Ενώ συγγενείς και φίλοι έδιναν το τελευταίο αντίο στον Κώστα Καίσαρη ένας φίλος του μου είπε ότι «ακόμα και αν δεν ήξερες τον Καίσαρη, θα έφτανε να δεις τους ανθρώπους που ήρθαν στην κηδεία του για να καταλάβεις ποιος ήταν». Στην εκκλησία του Προφήτη Ηλία στην Αγία Παρασκευή μπορούσες να δεις δίπλα σε μεγάλους παράγοντες του ποδοσφαίρου μας (τον πρώην πρόεδρο του Παναθηναϊκού κ. Γιώργο Βαρδινογιάννη, τον πρώην διευθύνοντας σύμβουλο του Ολυμπιακού κ. Γιώργο Λούβαρη, τον πρώην πρόεδρο της της ΕΠΟ κ. Σοφοκλή Πιλάβιο π.χ), δεκάδες συναδέρφους του και κυρίως πάρα πάρα πολλούς αναγνώστες του – ανθρώπους που ένοιωσαν την ανάγκη ντάλα μεσημέρι ν αφήσουν τις δουλειές τους και να ‘ρθούν να του πουν αντίο. Εντύπωση προκάλεσε, για όσους δεν γνώριζαν τη σχέση τους, η εμφάνιση του Γενικού Γραμματέα της UEFA κ. Θόδωρου Θεοδωρίδη που ταξίδεψε αυθημερόν από την Γενεύη μόνο για να παραβρεθεί στην κηδεία. Το έκανε διότι πιο πολύ και από φίλος του Καίσαρη ήταν και αναγνώστης του. Πράγμα για ένα αθλητικογράφο ίσως σημαντικότερο.

Ασκηση επιβίωσης και ελευθερίας

Είναι αγαπητοί στον κόσμο οι αθλητικογράφοι; Νομίζω όχι ιδιαίτερα. Τον Καίσαρη π.χ πολλοί δεν τον άντεχαν. Μπορεί να τους ενοχλούσε η γλώσσα του ή οι κατά καιρούς θέσεις του, όμως όλες αυτές τις μέρες που τόσα γράφτηκαν για αυτόν, ακόμα και στον σκληρό και ανελέητο κόσμο των Social Media κανείς δεν έγραψε κάτι κακόβουλο. Περισσότερο από αγαπητός ο Καίσαρης υπήρξε απαραίτητος κι αυτό ήταν το συμπέρασμα στο οποίο συμφωνήσαμε κάποιοι λίγοι φίλοι του που χθες το απόγευμα ήπιαμε ένα κρασί στη μνήμη του. Ακόμα και η καμιά φορά υπερβολικά σκληρή κριτική του ήταν χρήσιμη: ο Καίσαρης ήξερε να δημιουργεί προβληματισμούς κυρίως σε όσους περνούσε γενναίες δεκατέσσερις! Όταν ασχολούταν μαζί σου για να γλυτώσεις από δαύτον ένα μόνο τρόπο είχες: να βελτιωθείς.

Η αθλητικογραφία δεν είναι κανονική δουλειά: είναι ένα παράξενο κοκτέιλ. Χρειάζεται γνώση, θράσος, μια κάποια ικανότητα στον γραπτό ή στον προφορικό λόγο, αλλά και κριτική ματιά και επίγνωση ότι συντροφεύεις τους ανθρώπους σε κάτι που αποτελεί διασκέδασή τους. Εννοείται πως τίποτα δεν γίνεται χωρίς ένα σκληρό τίμημα: αν όλοι λένε καλά λόγια για σένα μάλλον δεν έχεις ταυτότητα, αν όλοι λένε άσχημα μάλλον κάτι κάνεις λάθος. Αν παίρνεις το ρόλο σου πολύ στα σοβαρά θα σε τσακίσει η πέτρα της σοβαροφάνειας που κουβαλάς, αν δεν παίρνεις τίποτα στα σοβαρά θα περιθωριοποιηθείς και η γνώμη σου θα ναι ασήμαντη. Κυρίως η αθλητικογραφία είναι μια παράξενη άσκηση επιβίωσης και ελευθερίας. Δεν μπορείς να απαιτείς να μην ασχολούνται οι άλλοι μαζί σου όταν εσύ θες να ασχολείσαι με όλους και δεν γίνεται να μην ασχολείσαι με όλους επειδή κάποιοι από αυτούς, αν ασχοληθούν μαζί σου, θα σου κάνουν ζημιά. Διεκδικείς το δικαίωμα να ασχολείσαι με ό,τι θες χωρίς να απολογείσαι για τις θέσεις σου, αλλά πρέπει να θυμάσαι ότι το πράγμα έχει κόστος.

Θα του τα σπάσει και θα τα τσιμεντώσει

Ο Καίσαρης, όπως και οι περισσότεροι της γενιάς του, ποτέ δεν διαμαρτυρήθηκε σε όσους του άσκησαν κριτική με κάμποσες μάλιστα κατά καιρούς απειλές – στο χώρο είναι πολλοί αυτοί που δεν έχουν και τους καλύτερους τρόπους. Η δημοσιογραφία έχει και προσωπικό κόστος καμιά φορά. Είναι εύκολο να στοχοποιηθείς, να καταλήξεις σε μια αίθουσα δικαστηρίου και να απολογείσαι γιατί έκανες τη δουλειά σου ή να χρειαστεί να εξηγείς τα αυτονόητα σε ανθρώπους με τους οποίους υπό κανονικές συνθήκες δεν θα έλεγες καλημέρα. Αλλά πρέπει να συνεχίσεις να κάνεις τη δουλειά: στον Καίσαρη, ένας από τους πολλούς μάγκες που κυκλοφορούν, είπε κάποτε ότι θα του σπάσει τα γόνατα και θα τον πετάξει στο Σαρωνικό και για να είναι σίγουρος ότι δεν θα βγει θα του τα τσιμεντώσει κιόλας. Μας το έλεγε και γελούσαμε. Και δεν σταμάτησε να του γράφει ό,τι έκρινε απαραίτητο.  

