Σε ένα κόσμο όπου το Κατάρ δεν θα διοργάνωνε το μουντιάλ σήμερα θα είχαμε τελικό παγκοσμίου κυπέλλου. Δεν μπορώ ούτε να φανταστώ ποιες ομάδες θα έπαιζαν σε αυτό, μπορώ όμως να φανταστώ τι μήνα θα είχα (θα είχαμε…) περάσει. Θα είχαμε δει δεκάδες ματς, θα είχαμε πιεί εκατοντάδες μπύρες, θα είχαμε ανακαλύψει κάποιους λίγους νέους ήρωες και θα είχαμε θρηνήσει για το τέλος (άμεσο η επικείμενο) πολλών με τους οποίους τα περάσαμε ωραία χρόνια. Αλλά θα σας πω τι μου έλειψε πιο πολύ φέτος που δεν υπήρχε μουντιάλ: μου έλειψε ότι κάθε φορά που υπάρχει ένα τέτοιο κι ο κόσμος κολλάει στις τηλεοράσεις ξεκινά παράλληλα και μια υπόγεια συζήτηση για το αν υπάρχουν ή δεν υπάρχουν πια οι περίφημες παραδοσιακές ποδοσφαιρικές σχολές. Με τον όρο αυτό μάθαμε κάποτε να αποκαλούμε το είδος του ποδοσφαίρου που παίζει κάθε χώρα με παράδοση στο άθλημα. Και την οποία για ένα μήνα παρακολουθούμε στα μπαλκόνια μας να αγωνίζεται για να γίνει πρωταθλήτρια κόσμου.
Υπερβολές, αλλά υπήρξαν σχολές
Υπήρχαν σχολές στο ποδόσφαιρο ή ήταν κι αυτό ένα από τα ωραία κλισέ με τα οποία μεγαλώσαμε; Μολονότι πολλά από όσα έχουν ειπωθεί επί του θέματος (και όχι μόνο στην Ελλάδα…) ανήκουν στη σφαίρα των υπερβολών, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι σχολές υπήρξαν, πόσο μάλλον όταν οι πρώτοι που καμαρώνουν για την ύπαρξή τους είναι αυτοί που όλοι υπόλοιποι θεωρούμε ιδρυτές τους. Κανένας Βραζιλιάνος που έχω γνωρίσει (κι έχω γνωρίσει πάρα πολλούς περνώντας το μήνα του παγκοσμίου κυπέλλου το 2014 στην χώρα αυτή…) δεν έκρυψε ποτέ του την αγάπη για το περίφημο «ζιόκο μπονίτο», δηλαδή για το ποδόσφαιρο της ατομικής ενέργειας και της θεαματικής επίδειξης. Επίσης οι Ιταλοί, στο σύνολό τους, θεωρούν ότι όντως κάποτε όλοι οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι ζήλευαν την ανθεκτικότητα της άμυνας τους και την ικανότητά τους να παίρνουν αποτελέσματα με όπλο την πονηριά τους. Οι Γερμανοί μπορεί να μην ένιωθαν κολακευμένοι, όταν άκουγαν ότι τους αποκαλούσαμε «πάντσερ», πλην όμως πίστευαν ότι το ποδόσφαιρο τους εκπροσωπεί πολλά από τα στοιχεία του χαρακτήρα τους, είναι δηλαδή αποτελεσματικό, πεισματάρικο και οργανωμένο. Περιττό να πω ότι οι Ολλανδοί, όχι μόνο πιστεύουν πραγματικά ότι την δεκαετία του ‘70 άλλαξαν την ιστορία του σπορ με το total football, αλλά είναι και πρόθυμοι να σου εξηγήσουν ότι ο Ρίνους Μίχελ το έκανε μελετώντας τα παλιρροιακά κύματα. Και οι Αγγλοι; Δεν χώρα αμφιβολία πως για χρόνια θα ήθελαν να αναγράφεται στις ταυτότητες τους το 4-4-2, αντί για παράδειγμα ο τόπος καταγωγής τους. Και μετά τι έγινε; Μετά απλά όλοι αυτοί σταμάτησαν να σέβονται τις παραδόσεις τους. Και να μας δείχνουν το ποδόσφαιρο που από αυτούς είχαμε μάθει να περιμένουμε. Αυτό βλέπαμε κατά βάση σε όλα τα τελευταία μουντιάλ. Κι αυτό συζητάμε.
