Ο Κώστας Γαβράς, ως γνωστόν, γυρίζει αυτές τις μέρες στην Αθήνα μια ταινία για τον κ. Γιάνη Βαρουφάκη – μην παίρνετε όρκο ότι θα είναι αγιογραφία, αλλά δεν έχει καμία σημασία. Δεν έχει επίσης σημασία αν το Bloomberg γράφοντας για το Brexit, αποκάλεσε τον πρωθυπουργό μας κ. Αλέξη Τσίπρα «ειδικό στις ανατροπές δημοψηφισμάτων» ειρωνικά ή επαινετικά: είχε προηγηθεί και ο Πάπας που αναφέρθηκε με καλά λόγια στον Τσίπρα με αφορμή το μεταναστευτικό. Τα γεγονότα αυτά μετράνε περισσότερο από τις λεπτομέρειές που τα συνοδεύουν, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι η δημοτικότητα του πρωθυπουργού στην Ελλάδα είναι, με βάση της δημοσκοπήσεις, στα τάρταρα, και ότι με τον Βαρουφάκη, ακόμα κι εδώ, ασχολούνται ελάχιστοι σε σχέση με πέντε χρόνια πριν. Το βέβαιο είναι ότι ο Βαρουφάκης κι ο Τσίπρας, κάποτε φίλοι και συναγωνιστές στις φαντασιακές μάχες εναντίον των αγορών, σήμερα δεν μιλάνε πια μεταξύ τους, όμως συνεχίζουν να είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς σε ένα συγκεκριμένο ευρωπαϊκό κοινό. Παράδοξο; Όχι ακριβώς. Διότι στην συγκεκριμένη περίπτωση το κοινό δεν γνωρίζει ποιους ακριβώς αγάπησε: για την ακρίβεια εξακολουθεί να λατρεύει αυτό που νομίζει ότι οι δυο εκπροσωπούν.

Η αντανάκλαση του εαυτού μας

Ολες οι εκφάνσεις της αγάπης (ο έρωτας, η λατρεία, το πάθος, η τεράστια συμπάθεια, ο πηγαίος θαυμασμός κτλ) λειτουργούν ως παραμορφωτικοί καθρέφτες, που συχνά έχουμε ανάγκη. Αυτοί οι παραμορφωτικοί καθρέφτες μας επιτρέπουν να βλέπουμε τα είδωλά μας – η λέξη είδωλο είναι το κλειδί της ιστορίας. Είδωλο είναι και το πρόσωπο που προκαλεί τον θαυμασμό μας, αλλά και η αντανάκλαση ενός αντικειμένου, που στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ο εαυτός μας. Στις συγκεκριμένες ιστορίες η λατρεία έχει να κάνει περισσότερο με ιδεοληψίες και λιγότερη με τη γνώση της πραγματικότητας – για την ίδια την πραγματικότητα συχνά υπάρχει απόλυτη άρνηση.

Τόσο ο Βαρουφάκης, όσο και ο Τσίπρας, υπήρξαν οι ηγέτες ενός φαντασιακού στρατού καλών κι αγαθών ηρώων που μάχονται τον νεοφιλελευθερισμό και πολεμούν το σύστημα: το ότι την Ελλάδα την βούλιαξε ο κρατισμός, ο υπερδανεισμός, το απερίγραπτο κόστος του δημοσίου, η αδυναμία του Κράτους να ελέγξει τα έξοδά του, η φοροδιαφυγή κτλ δεν έχει και τόση σημασία. Σημασία έχει ότι ο Βαρουφάκης με τον Τσίπρα αντιπροσωπεύουν ένα είδος αριστερών μαχητών, που διακινώντας θεωρίες και λέγοντας παραμύθια, έκαναν πράξη το όνειρο τους: κατέκτησαν την εξουσία. Στην πραγματικότητα ο Βαρουφάκης υπήρξε ένας κακός Υπουργός Οικονομικών που απομακρύνθηκε από τον ίδιο τον Τσίπρα, που σήμερα έχει μετανιώσει γιατί τον διάλεξε κι ο Τσίπρας είναι τόσο αριβίστας, ώστε για τη διατήρηση της καρέκλας, δέχεται οτιδήποτε ζητάνε οι ξένοι - ο Βαρουφάκης πάντα το υπενθυμίζει. Αλλά όταν η πραγματικότητα γκρεμίζει τους μύθους μας δεν την χρειαζόμαστε. Πιο πολύ και από την παλιά εκείνη αριστερή προσταγή που ήθελε «την φαντασία στην εξουσία», σήμερα ένα κομμάτι της ευρωπαϊκής Αριστεράς προτιμά «την φαντασίωση στην εξουσία» – πράγμα ολότελα διαφορετικό, αλλά πολύ πιο βολικό. Και κομμένο στα μέτρα όλων.

