Ο Σεπτέμβρης αυτός είχε μερικά γεγονότα που τράβηξαν το ενδιαφέρον της πάντα ακόρεστης όρεξης της χώρας για θεαματικές ιστορίες. Μάθαμε ότι ιερείς συζητούσαν με μαφιόζους, ότι μαφιόζοι συζητάνε με πολιτικούς (και μάλιστα φίρμες που έχουν την Κίμπερλι –μια είναι η Κίμπερλι – δίπλα τους), ότι άνθρωποι του Θεού πουλάνε βυζαντινές εικόνες και ιερά ευαγγέλια, κι ότι αστυνομικοί κάνουν εμπόριο ναρκωτικών δικαιώνοντας παλιά συνθήματα που έχουμε δει στους σοφούς τοίχους των Εξαρχείων, ότι γιατροί συνεχίζουν να παίρνουν φακελάκια σαν να το θεωρούν ιερή τους υποχρέωση. Όλα αυτά μας προέκυψαν λίγο καιρό μετά το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ όπου ακούσαμε ότι ο «Φραπές» και άλλα ανάλογα αστέρια του νεοδημοκρατικού πενταγράμμου μοίραζαν επιδοτήσεις σε Κρητικούς που δήλωναν βοσκοτόπια στην Πίνδο ή ακόμα και σε στρατόπεδα. Τι συνδέει  όλες αυτές τις ιστορίες που ξαφνικά πλήθυναν; Το θράσος. Ολοι οι πρωταγωνιστές τους, όποια δουλειά κι αν έκαναν, είναι θρασείς άνθρωποι. Kαι ιστοριες θράσους δεν έχουμε μόνο στην Ελλάδα: όσα συμβαίνουν στη Γάζα είναι αποτέλεσμα θράσους. Κι όσα στην Ουκρανία το ίδιο: το θράσος είναι καύσιμο.    

Τι είναι το θράσος; Πρόκειται για ένα ανθρώπινο μυστηριώδες χαρακτηριστικό. Στα λεξικά στο θράσος αποδίδεται μια σημασία κατά βάση αρνητική: ως έννοια είναι κοντά στην αυθάδεια, στην χωρίς μυαλό ορμητικότητα, στην απερίσκεπτη τόλμη, στην αναίδεια. Την ίδια στιγμή όμως, στα ίδια λεξικά ο θρασύς, δηλαδή αυτός που έχει θράσος, περιγράφεται και ως άνθρωπος με κουράγιο και έλλειψη φόβου – όχι ως ήρωας, αλλά ως κάποιος που με την ιδιοσυγκρασία του (συνήθως και με το επιθετικό ένστικτό του) δημιουργεί εξελίξεις.    

Επειδή πάντα μου αρέσει να κοιτάζω την ιστορία των λέξεων η λέξη «θράσος» παράγεται από τον όρο «θέρσος», απ’ όπου προέρχεται και η λέξη «θάρρος». Υπάρχει μια κατά κάποιο τρόπο κοινή αφετηρία των δύο λέξεων, του θράσους και του θάρρους – πιθανότατα στην αρχαιότητα να σήμαιναν και το ίδιο κι απλά το θάρρος να ήταν ίδιον των ηρώων. Όμως, στην πορεία των αιώνων οι λέξεις διαφοροποιήθηκαν εννοιολογικά, σαν δυο φίλοι που η ζωή τα έφερε έτσι και χώρισαν παρόλο που μικροί έμοιαζαν σαν αδερφάκια.

Ενώ το θάρρος συνέχισε να είναι στη φύση των ηρώων, το θράσος έγινε κάτι ολότελα διαφορετικό: μεταξύ άλλων και όπλο των απατεώνων. Το έχει πάντα στον χαρακτήρα του και ο τολμηρός και ο αποφασιστικός και ο άφοβος αλλά του χρειάζεται απλά για να ξεπεράσει τα όρια. Μπορεί για καλό, αλλά πιο συχνά το κάνει για κακό - για κάποιου τύπου προσωπικό όφελος, το οποίο χωρίς αυτό δεν θα το είχε ποτέ του.  Η λειτουργία του θράσους είναι πολύ ενδιαφέρουσα: προκαλεί ένα είδος εσωτερικής βεβαιότητας ότι δεν θα έχεις το παραμικρό πρόβλημα ό,τι κι αν κάνεις. Αντίθετα με το θάρρος που συχνά είναι κάτι ενστικτώδες, το θράσος προϋποθέτει επίγνωση της κατάστασης κι ένα είδος αναλυτικής ικανότητας: το επιδεικνύεις περίπου εκ του ασφαλούς. Επειδή καμία εκτίμηση δεν είναι απολύτως σωστή και το περιθώριο να κάνεις λάθος πάντα παραμονεύει, ο θρασύς συχνά το θράσος του το πληρώνει. Όμως σε όλες αυτές τις πρόσφατες ιστορίες θράσους η ερώτηση είναι από πού το αντλεί. Ποια πχ είναι η λογική ανάλυση που κάνει ένα ιερέα να πιστεύει πως μπορεί να πουλάει άγιες εικόνες και να μην έχει πρόβλημα; Όχι ενώπιον του Θεού (γιατί σε αυτόν δεν πιστεύει ή αν πιστεύει πιστεύει σε ένα Θεό στα μέτρα του…) αλλά ενώπιον της ίδιας της ανθρώπινης δικαιοσύνης.