Παγκοσμιοποίηση και ανάγκη
Υποτίθεται ότι τον θάνατο των σχολών τον έφερε η ποδοσφαιρική παγκοσμιοποίησή, το γεγονός δηλαδή ότι οι προπονητές μπορούν να βρίσκουν δουλειές μακριά από τις πατρίδες τους και οι ομάδες (ειδικά οι ευρωπαϊκές) μπορούν να έχουν στις τάξεις τους όσους ξένους θέλουν. Πώς να παίξει αγγλικό ποδόσφαιρο η Άρσεναλ αναρωτιόμασταν κάτι χρόνια πριν όταν ο Αρσέν Βενγκέρ παρουσίαζε τους «κανονιέρηδες» πολλές φορές χωρίς κανέναν Αγγλο ποδοσφαιριστή; Η παρατήρηση και ο προβληματισμός ήταν σωστός, όπως είναι σωστό κι ότι από τη στιγμή που η Πρέμιερ Λιγκ γέμισε προπονητές από τον ευρωπαϊκό νότο είναι απίθανο να δεις αγγλικές ομάδες που να σεντράρουν και να ψάχνουν τους δίδυμους πύργους που υπήρχαν πάντα στο παραδοσιακό 4-4-2.
Είναι αλήθεια ότι όταν καταργείται ο βρετανικός χαρακτήρας στο αγγλικό πρωτάθλημα ή ο ιταλικός χαρακτήρας στο καμπιονάτο είναι μάλλον ουτοπικό να περιμένεις να παίξουν αγγλικό ποδόσφαιρο η εθνική Αγγλίας και ιταλικό ποδόσφαιρο η Σκουάντρα Ατζούρα. Αλλά για μια στιγμή· οι Ισπανοί έχουν κι αυτοί πάρα πολλούς ξένους, όμως οι επιτυχημένες τους εθνικές ομάδες τίμησαν το παραδοσιακό ισπανικό τίκι τάκα. Και στη Βραζιλία, εξ όσων γνωρίζω, μπορεί τα προβλήματα του ποδοσφαίρου να είναι πολλά, πλην όμως σίγουρα σε αυτά δεν συγκαταλέγονται «οι ξένοι παίκτες που υπάρχουν στο πρωτάθλημα», διότι τέτοιοι δεν υπάρχουν παρά ελάχιστοι. Και δεν είναι εκεί και ξένοι προπονητές το πρόβλημα γιατί αν εξαιρέσεις κάποιους τυχοδιώκτες πορτογάλους, που μπορεί να βρεθούν εκεί γνωρίζοντας πως χάρη στην ίδια γλώσσα θα κάνουν εύκολα τη δουλειά τους, κανείς άλλος δεν παίρνει την απόφαση να αφήσει την Ευρώπη για να κάνει καριέρα στην χώρα των Καριόκας. Το λέω υπονοώντας, εμμέσως πλην σαφώς, ότι όποιος τη σχολή του την πρόδωσε είναι γιατί πείστηκε πως πρέπει να υιοθετήσει μια άλλη συνταγή επιτυχίας και να αφήσει στην άκρη την παραδοσιακή.
