Σε μερικές περιπτώσεις περισσότερο ίσως κι από τα γεγονότα μετρούν τα συναισθήματα. Χθες το πρωί όταν ανακοινώθηκε η δικαστική καταδίκη των κατηγορούμενων στη δίκη της Χρυσής Αυγής πολλοί αισθανθήκαμε ότι κλείνει ένας κύκλος της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας: χρειάστηκε για να συμβεί αυτό το αίμα του αδικοχαμένου Παύλου Φύσσα και η συγκινητική υπομονή των γονιών του, κυρίως της μητέρας του, που έγινε σύμβολο μιας μοναδικής προσπάθειας απονομής δικαιοσύνης, που κράτησε επτά χρόνια, αλλά τουλάχιστον ο κύκλος έκλεισε. Οφείλουμε από εδώ και πέρα να μην ξεχάσουμε τίποτα από τα πολλά που προηγήθηκαν: η μεγάλη περιπέτεια της χώρας με τα απολειφάδια του ναζισμού δεν ήταν ένα κακό όνειρο. Ήταν το αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, αλλά και το αποτέλεσμα της έλλειψης παιδείας: ένα κοινωνικό (περισσότερο και από πολιτικό) σύμπτωμα που έβγαλε στο φως το χειρότερο τρόπο αντίδρασης μιας Ελλάδας πληγωμένης, αλλά κυρίως απαίδευτης, ανίκανης να διαχειριστεί την έβδομη χρεοκοπία της ιστορίας της με ψυχραιμία και προσοχή.     

Τέλος μιας εποχής

Με την καταδίκη όλων αυτών των φανατικών υποστηρικτών της πολιτικής βίας αφήνουμε πίσω μια εποχή που οι θεσμοί περιφρονήθηκαν, η αγανάκτηση απέκτησε διαστάσεις πολιτικού κηρύγματος, η αυτοδικία έγινε ιδεολογικό όχημα και ο ναζισμός ιδεολογικό καταφύγιο για χιλιάδες ανθρώπους που ένιωσαν πως αγκαλιάζοντας την χυδαιότητα μπορεί να εκδικηθούν ένα πολιτικό σύστημα που τους έκανε να νιώσουν προδομένοι.

Τώρα που η ιστορία μοιάζει να ολοκληρώθηκε είναι και πιο εύκολη η αποτίμησή της. Η Χρυσή Αυγή δεν γεννήθηκε το 2010 κι όλα τα αστέρια της που καταδικάστηκαν ως κοινοί εγκληματίες ήταν άνθρωποι γνωστοί χρόνια πριν. Οποιος θυμάται τις εκδηλώσεις της στη Φωκίωνος Νέγρη τους ήξερε όλους: ο γεμάτος μίσος περιθωριακός τους λόγος έβρισκε κάποιους ελάχιστους υποστηρικτές, πολύ πριν η ελληνική οικονομία καταρρεύσει. Εν τέλει αποδείχτηκε πως οι τύποι προετοιμάζονταν χρόνια για να παίξουν το ρόλο των εκπροσώπων του μίσους με τη σιγουριά ότι θα τους δινόταν η ευκαιρία: αυτό ήταν η πρώτη και μεγαλύτερη ίσως αποτυχία του πολιτικού μας συστήματος. Δεν είναι ότι δεν κατάφερε να τους αντιμετωπίσει ιδεολογικά (όπως ακούω να λέγεται από χθες). Είναι ότι δεν αντιλήφθηκε (;) ποτέ την επικινδυνότητα τους ζώντας στη μακαριότητα του, ενώ οι τύποι ήταν επικίνδυνοι στα σκοτάδια της νύχτας πολύ πριν αρχίσουν να κυκλοφορούν πρωί. Ηταν πάντα και σταθερά εκτός νόμου γιατί μπορούσαν και τον χλεύαζαν και τον περιφρονούσαν ανενόχλητοι.        

Ο φόβος και ο πανικός

Στο τέλος αυτής της θλιβερής για τον τόπο μας ιστορίας όλοι (;) κατάλαβαν πως η προσπάθεια απαξίωσης των δημοκρατικών θεσμών, τα κηρύγματα ανυπακοής και η υιοθέτηση ακραίων θέσεων στο όνομα μάλιστα της πατρίδας (!), οδηγούν γρήγορα στην περιφρόνηση της ίδιας της ανθρώπινης ζωής. Ο κανόνας του μίσους λέει πως όποιος αίμα υπόσχεται και για αίμα μιλάει, δεν μπορεί παρά να είναι ένας αιμοδιψής επικίνδυνος τραμπούκος με τον οποίο η δικαιοσύνη, πρώτη από όλους, οφείλει να ασχοληθεί. Το ότι θα διαλαλήσει την αιμοβόρα δίψα του με πολιτικά παραληρήματα είτε σε πλατείες αγανακτισμένων, είτε στο δρόμο παριστάνοντας τον τοποτηρητή μιας απάνθρωπης τάξης δεν τον κάνει λιγότερο τραμπούκο: τραμπούκος είναι πάντα. Κι αν μπει στη Βουλή για να υποκριθεί τον υπερασπιστή των αδυνάτων ο σκοπός του θα είναι πάντα ο φόβος και ο πανικός που το αίμα θεριεύει. Κανείς που λαχταρά το αίμα δεν εξημερώνεται: ίσα ίσα που το χάιδεμά του από μια κοινωνία που θέλει να τιμωρήσει όσους την πρόδωσαν τον κάνει χειρότερο. Πιο αδίστακτο, πιο επικίνδυνο.