Υπάρχουν ιστορίες θράσους σε γενικές γραμμές απλές. Το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ πχ βασίζεται στην βεβαιότητα ότι αρκεί μια κομματική ταυτότητα για να έχεις την απαραίτητη κάλυψη: έχει συμβεί πολλές φορές. Ο γιατρός που παίρνει φακελάκι το χει συνήθειο. Αλλά υπάρχουν και ιστορίες θράσους ακόμα πιο σύνθετες. Ο αστυνομικός πχ που συνελήφθη για εμπόριο ναρκωτικών, ζούσε σαν βασιλιάς επιδεικνύοντας τον πλούτο του με τρόπο εντυπωσιακό: κυκλοφορούσε με ακριβά αυτοκίνητα, φορούσε πανάκριβα ρούχα, έμοιαζε να έρχεται από το παλιό εκείνο σήριαλ που λεγόταν Miami Vice και στο οποίο οι Αμερικάνοι της δίωξης ναρκωτικών έμοιαζαν με μοντέλα του μακαρίτη του Τζιόρτζιο Αρμάνι. Ο έμπορος αγίων εικόνων κατηγορείται από τις διωκτικές αρχές πως είχε στήσει (ή ήταν μέρος) ενός πανελλήνιου κυκλώματος ιερόσυλων – δεν ήταν μεμονωμένες οι πράξεις του για αυτό άλλωστε και οι Αρχές τον παγίδευσαν. Ο περίφημος Μελχισεδέκ, που κατηγορείται πως έκανε δουλίτσες με κατηγορούμενους μαφιόζους, ως επίσκοπος μπαινόβγαινε κεφάτος όχι στα κουρεία και στα λουτρά, αλλά και σε πολιτικά γραφεία – αν κρίνουμε από τους διάσημους φίλους του που ήθελαν την εκλογή του. Η προφανής εξήγηση που δίνεται σε όλα αυτά είναι ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου, «έχουμε γίνει Κολομβία της Νότιας Ευρώπης» κτλ. Αλλά αυτά είναι κορώνες και υπερβολές: μια χαρά τους συνέλαβαν τους φερόμενους οι διωκτικές αρχές.

Νομίζω ότι συμβαίνει κάτι κομμάτι πιο σύνθετο: μια από τις παρενέργειες του θράσους πρέπει τελικά να είναι και ένα είδος τρέλας. Η τρέλα που σε κάνει να πιστεύεις πως επειδή είσαι θρασύς είσαι και κάτι σαν σούπερ ήρωας και θα την γλυτώνεις πάντα. Γιατί νιώθεις ξεχωριστός, πως δεν μοιάζεις με τους τριγύρω σου που τους βλέπεις σαν ανθρωπάκια, δεν ανήκεις στον κύκλο των κακόμοιρων που δεν έχουν το δικό σου χάρισμα.

Ζούμε σε μια αναμφίβολα τρελή εποχή και το βλέπουμε. Ο κόσμος αλλάζει προς το χειρότερο, η επίδειξη αλαζονείας γίνεται τρόπος διοίκησης, όσοι υπόσχονται ακρότητες τραβάνε την προσοχή του ακροατηρίου, η διαφωνία συνοδεύεται από βιαιότητα, τα ίδια τα εγκλήματα γίνονται όλο και πιο πολλά: ακόμα και στην χώρα μας που η οπλοκατοχή δεν είναι ό,τι πιο συνηθισμένο κουμπούρια τραβιούνται για ψύλλου πήδημα. Ψάχνουμε το γιατί αυτό συμβαίνει αναζητώντας εξηγήσεις όλο και πιο πολύπλοκές. Κι όμως το συμπέρασμα είναι απλό: το θράσος θεωρείται ολοένα και πιο πολύ και από ολοένα και πιο πολλούς αρετή που σε βοηθά. Είναι πίσω από όλα: οπλίζει με κουράγιο τον φοροφυγά, φουσκώνει το στήθος του αλαζόνα, τροφοδοτεί με δύναμη τον ιδεοληπτικό, γεμίζει με δύναμη τον αρνητή της όποιας κανονικότητας, είναι η βενζίνη του πιο ισοπεδωτικού αντισυστημισμού. Βοηθά τον Τραμπ να μιλά με τον Πούτιν, μεταμορφώνει σε ηγέτη τον Ερτογάν, ατσαλώνει τον Νετανιάχου ώστε να περιφρονεί τον πλανήτη, είναι όπλο των λογιών λογιών Αγιατολάχ. Ζούμε στην εποχή του θράσους. Που αξιακά έχει γίνει σημαντικότερο του θάρρους. Αν ποτέ οι δυο παλιόφιλοι που χώρισαν ξαναβρεθούν, το θάρρος θα πει στο θράσος ό,τι σε αυτό οφείλεται η πρόοδος του κόσμου. Και το θράσος θα γελάσει και θα του πει ότι σιγά αλλά μεθοδικά ετοιμάζει την καταστροφή του κόσμου.   

(Βημαγκαζίνο, Σεπτέμβριος του 2025)