Το ότι ξαφνικά ένας ολόκληρος κόσμος άρχισε να συζητάει για το ΠΑΣΟΚ (ΚΙΝΑΛ δεν το λέει κανείς..) του μέλλοντός μας είναι μια έκπληξη, αλλά μια εξηγήσιμη έκπληξη. Συμβαίνει για τρεις λόγους που σχετίζονται, αλλά δεν έχουν να κάνουν απαραίτητα με τις κυριακάτικες εσωκομματικές του εκλογές. Ο πρώτος είναι ο θάνατος της Φώφης Γεννηματά. Ο δεύτερος η ιστορική ανάγκη πολλών ανθρώπων να βρουν πολιτικά στέγη σε αυτό που χάρη στην Ευρώπη μάθαμε να αποκαλούμε «Σοσιαλδημοκρατία» – ανάγκη που φούντωσε και εξαιτίας της πανδημίας. Ο τρίτος σχετίζεται αρκετά με την απλά αναλογική με την οποία θα γίνουν οι επόμενες εκλογές. Αυτό το τελευταίο μπορεί να επαναφέρει το χώρο στο κέντρο του πολιτικού παιγνιδιού: είναι η τεχνητή αναπνοή που δίνει στο ΠΑΣΟΚ μια τελευταία ευκαιρία.

Οι δημοσκοπήσεις και οι συμπάθειες    

Ηθελα να τα υπενθυμίσω αυτά για να γίνει κατανοητό ότι η άνοδος του ΠΑΣΟΚ  στις δημοσκοπήσεις δεν είναι τυχαία. Σίγουρα ο θάνατος της Φώφης Γεννηματά δημιούργησε ένα κλίμα συμπάθειας – οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν καμιά φορά και συναισθηματικές αντιδράσεις: τα ίδια τα ερωτήματα τις προκαλούν. Σαφώς η άνοδος οφείλεται στο ότι οι υποψήφιοι να διαδεχτούν την Γεννηματά έχουν «βαριά ονόματα». Ο Γιώργος Παπανδρέου είναι πρώην αρχηγός του κόμματος και πρωθυπουργός, ο Ανδρέας Λοβέρδος πρώην Υπουργός, ο Νίκος Ανδρουλάκης ήταν δεύτερος στις προηγούμενες εσωκομματικές και έχει εκλεγεί ευρωβουλευτής με σταυρό προτίμησης κι όχι με λίστα, ο Παύλος Γερουλάνος ήταν υποψήφιος δήμαρχος Αθήνας. Ολοι φιλοδοξούν να ξαναφέρουν στη μόδα την πάλαι ποτέ σοσιαλδημοκρατία γιατί η εποχή το επιτρέπει: η πανδημία ξανάφερε στην επικαιρότητα την ανάγκη για ένα καλύτερο Κράτος, ένα Κράτος που θα νοιάζεται περισσότερο για τον πολίτη παρέχοντας υπηρεσίες κι όχι επιδόματα. Ακόμα κι αν οι υποψήφιοι έχουν διαφορές συμφωνούν σε κάτι βασικό: ότι είναι εκπρόσωποι μιας ευρωπαϊκής ατζέντας κι ότι ανήκουν σε ένα χώρο που στη Γηραιά μας Ηπειρο έδωσε πολλά και μπορεί να δώσει ξανά κι άλλα – το αποδεικνύουν οι εκλογές στην Γερμανία, στην Ισπανία, στην Πορτογαλία κτλ. Η Σοσιαλδημοκρατία που όλοι πρεσβεύουν δεν είναι ιδεολογικοπολιτική θεωρία: σχετίζεται κυρίως με την διακυβέρνηση. Όχι τυχαία αυτό που φέρνει το ΠΑΣΟΚ στην πολιτική επικαιρότητα δεν είναι αυτή τη φορά τα εσωκομματικά του (όπως στις προηγούμενες εσωκομματικές), αλλά το γεγονός ότι οι επόμενες εκλογές θα γίνουν με απλή αναλογική.    

