Όπως περίπου περίμενα ο θόρυβος για τα όσα έγιναν την Κυριακή στο ΟΑΚΑ καταλάγιασε σε χρόνο ρεκόρ. Ο Υφυπουργός Αθλητισμού κ. Γιώργος Βασιλειάδης έδωσε πέντε – έξι συνεντεύξεις, οι εφημερίδες έγραψαν στα πρωτοσέλιδά τους τα συνηθισμένα κατηγορώ, οι ακροατές των ραδιοφωνικών σταθμών θυμήθηκαν τους (ανύπαρκτους) καιρούς που στο γήπεδο πηγαίναμε όλοι μαζί και όποιος για το ματς ενδιαφέρεται, απλά ρωτάει ποια μπορεί να είναι η τιμωρία του ΠΑΟ. Κι όμως τα επεισόδια αυτά δημιούργησαν μια παράξενη συνθήκη: ακριβώς γιατί ήταν πράξεις οργανωμένων οπαδών επανάφεραν στην επικαιρότητα ένα παλιό προβληματισμό που έχει να κάνει με το σε ποιόν ανήκουν πραγματικά οι ομάδες. Κάποια στιγμή πρέπει να έχουμε και την ειλικρίνεια να κάνουμε αυτή τη συζήτηση.

Ολοι έχουν στο μυαλό τον κόσμο

Υπάρχουν διάφορα μοντέλα διοίκησης ποδοσφαιρικών ομάδων. Οι Ισπανοί έχουν καλλιεργήσει εδώ και πολλά χρόνια τη λαϊκή συμμετοχή στις διοικητικές αποφάσεις. Σχεδόν σε όλες τις ομάδες υπάρχουν μέλη που ψηφίζουν για την διοίκηση – χιλιάδες μέλη που πληρώνουν μια συνδρομή για να έχουν αυτό το δικαίωμα, χωρίς να είναι κάτοχοι διαρκείας εισιτηρίων και χωρίς σε πολλές περιπτώσεις να πηγαίνουν καν στο γήπεδο. Οι Γερμανοί κάνουν κάτι αντίστοιχο, χωρίς ωστόσο να αποκλείουν από διάφορους λεφτάδες να βάλουν τα ωραία τους χρήματα μέσω χορηγιών. Οι ομάδες ακολουθούν μια πολιτική φτηνών εισιτηρίων γιατί βασίζουν την ύπαρξη και την πρόοδό τους στο γηπεδικό κοινό: η Μπάγερν, που έχει και το πιο μεγάλο και το πιο μοντέρνο γήπεδο, είναι, όχι τυχαία, και η πιο δυνατή ομάδα. Αντιθέτως οι Ιταλοί, οι Γάλλοι, φυσικά οι Άγγλοι ακολουθούν άλλου τύπου μοντέλα. Οι ποδοσφαιρικές τους εταιρίες διοικούνται από κανονικά διοικητικά συμβούλια τα οποίο ορίζουν οι κάτοχοι των μετοχών των εταιριών που έχουν και την ευθύνη των ομάδων. Ποιος είναι ο σκοπός τους; Να βγάζουν οι ομάδες χρήματα. Πως προσπαθούν να το κάνουν; Φτιάχνοντας ελκυστικές στο κοινό ομάδες. Όλα σε κάθε περίπτωση καταλήγουν στο κοινό. Είτε αυτό προϋπάρχει (και τη θέλησή του πρέπει να τη σέβεσαι), είτε αυτό το αναζητάς (και ψάχνεις τρόπους για να το έχεις ευχαριστημένο) δουλεύεις γι’ αυτό.

Ομάδες χωρίς κόσμο στην Ευρώπη δεν υπάρχουν. Και πουθενά, από όσο γνωρίζω, καμία ομάδα δεν έχει κάπου στη γη αποφασίσει να διώξει τον κόσμο της από το γήπεδο ή να τον περιορίσει. Συμβαίνει στην Ελλάδα κάτι διαφορετικό; Θεωρητικά όχι. Στην πραγματικότητα, όμως, υπάρχουν δυο πράγματα που διαφοροποιούν τη χώρα μας από όλες σχεδόν τις άλλες: εδώ υπάρχουν ομάδες που δεν ενδιαφέρονται για το πώς θα ικανοποιήσουν τον κόσμο τους προσφέροντάς του καλό ποδόσφαιρο, αλλά υπάρχει κι ένας κόσμος που στο γήπεδο πάει συνήθως μόνο όταν έχει την βεβαιότητα ότι η ομάδα του θα κερδίσει. Η όταν στο μυαλό του νοιώθει ότι η ομάδα του τον χρειάζεται για να τα βγάλει πέρα με μια δυσκολία. Και τα δυο είναι λάθος.

