν. Στην Ελλάδα είναι κλειστά δεκατέσσερις μήνες τώρα – ένα δίμηνο λειτουργίας το καλοκαίρι απλά υπενθύμισε την ύπαρξή τους. Τρεις φορές που επισκέφτηκα ένα από αυτά για να δω μια ταινία πρώτης προβολής, μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου, ήμουν στην αίθουσα ολομόναχος, σαν τον πρωταγωνιστή του Σινεμά ο Παράδεισος που απολάμβανε τα κομμένα από τη λογοκρισία φιλία, έχοντας ως παρέα μόνο τις αναμνήσεις του. Για μένα «σινεμά» είναι μόνο αυτά που στην Ελλάδα αποκαλούμε «χειμερινά» για να τα ξεχωρίζουμε από τα «θερινά». Τα θερινά σινεμά εγώ πιστεύω ότι είναι ένα γλυκό νοσταλγικό τραγούδι του Λουκιανού Κηλαηδόνη – σινεμά κανονικά είναι αυτά στα οποία ο ήχος είναι Dolby Surround, η αίθουσα θεοσκότεινη και η πολυθρόνα, τόσο αναπαυτική, ώστε μπορείς μέσα της να βυθιστείς. Μιλάω για μια χαμένη απόλαυση.

Παράσιτα και Avengers

Από όλες τις συνήθειες που έχω υποχρεωθεί εξαιτίας της πανδημίας ν’ αλλάξω, αυτή που με έχει πονέσει, γιατί την έχω χάσει, είναι η συνήθεια να τρέχω κάθε εβδομάδα σε κάποιο σινεμά, με ή χωρίς παρέα. Ώρες ώρες σκέφτομαι πως ειδικά το κλείσιμο των αιθουσών ήταν ένα είδος τιμωρίας για όσους το σινεμά το ξέχασαν ή το κακομεταχειρίστηκαν, μόνο που παραδόξως την τιμωρία την πληρώνουμε εμείς που είχαμε απομείνει να το αγαπούμε. Τα τελευταία χρόνια ο κινηματογράφος υπέφερε από τις τηλεοπτικές πλατφόρμες που του κλέβουν σκηνοθέτες και σεναριογράφους, από την πειρατεία, από την αδιαφορία ενός μεγάλου μέρους του γιγάντιου κοινού που το μπερδεύει με την τηλεόραση και πιστεύει πως μπορεί να απολαύσει αληθινά μια ταινία σπίτι του.

Στην πραγματικότητα οι περισσότεροι έχουν ξεχάσει τι σημαίνει σινεμά: δεν θυμούνται πια ότι είναι ακόμα η πιο γλυκιά έξοδος, η καλύτερη λύση για ένα πρώτο και αμήχανο ραντεβού, το πιο βολικό καταφύγιο, όταν θες να γλυτώσεις από σκοτούρες για ένα δίωρο, ο πιο εύκολος τρόπος για να καταλάβεις το γούστο του ανθρώπου που σε ενδιαφέρει, ώστε να τον κατανοήσεις καλύτερα. Οι πιο πολλοί προσπερνούσαν πλέον αδιάφορα τις αίθουσες, πίστευαν πως τα Village υπάρχουν για να αγοράζουν τα παιδιά ποπ κορν και να πίνουν κοκακόλες, δεν καταλάβαιναν όσους από μας θέλαμε να δούμε και τα «Παράσιτα» και τους «Avengers». Αλλοι πάλι, μπερδεύοντας την κινηματογραφοφιλία με το μπλα μπλα της καφετέριας, θυμόντουσαν το σινεμά για να αναλωθούν σε μια σειρά από τζάμπα συζητήσεις για το αν μια ταινία άξιζε τα Οσκαρ που άκουσαν ότι κέρδισε, για το αν υπάρχουν ή όχι συμβολισμοί στο τελευταίο blockbuster που είδαν στο Netflix ή για το ποιος σκηνοθέτης είναι καλύτερος, λες κι ο κατά καιρούς υποψήφιος θα κέρδιζε τη Χρυσή Μπάλα σαν το Μέσι και τον Ρονάλντο.

 Πολύ πριν κλείσουν

Τα τελευταία χρόνια το σινεμά έχανε θεατές και υπήρχε απλά ως πεδίο αντιπαράθεσης σε συζητήσεις: ακόμα και η ελληνική ταινία, αυτό το παράξενο κινηματογραφικό είδος που προσπαθούσε να βρει λίγο ζωτικό χώρο για να μας θυμίσει ότι υπάρχει, περνώντας τις Συμπληγάδες Πέτρες επιτροπών και συνδικαλιστών του Κέντρου Κινηματογράφου, γινόταν αντικείμενο αντιπαραθέσεων γύρω από καφέδες, στις οποίες πρωταγωνιστούσαν συνήθως, όσοι δεν έχουν δει ποτέ ελληνικές ταινίες, αλλά γνωρίζουν την τέχνη του αφορισμού.