Ψάχνοντας επιτυχίες
Κανείς δεν απαγορεύει στους Ιταλούς να παίξουν άμυνα όπως τα χρόνια του Τζόφ, του Σιρέα, του Τζεντίλε και του Καμπρίνι: δεν το κάνουν πια κι αποκλείονται από τα παγκόσμια κύπελλα. Ολοι θα δακρύζαμε από νοσταλγία αν ξαφνικά στο Κατάρ βλέπαμε την Αγγλία να κατεβαίνει παίζοντας 4-4-2, στο όνομα του σερ Στάνλεϊ Μάθιους και του Τζάκι Τσάρλτον. Φυσικά, όσοι αγαπάμε το ποδόσφαιρο, θα χαιρόμασταν με μια Ολλανδία που να παρουσιάζει πάλι κάτι αληθινά πρωτοποριακό: το λέω γιατί το παλιό τόταλ φούτμπολ δεν έχει πια κανένα γοητευτικό μυστήριο αφού κάθε καλή ομάδα χρησιμοποιεί τους ακραίους αμυντικούς της στην επίθεση και μπορεί, όταν χρειαστεί να ανεβάσει την άμυνα της στη σέντρα. Αν αυτά οι ομάδες αυτές τα άφησαν στην άκρη είναι γιατί πρόκειται για παλιομοδίτικές συνταγές που δεν φέρνουν επιτυχίες.
Αλλαγές και παραδόσεις
Οι Αγγλοι παίζοντας 4-4-2 δεν έχουν καταφέρει να κερδίσουν ποτέ το Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα - πράγμα που κατάφεραν οι Δανοί και οι Ελληνες. Οι Βραζιλιάνοι για να κατακτήσουν το μουντιάλ του 1994 παίξανε άμυνα σοβαρότατη – αν απλά υποστήριζαν με τρία «δεκάρια» τους Ρομάριο και Μπεμπέτο θα είχαμε πάλι δράματα. Σε άλλες περιπτώσεις τις σχολές της διέλυσε ίδια αλλαγή της κοινωνίας και της χώρας. Στη Γερμανία των εκατομμυρίων μεταναστών υπάρχουν χαρισματικά παιδιά που χαίρονται το ποδόσφαιρο χωρίς να γνωρίζουν τις γερμανικές παραδόσεις, στις οποίες πρωταγωνιστούσαν ο Γκέρτ Μίλερ και ο Κάλε Ρουμενίγκε. Στην Εθνική Γαλλίας αγωνίζονται προικισμένα παιδιά με καταγωγή από τη Σενεγάλη και που δεν μοιάζουν καθόλου με τον Πλατινί, τον Ζιρές και τον Ροστό. Οι Γάλλοι όταν κατάφεραν να πείσουν αυτά τα παιδιά ότι η Γαλλία που υιοθέτησε τους γονείς τους είναι η νέα τους πατρίδα, έγιναν ξανά πρωταθλητές κόσμου.
Δείτε ένα τελικό
Ποιος νοιάζεται για τις σχολές όταν πάντα το βασικό στο ποδόσφαιρο είναι το αποτέλεσμα; Νομίζω κανείς. Η μάλλον νοιαζόμαστε όλοι εμείς που μεγαλώσαμε έχοντας μάθει ότι στο ποδόσφαιρο υπάρχουν πράγματα που δεν γίνεται να αλλάξουν ποτέ. Οι Βραζιλιάνοι στο μυαλό μας θα κάνουν πάντα ντρίπλές. Οι Ιταλοί στο μυαλό μας θα παίζουν πάντα άμυνα. Οι Ολλανδοί στο μυαλό μας θα κάνουν πάντα σατανικά κόλπα στις στημένες φάσεις. Οι Γερμανοί στο μυαλό μας θα σκοράρουν πάντα στο 90΄γιατί δεν παρατάνε το ματς ποτέ. Στο μυαλό μας…
Αυτό το μυαλό ξεκουράζουν τα μουντιάλ. Και φέτος που μουντιάλ δεν υπάρχει το μυαλό μας είναι κουρασμένο. Θα σας πρότεινα απόψε να διαλέξετε και να δείτε ένα τελικό – όποιον θέλετε: «ψηθείτε» ότι δεν τον έχετε δει και ξαναδείτε τον και μετά συζητείστε που είναι η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Γερμανία, η Ιταλία κτλ που αγαπήσατε. Καλή η υπομονή, αλλά δεν είναι καλύτερη από τις ψευδαισθήσεις…