Τεράστιο ως μέγεθος

Η περίπτωση του Παναθηναϊκού είναι ενδεικτική. Ο κόσμος του Παναθηναϊκού ως μέγεθος είναι κάτι τεράστιο. Δεν μιλάω για τους ανθρώπους που δηλώνουν Παναθηναϊκοί, αλλά και για το ίδιο το γηπεδικό κοινό της ομάδας. Εχουν υπάρξει καλοκαίρια που στο ΟΑΚΑ έχουν γίνει ματς με πενήντα και εξήντα χιλιάδες θεατές – αναφέρομαι στα καλοκαίρια ακριβώς για να γίνει κατανοητό ότι δεν μιλάμε για κόσμο που πήγαινε να δει την ομάδα να κατακτά κάποιο πρωτάθλημα συμμετέχοντας σε πανηγύρια κτλ. Ποιο ήταν το λάθος που έγινε στον ΠΑΟ; Κάθε φορά που κατάφερε να μαζέψει τον κόσμο του, (ενδεχομένως και να τον ενθουσιάσει…), έβαλε στόχους που είχαν σχεδόν πάντα να κάνουν με το αποτέλεσμα και όχι με το ποδόσφαιρο. Αν μιλήσεις με οπαδούς του ΠΑΟ, σχετικά μεγάλους, ανθρώπους δηλαδή που έχουν ζήσει την διαδρομή της ομάδας στις τελευταίες δεκαετίες, σου μιλάνε όλοι ακόμα για το Ζάετς και το Σαραβάκο, άντε και το Ρότσα και το Βαζέχα – σαν μετά από εκείνη την εποχή να μην έχουν δει τίποτα άλλο. Πάντοτε πίστευα ότι αυτό δεν είναι τυχαίο: ο κόσμος του ΠΑΟ έχει δει σίγουρα μεγάλους παίκτες και στη συνέχεια και έχει σίγουρα να θυμάται νίκες μεγάλες (ειδικά στην Ευρώπη), αλλά ποδόσφαιρο που να χαίρεται έχει να δει από εκείνα τα χρόνια του ’90. Γιατί; Γιατί σχεδόν ποτέ οι διοικήσεις του ΠΑΟ (όλες οι διοικήσεις) δεν προσπάθησαν να φτιάξουν ομάδες που να αγαπήσει το κοινό για το ποδόσφαιρο που έπαιζαν. Κάποιες αποσπασματικές χρονιές (η πρώτη χρονιά του μακαρίτη του Γιάννη του Κυράστα π.χ) είναι εξαιρέσεις που κάνουν κατανοητό το πώς φτάσαμε ως εδώ. Στην πραγματικότητα εκπαιδεύτηκε ένα κοινό που περίμενε να δει την ομάδα να κερδίζει για να είναι στο γήπεδο ή που οφείλει να φανατίζεται κόντρα στον εχθρό. Δεν ισχύει μόνο στον ΠΑΟ: ισχύει γενικότερα. Απλά ο Παναθηναϊκός, ακριβώς επειδή έχει ένα τεράστιο κοινό, είναι και το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα εγκατάλειψης. Χωρίς πρωταθληματική πορεία και χωρίς φανατισμό κοινό δεν υπάρχει. Πάει στο μπάσκετ π.χ. Και πάλι καλά που υπάρχει κι αυτό.

Χάθηκαν όλοι στην πορεία

Δείτε τι έχει γίνει φέτος. Ο ΠΑΟ έκοψε στο δύσκολο ΟΑΚΑ 13 χιλιάδες εισιτήρια με τον Λεβαδειακό και τον Πανιώνιο και κοντά τριάντα χιλιάδες στο ματς με την ΑΕΚ. Δεν είναι εντυπωσιακά νούμερα για τον Παναθηναϊκό, αλλά είναι μεγάλα για τα δεδομένα του πρωταθλήματος μας. Κι όμως όλος αυτός ο κόσμος εξαφανίστηκε, όχι γιατί η ομάδα των μικρών του Γιώργου Δώνη σταμάτησε να προσπαθεί, αλλά γιατί σταμάτησε να κερδίζει. Κάποια στιγμή σταμάτησε και να είναι ομάδα μικρών: στο ντέρμπι ο μέσος όρος της ηλικίας της ενδεκάδας του Ολυμπιακού είναι μικρότερος από αυτόν της ενδεκάδας του ΠΑΟ. Και με τον Λεβαδειακό και τον Πανιώνιο υπήρχε η ίδια διοίκηση, υπήρχαν τα ίδια προβλήματα και η ομάδα σίγουρα δεν έκανε πρωταθλητισμό. Τι ήταν διαφορετικό; Νομίζω τη διαφορά την έκανε ο ίδιος ο κόσμος, η χαρά του και η προσμονή του να δει κάτι ποδοσφαιρικά ωραίο. Μόνο που αν αυτό δεν το στηρίξεις, δεν μπορείς και να το περιμένεις. Είναι κανόνας.

Συνθήκες εγκατάλειψης

Τι έγινε στη συνέχεια; Κάτι απλό: το γήπεδο παραδόθηκε ουσιαστικά στους οργανωμένους, που αρέσουν δεν αρέσουν, είναι πάντα εκεί. Αν οι τύποι μπορεί να διαλύσουν ένα ντέρμπι μπαίνοντας μέσα είναι γιατί αισθάνονται ότι ο ΠΑΟ τους ανήκει. Το αισθάνονται γιατί δεν βλέπουν τίποτα άλλο: ο υπόλοιπος κόσμος αποστασιοποιήθηκε και η διοίκηση ασχολείται με τα οικονομικά μπας και κάποιος βρεθεί να αποκτήσει τις μετοχές. Θέλω να πω ότι οι ομάδες δεν ανήκουν ούτε σε όσους γράφουν παράπονα  στο FaceBook, ούτε σε όσους νοσταλγούν τον Ζάετς ή το Σισέ, ούτε σε όσους δηλώνουν Παναθηναϊκοί και κλαίγονται: ανήκουν σε όσους πάνε στο γήπεδο. Αυτοί έχουν λόγο, αυτοί συμμετέχουν, αυτοί διαμορφώνουν και αποτελέσματα – όπως είδαμε πρόσφατα.

Θα γινόντουσαν όσα έγιναν την Κυριακή, αν στο γήπεδο υπήρχαν πενήντα χιλιάδες οπαδοί για να χαρούν μπάλα; Πολύ αμφιβάλω. Πρώτα από όλα η αστυνομία θα ήταν προσεχτικότερη. Αλλά όταν υπάρχουν συνθήκες εγκατάλειψης, απλά περιμένεις τα χειρότερα. Και τα χειρότερα δεν αργούν ποτέ…