Σταθερότητα και κυνικότητα

Εχει ενδιαφέρον ότι ο Βαρουφάκης και ο Τσίπρας επαινούνται από τους ίδιους περίπου ανθρώπους στο εξωτερικό για δυο ολότελα διαφορετικά πράγματα: ο Βαρουφάκης χειροκροτείται γιατί έφυγε από την κυβέρνηση, όταν κατάλαβε ότι ο Τσίπρας θα «στρίψει» και ο Τσίπρας χειροκροτείται για την στροφή του – την περίφημη kolotouba του στην οποία σύμφωνα με το Bloomberg είναι ειδικός! Πως γίνεται ο ένας να επαινείται για την σταθερότητα του κι ο άλλος για την κυνικότητα του; Νομίζω είναι απλό: και οι δυο ανταποκρίνονται σε δυο υπαρκτές ανάγκες της σύγχρονης ευρωπαϊκής Αριστεράς, δηλαδή την ερμηνεία του κόσμου και την ίδια την εξουσία. Ο Βαρουφάκης προσπαθεί να πείσει ότι υπάρχει ένας μαγικός δρόμος που αν τον ακολουθήσουμε θα λύσουμε όλα μας τα προβλήματα. Ο Τσίπρας θυμίζει ότι για την εξουσία πρέπει να γίνονται όλα – ακόμα και να καταστρατηγούνται οι λαϊκές εντολές. Και οι δυο είναι εκπρόσωποι του «καλού του λαού» - αυτός ήταν πάντα ο πιο αγαπημένος από όλους τους αριστερούς ρόλους. Πιστεύω πως οι ξένοι βλέπουν κυρίως αυτό: δυο ηθοποιούς της ζωής, που η μοντέρνα Αριστερά του ατελείωτου μπλα μπλα έχει μεγάλη ανάγκη. Βάζω στοίχημα ότι αυτό θα είναι και το χαρακτηριστικό της ταινίας του Γαβρά: ένα απερίγραπτο, ατελείωτο, υπερβολικό μπλα μπλα. Από τη στιγμή που στηρίζεται σε ένα βιβλίο του Γιανη δεν θα μπορούσε να ‘ναι αλλιώς. Εγω νομίζω ότι για το Βαρουφάκη και τον Τσίπρα θα μπορούσε να γίνει μια υπέροχη κωμωδία αλλά εγώ ζω στην Ελλάδα, ενώ ο Γαβράς στο Παρίσι: υπάρχει διαφορά.

Δεν κάνει λάθος ποτέ

Κάθε φορά που ακούω επαίνους ξένων για δικούς μας, που υποπτεύομαι πως τους γνωρίζουν ελάχιστα, έχω την βεβαιότητα πως όλοι αυτοί οι ξένοι μιλάνε κυρίως για τον εαυτό τους. Οι οικονομικές θεωρίες του Βαρουφάκη εξακολουθούν να συναρπάζουν χιλιάδες μικρούς Βαρουφάκηδες, που πιστεύουν πως υπάρχει ένας μαγικός τρόπος να συνεχίσεις να βρίσκεις κορόιδα που να σε δανείζουν και να σου επιτρέπουν να σκορπάς χρήματα για καλοπέραση. Οι εναπομείναντες στο εξωτερικό θαυμαστές του Τσίπρα έχουν και οι ίδιοι την ικανότητα να δικαιολογούν τον εαυτό τους και τις επιλογές τους, σίγουροι ότι «το άλλα λέω κι άλλα κάνω» είναι ρεαλιστική αριστερή πολιτική. Τα αφιερώματα και οι έπαινοι γίνονται, πλαγίως, στον ίδιο τους τον εαυτό, που «δεν μπορεί να έχει αγαπήσει λάθος ανθρώπους». Δεν κάνει λάθος ποτέ.

Η καλοδεχούμενη άγνοια

Ο παραμορφωτικός καθρέφτης του συναισθηματισμού μας, μας επιτρέπει να βλέπουμε πάντα τον εαυτό μας ως κάτι γοητευτικό: αυτός ο ωραίος εαυτός μας δεν μπορεί να έχει κάνει λανθασμένες συναισθηματικές επενδύσεις - δεν γίνεται. Ο άνθρωπος ωριμάζει συνήθως όταν αποκτά γνώση της πραγματικότητας, όταν η λογική, και όχι το συναίσθημα του δίνει  απαντήσεις. Αλλά ποιος θέλει απαντήσεις; Και ποιος σας έχει πει ότι η γνώση είναι αυτοσκοπός; Σκοπός είναι πρώτα από όλα η ευτυχία – κι αν η άγνοια βοηθά, είναι καλοδεχούμενη. Δεν αργεί η μέρα που θα δούμε τον Τσίπρα και τον Βαρουφάκη να βραβεύονται από τους ίδιους ανθρώπους την ίδια στιγμή ταυτόχρονα. Όχι για όσα έχουν κάνει. Αλλά για τις φαντασιώσεις που τους πρόσφεραν…