Πολύ πριν κλείσουν τα σινεμά είχαν πάψει για τους περισσότερους να υπάρχουν, δηλαδή να γεμίζουν από θεατές. Το κλείσιμό τους πονάει εμάς που τα είχαμε στη ζωή μας, αλλά συγχρόνως κατά κάποιο τρόπο μας ανακουφίζει: το κλείσιμο σταμάτησε βίαια τη φθορά της αγάπης μας – τουλάχιστον δεν τα βλέπουμε να μαραζώνουν άδεια.

Προσδοκώ την ανάστασή τους

Θα ξανανοίξουν σύντομα οι αίθουσες, αλλά δεν μου φτάνει: αυτό που εγώ ονειρεύομαι είναι να αποδειχτεί κάποτε πως αυτό το παρατεταμένο κλείσιμό τους χρησίμευσε ως επίλογος του πρώτου κεφαλαίου της ιστορίας τους και ως πρόλογος για το δεύτερο. Αν υπήρχε Υπουργείο Πολιτισμού θα χρησιμοποιούσε ήδη ειδικούς για να σχεδιάσουν τη νέα εποχή των σινεμά – την εποχή που η παρουσία θεατών θα έσωζε αρχικά την αίθουσα. Αυτό που εγώ προσδοκώ είναι να βρεθεί ένας τρόπος, αποκλειστικά εκπαιδευτικός, ώστε να ξαναμάθουν τα παιδιά τον κινηματογράφο γνωρίζοντας την ιστορία και την μαγεία του. Εμείς οι μεγαλύτεροι είμαστε δυστυχώς πια μια χαμένη υπόθεση: αποτελούμε ένα κοινό που κάποια στιγμή κάποιος θα σκεφτεί να μας αναδείξει σε προστατευόμενο είδος – δηλαδή είδος που βρίσκεται ένα βήμα πριν την εξαφάνιση.

Αν θέλουμε αληθινά να σώσουμε τα σινεμά δεν χρειάζεται απλά να τα ανοίξουμε, πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να ξαναγεμίσουν. Να οργανώνονται σε αυτά επισκέψεις από τα σχολεία, να ενθαρρύνονται τα παιδιά να τα γεμίζουν ακόμα και κάνοντας σε αυτά καταλήψεις, να γίνουν οι ταινίες μάθημα στα λύκεια -  θα μιλούν για αυτές οι μαθητές και οι καθηγητές θα ακούνε.

Υποφέρουμε όσο λίγοι

Παρόλο που έρχονται τα Οσκαρ, δηλαδή μια γιορτή, μελαγχολώ γιατί αισθάνομαι ολοένα και πιο συχνά ότι αυτό που ζούμε είναι ο θάνατος των σινεμά χωρίς μάλιστα να προηγηθεί κάποιου είδους μάχη: τα σινεμά πεθαίνουν αβοήθητα γιατί εμείς που τα έχουμε ανάγκη δεν μπορούμε να διαδηλώσουμε στο Σύνταγμα, δεν έχουμε εκλογική δυναμική, δεν ανήκουμε στις ευπαθείς ομάδες, ενώ ευπαθέστατη είμαστε – υποφέρουμε όσο λίγοι.

Ας προσευχηθούμε, μέρες που είναι, ως αληθινοί πιστοί για την ανάστασή τους. Ας αρχίσουμε να ελπίζουμε πως θα υπάρξει μια κάποια σκέψη, όχι απλά για το άνοιγμά τους, αλλά για την αληθινή σωτηρία τους, την οποία μπορεί να φέρει μόνο ο σχεδιασμός μιας επόμενης μέρας με τον καλύτερο τρόπο. Η κινηματογραφοφιλία είναι πίστη που διδάσκεται, δεν είναι γρίπη για να την κολλήσεις, ούτε μπορεί να σε βρει μόνη της: χρειάζεται προφήτες, δηλαδή δημιουργούς, αλλά και θεατές, δηλαδή μυημένους. Χρειάζεται κάποιος να την κηρύξει, να τη μεταδώσει, να χτίσει για χάρη της κρυφά σχολειά και ειδικά φροντιστήρια.

Τα Οσκαρ θα τα κερδίσουν φέτος και ταινίες που ακόμα δεν είδαμε. Ας τις δούμε σε αυτά όταν ανοίξουν. Ας αφήσουμε για λίγο κατά μέρους την γκρίνια για την όποια αξία τους: η αίθουσα για όποιον αγαπά το σινεμά, ήταν πάντα κάτι εξίσου σημαντικό με την ταινία. Ας παραδεχτούμε απλά ότι στις σκοτεινές αίθουσες υπήρξαν στιγμές που νιώσαμε κάτι που στον πραγματικό κόσμο είναι ολοένα και πιο δύσκολο: ότι ανήκουμε κάπου. Κι ότι για αυτό είμαστε αληθινά ευτυχισμένοι…