Δεν είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι παλιά οι αθλητικογράφοι ήταν μάγκες και καταπληκτικοί και ωραίοι – νομίζω είχαν να αντιμετωπίσουν πιο ήσυχους ανθρώπους από τους τωρινούς. Σήμερα τα παιδιά που κάνουν αυτή τη δουλειά έχουν περισσότερες γνώσεις, ίσως καλύτερο γραπτό, σίγουρα περισσότερα μέσα στη διάθεσή τους γιατί ξέρουν και τα χειρίζονται. Αλλά είναι κομμάτι καλομαθημένα ή κακομαθημένα – όπως το βλέπει κανείς.

Η φυγή του Καίσαρη έρχεται να υπενθυμίσει στα κακομαθημένα παιδάκια του καιρού μας, που τσιρίζουν κάθε φορά που πρέπει να απολογηθούν γιατί κάτι είπαν ή κάτι έγραψαν στα Μέσα που δουλεύουν, ότι θα πρεπε να έχουν ως παράδειγμα ανθρώπους σαν τον Καίσαρη. Που γνώριζε καλά ότι η κριτική πρέπει να γίνεται με επιχειρήματα, αλλά και με επίγνωση ότι το πράγμα έχει κόστος.

Διαδικασία θάρρους όχι συμπόνοιας

Τα σκεφτόμουν όλα αυτά παρακολουθώντας μια από τις ιστορίες της εβδομάδας. Ο Υφυπουργός Αθλητισμού κ. Λευτέρης Αυγενάκης κίνησε μια προβλεπόμενη από το νόμο πειθαρχική διαδικασία εναντίον ενός δημοσιογράφου που κατά την γνώμη του ξεπέρασε τα όρια μιλώντας για διαιτητές σε μια τηλεοπτική εκπομπή. Είναι πάντα δυσάρεστη για ένα δημοσιογράφο μια δίωξη, αλλά κανείς δεν έχει εξασφαλίσει το δικαίωμα να γράφει και να λέει ό,τι θέλει, χωρίς έστω να δώσει τις εξηγήσεις του σε εισαγγελείς όταν τον φωνάξουν. Πόσο μάλλον όταν τα Μέσα στα οποία δουλεύει αποθέωναν κάποτε τον πρώην Υφυπουργό Αθλητισμού κ. Σταύρο Κοντονή για την ποινικοποίηση, όχι μόνο των δηλώσεων αθλητών και παραγόντων, αλλά και των θέσεων και των απόψεων των δημοσιογράφων. Όταν πανηγυρίζεις για πράξεις κρατικής αυθαιρεσίας και μπλέξεις εξ αιτίας τους, δεν νομίζω ότι θα σε λυπηθούν. Αλλά κάνοντας αυτή τη δουλειά είναι λάθος, έτσι κι αλλιώς, να επικαλείσαι τη δημόσια συμπόνοια: υπεύθυνος για τις πράξεις σου είσαι όταν αντιμετωπίζεις τις συνέπειές τους μόνος. Όπως μόνος κρίνεις και κατηγορείς ή υπερασπίζεσαι.

Ο Καίσαρης ανήκε στην εποχή που το να μπλέξεις γιατί κάτι έγραψες ήταν πανεύκολο – ίσως πιο πολύ και από σήμερα. Η ανωνυμία του Αποδυτηριάκια π.χ δεν σε προστάτευε και ιδιαίτερα. Αλλά γνώριζε ότι οι όποιες αγωγές και οι όποιες διώξεις, (ακόμα και οι όποιες καταδίκες για δυσφήμιση π.χ), ήταν οι αληθινές αποδείξεις της ελευθερίας σου: ελεύθερος δεν είσαι όταν γράφεις ή λες ό,τι θες, είσαι όταν έχεις τη δύναμη να το κάνεις γνωρίζοντας το πρόβλημα που μπορεί να σου προκαλέσει η θέση σου. Δεν είναι μαγκιά να εξασφαλίζεις χάρη στη δύναμη του αφεντικού σου ότι δεν θα ασχοληθεί μαζί σου κάποιος εισαγγελέας: μαγκιά είναι να έχεις το κουράγιο να βρίσκεσαι μπροστά του και να υπερασπίζεσαι το κείμενό σου. Με τον όποιο κίνδυνο να πληρώσεις κάτι, αλλά με την αξιοπρέπεια του θάρρους της γνώμη σου.

Περισσότερη απαραίτητη

Εν τέλει ίσως πολλοί απλοί αναγνώστες συγκινούνται όταν χάνεται ένας αθλητικογράφος (κι ας μην υπήρξε δημιουργός και υπηρέτης μιας Τέχνης που συγκινεί) γιατί καταλαβαίνουν πως ο άνθρωπος αυτός δούλευε πάντα μόνος του – κι ας είχε ένα ολόκληρο κόσμο από φίλους και εχθρούς γύρω του. Το επάγγελμα είναι για μοναχικούς ανθρώπους που δεν φωνάζουν «βοήθεια σώστε με». Ακόμα κι όταν νοιώθουν την ανάγκη να το κάνουν, πρέπει να είναι πιο σημαντική από δαύτη η αξιοπρέπεια. Στο κοκτέιλ της επιτυχίας (γνώση, γράψιμο, όρεξη, κριτική ματιά, κτλ) αυτή είναι περισσότερο απαραίτητη…