Ο χώρος είναι σημαντικός

Για την συντριπτική πλειοψηφία του εκλογικού σώματος το ΠΑΣΟΚ είναι ταυτισμένο με την κυβερνησιμότητα. Αυτή η ταύτιση υπήρξε κι ο λόγος της εκλογικής του καθίζησης: στα χρόνια της κρίσης ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, που κάποτε το ψήφιζε, του χρέωσε την χρεοκοπία. Όμως στο μυαλό όλων το κόμμα παραμένει «κόμμα εξουσίας»: το βοηθάει και το γεγονός ότι τόσο η ΝΔ όσο και ο ΣΥΡΙΖΑ αναζητούν στελέχη του – και τα προβάλουν κιόλας.

Είναι απολύτως λογικό κάθε πρώην ψηφοφόρος του ΠΑΣΟΚ να βλέπει ότι η απλή αναλογική ανοίγει το δρόμο στο ΠΑΣΟΚ για την επιστροφή στην εξουσία. Οσο μένει πίσω ο απόηχος της ταραγμένης δεκαετίας που προηγήθηκε, τόσο πιο πολύ αρκετοί πρώην ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ νοσταλγούν τους καιρούς που το κόμμα «άλλαξε τον τόπο»: το βάζω σε εισαγωγικά γιατί αυτή είναι η αγαπημένη φράση όλων των υποψηφίων για την ηγεσία του. Φυσικά αν για τις εσωκομματικές υπάρχει ενδιαφέρον, αυτό οφείλεται και ότι υπάρχει πολύς κόσμος που νοιώθει μέρος του χώρου. Δεν αναφέρομαι στις εποχές που το ΠΑΣΟΚ έπαιρνε σταθερά 40% αλλά σε πιο πρόσφατες περιόδους: όταν δημιουργήθηκε το ΚΙΝΑΛ, με την συμπόρευση του ΠΑΣΟΚ, του Ποταμιού, της ΔΗΜΑΡ και του ΚΙΔΗΣΟ, αθροιστικά όλα αυτά τα κόμματα είχαν πάρει στις εκλογές του 2015 κοντά στο 14%. Αν το ΚΙΝΑΛ δεν έφτασε ποτέ σε αυτό, είναι γιατί στις εκλογές του 2019 οι μισοί από αυτούς ψήφισαν μια κυβερνητική λύση. Αλλά ούτε δεξιοί έγιναν, ούτε είδαν ποτέ στο πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα το Μεσσία που περπατά στο νερό.  

Μεγαλύτερος από το κόμμα

Οποιοι ψήφιζαν ΠΑΣΟΚ το έκαναν γιατί έβλεπαν στο κίνημα ένα κόμμα εξουσίας: όταν αυτό έπαψε να είναι κόμμα εξουσίας το εγκατάλειψαν, χωρίς ωστόσο να έχουν πάψει να το παρακολουθούν. Βέβαια ο χώρος δεν είναι ενιαίος – και δεν θα μπορούσε να είναι. Υπάρχουν νοσταλγοί της μεγάλης εποχής του Ανδρέα (μερικοί εκ των οποίων δεν την έζησαν καν), υπάρχουν κάποιοι που θα ήθελαν «να δικαιωθεί ο Γιώργος» (δηλαδή οι ίδιοι που πίστευαν πως λεφτά υπάρχουν και τον ψήφισαν), υπάρχουν αντιδεξιοί, κεντροδεξιοί, κεντροαριστεροί, Σιμητικοί, αντισιμητικοί, – κάθε καρυδιάς καρύδι. Αλλά αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να απασχολήσει τον νικητή των εσωκομματικών εκλογών: σήμερα το ζήτημα είναι ο χώρος να αποκτήσει μια ηγεσία. Ο χώρος, όχι απλά το ΠΑΣΟΚ. Ο χώρος, όπως δείχνουν τα νούμερα, είναι πολύ μεγαλύτερος από το κόμμα.       

Δεν έχουν καταλάβει τη δυναμική

Ομολογώ πως δεν είμαι βέβαιος κατά πόσο αυτό το έχουν αντιληφθεί οι υποψήφιοι διάδοχοι της Γεννηματά: για την ακρίβεια είμαι βέβαιος πως το έχει καταλάβει καλά ο κ. Ανδρέας Λοβέρδος, μολονότι κι αυτός προτιμά να απευθυνθεί λίγο περισσότερο στο θυμικό από όσο στο μέλλον. Αυτό που έχω καταλάβει παρακολουθώντας την διαδικασία είναι ότι όλοι οι υποψήφιοι δεν έχουν καταλάβει τη δύναμη (και τη δυναμική) του χώρου και προτιμούν να απευθύνονται πιο πολύ σε ένα δικό τους (ούτε καν κομματικό) πυρήνα: δεν έχουν δει τη μεγάλη εικόνα. Ενω θα πρεπε. 