Αμυνες και αποφάσεις

Ιδεολογικά οι υποστηρικτές της Χρυσής Αυγής ήταν πάντα μια αστεία υπόθεση – τόσο αστεία που δεν υπήρχε καμία δυνατότητα να συζητήσει ποτέ κανείς μαζί τους: ήθελα π,χ να κάψουν τη Βουλή, αλλά μέχρι να συμβεί αυτό η Ζαρούλια δεν είχε πρόβλημα να είναι μετακλητή υπάλληλος κι από τη Βουλή να πληρώνεται. Στο δρόμο όμως οι τύποι ήταν δυνατοί και στα σκοτάδια επικίνδυνοι για αυτό και λίγοι τα έβαλαν ανοιχτά μαζί τους: το κάνε ο Καμίνης, ο Πύρρος στη Βουλή, ελάχιστοι δημοσιογράφοι και ακόμα λιγότεροι πολιτικοί – ο Παυλόπουλος δεν τόλμησε κάποτε να υπερασπιστεί γυναίκες σε πανελλήνια μετάδοση κι έγινε δίκαια ο πρόεδρος της δημοκρατίας του φόβου. Εν τέλει, όμως, ο φόβος που έσπειραν οι χρυσαυγήτες βοήθησε στο να φτάσει και πιο γρήγορα το τέλος τους: γιατί η αλαζονεία όταν συναντά τη θέληση για αίμα οδηγεί στην καταστροφή.     

Η καταδίκη όσων έσπειραν το δηλητήριο του μίσους για τη δημοκρατία (αυτή ήταν πάντα η πρώτη και βασική τους προτεραιότητα) δεν είναι ένας τρόπος άμυνας της δημοκρατίας μας: άμυνα της δημοκρατίας ήταν ο εκλογικός τους εξευτελισμός που σήμανε και την αρχή του τέλους τους. Η καταδίκη η χθεσινή δεν είναι ούτε  απόδειξη της λειτουργίας της δικαιοσύνης: η δικαιοσύνη δεν υπάρχει για να καταδικάζει ή να τιμωρεί, υπάρχει για να κρίνει. Η καταδίκη αυτή υπήρξε απλά μια καθυστερημένη αλλά δίκαια κρίση: μια αυτονόητη λογική απόφαση βασισμένη σε δεκάδες αποδείξεις που ζήσαμε όλοι καθημερινά. Οι αποδείξεις αυτές ήταν οι επιθέσεις σε μετανάστες, τα πογκρόμ στον Άγιο Παντελεήμονα και η επίδειξή του, οι ελεεινές και χυδαίες επιθέσεις με όσους είχαν την τόλμη να αρθρώσουν λόγο διαφορετικό, οι προσπάθειες να ελεγχθούν ολόκληρες γειτονιές στο όνομα της φυλετικής καθαρότητας, οι τραμπουκισμοί πολιτικών αντιπάλων ακόμα και σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση, οι επιδείξεις πολιτικής μισαλλοδοξίας στο Δίστομο, στο Βιάνο, στο Μελιγαλά, η κοροϊδία της λογικής από ανθρώπους που τάχα μου παρίσταναν τους υπερπατριώτεςμ ενώ κυκλοφορούσαν με αγκυλωτούς σταυρούς.

Το κόστος του θράσους

Το θράσος που τώρα πληρώνουν, πέρα από το φόβο το μεγάλωσε και η στάση ενός τεράστιου κομματιού της ελληνικής κοινωνίας, που είτε από έλλειψη παιδείας, είτε από κουτοπονηριά, έδειξε μια τεράστια ανοχή σε μια οργάνωση που πριν γίνει εγκληματική υπήρξε εγκλιματισμένη. Την ευθύνη για αυτό τον εγκλιματισμό είχαν και έχουν όσοι συντάχθηκαν μαζί της στις πλατείες στο όνομά της αγανάκτησης,  καταγγέλλοντας τάχα μου το αόρατο σύστημα χωρίς να καταλαβαίνουν πως η ισοπέδωση των δημοκρατικών θεσμών δημιουργεί πάντα τραμπούκους. Την έχουν αυτή την ευθύνη φυσικά και όσοι είδαν τη δράση της Χρυσής Αυγής ως αντίβαρο στις λαϊκές κινητοποιήσεις της Αριστεράς, όσοι χαίρονταν με την αύξηση των ποσοστών της στις λαϊκές γειτονιές, όσοι άκριτα μιλούσαν για την πιθανότητα μιας μετεξέλιξής της σε σοβαρή πολιτική δύναμη. Με απλά λόγια την έχουν όλοι: κι όλοι ας φροντίσουν μετά τη χθεσινή απόφαση να κάνουν την αυτοκριτική τους. Αργήσαν πολύ να σταθούν απέναντί στη Χρυσή Αυγή, αλλά ας φροντίσουν να μην ξαναϋπάρξει μόρφωμα ανάλογο.      

Μια θυσία

Όπως πάντα για να πέσουν οι μάσκες και να γίνει κατανοητό το πρόσωπο του τέρατος χρειάστηκε μια θυσία. Ο θάνατος του Παύλου Φύσσα αποδείχτηκε μια θυσία. Κανείς δεν θα τον φέρει πίσω και στη μάνα του χρωστάμε μια συγνώμη. Ο γιός της είναι ένας ακόμα γιός, που σταυρώθηκε για χάρη μας.