Το εκλογικό σώμα δεν είναι δεδομένο, κανείς δεν ξέρει πόσοι θα ψηφίσουν την Κυριακή και ως εκ τούτου και οι όποιες δημοσκοπήσεις δεν έχουν νόημα. Δεν ξέρω ποιος θα κερδίσει αλλά θα σας πως ποιος θα ήθελα να κερδίσει: θα ήθελα να επικρατήσει κάποιος που θα έχει καταλάβει πως ο μέσος ψηφοφόρος που σκέφτεται να ψηφίσει στις εκλογές ΠΑΣΟΚ, (στις εθνικές εκλογές, όχι στις εκλογές του ΠΑΣΟΚ) περιμένει να δει από αυτόν κάτι που να μοιάζει με κυβερνητική ατζέντα, δηλαδή με κυβερνητικό πρόγραμμα. Μόνο τότε ο χώρος θα μεγαλώσει: αυτό για μένα είναι το απαραίτητο.

Τα σημαντικά και τα ασήμαντα

Ο Γιώργος Παπανδρέου έχει «τους δικούς του» - όλους όσους τον ακολούθησαν και στο ΚΙΔΗΣΟ μαγεμένοι από το βαρύ του επίθετο που είναι ένα είδος μαγικού αυλού. Ο Λοβέρδος έχει την πιο ξεκάθαρη θέση, αλλά χρειάζεται μια πιο σαφή πρόταση: δεν αρκεί το να λέει με ποιους δεν θα συνεργαστεί, πρέπει να πει και τι θέλει να κάνει. Ο Ανδρουλάκης έχει στα υπέρ του το νεαρό της ηλικίας του, αλλά δεν έχω καταλάβει τι θέλει να κάνει. Όλα αυτά θα μετρήσουν για τους ψηφοφόρους τους και θα μετρήσουν και για όσους δεν θα τους ψηφίσουν: κατά τη γνώμη έχουν μετρήσει ήδη – εννοώ πως όποιος θα τους ψηφίσει το έχει αποφασίσει, για αυτό άλλωστε οι τρεις ξεχωρίζουν. Στις επαναληπτικές εκλογές ωστόσο πρέπει να προκύψει ως νικητής κάποιος που θα μπορέσει μελλοντικά να επαναπατρίσει ψηφοφόρους κι όχι ένας διαχειριστής του κόμματος.

Υπάρχει κόσμος που περιμένει το ΠΑΣΟΚ και θα το ψηφίσει αν ακούσει κάτι που μοιάζει με ολοκληρωμένη πρόταση διακυβέρνησης: διότι ως κόμμα εξουσίας το γνωρίζει το ΠΑΣΟΚ – δεν θέλει να το βλέπει ούτε ως κόμμα συνδικαλιστικής διαμαρτυρίας, ούτε ως λόμπι πολιτικών συνταξιούχων, ούτε ως φορέα προβληματισμών. Είναι ένας κόσμος που απεχθάνεται το δίλλημα «ή με τη ΝΔ ή με το ΣΥΡΙΖΑ», που θέλει το ΠΑΣΟΚ στο κέντρο της επόμενης κυβέρνησης συνεργασίας (γιατί η απλή αναλογική αυτό το επιτρέπει), που δεν πρόκειται να πάει στις κάλπες για να δικαιώσει το ΓΑΠ για όσα έγιναν το 2010 και που δεν ενθουσιάζεται με την ιδέα ότι το κόμμα μπορεί να δυναμώσει, απλά μένοντας στην άκρη. Που δεν το θέλει το ΠΑΣΟΚ ως δεκανίκι της ΝΔ ή του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά στο κέντρο του πολιτικού παιγνιδιού ξανά έτοιμο να βάλει τους όρους του. Αν από τους έξι υποψήφιους βλέπετε κάποιον τέτοιο να τον ψηφίσετε. Αλλά να το κάνετε μόνο για αυτό: όλα τα άλλα είναι πραγματικά ασήμαντα…