Πήγα στο Ηρώδειο και είδα την «Τουραντότ», την όπερα των Τζάκομο Πουτσίνι και Φράνκο Αλφάνο κι ομολογώ πως εντυπωσιάστηκα. Είχα ακούσει τα καλύτερα για αυτό το ανέβασμα αλλά όντας δύσπιστος τα διέγραψα από το μυαλό μου γρήγορα: έτσι την περασμένη Τρίτη το βράδυ όλα ήταν μια έκπληξη. Θα έβλεπα ωστόσο την σχετική παράσταση ακόμα και αν οι κριτικές που κυκλοφορούσαν ήταν οι χειρότερες κι ο λόγος που θα το έκανα δεν έχει να κάνει τόσο με την αγάπη μου για την Οπερα όσο στην συγκεκριμένη περίπτωση με το γεγονός ότι κλείνει το Ηρώδειο, χωρίς μάλιστα να γνωρίζει κανείς πότε θα ξανανοίξει. Την είδηση του κλεισίματος μας την έδωσε η ίδια η Υπουργός Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη πριν λίγο καιρό. Σε ραδιοφωνική της συνέντευξη μας ανακοίνωσε το κλείσιμο στο τέλος του εφετινού καλοκαιριού χωρίς μάλιστα να είναι σε θέση να μας ανακοινώσει πότε θα ξανανοίξει. Στην σχετική ερώτηση η Υπουργός απάντησε ότι «αυτό θα εξαρτηθεί από τα προβλήματα που θα αναδείξουν οι μελέτες. Το βέβαιον είναι ότι χρειάζεται τουλάχιστον μία τριετία». Που σε απλά ελληνικά σημαίνει πως ίσως περάσουν και πέντε χρόνια. Που για όποιον σαν εμένα το Ηρώδειο το αγαπάει είναι πολλά, πάρα πολλά.

Τι είναι το γοητευτικό στο Ηρώδειο; Δεν είναι απλό να το πεις. Οι θέσεις του είναι δύσκολες: αν είσαι και μια ηλικίας μπορεί μέχρι να τελειώσει η παράσταση να έχεις πάθει δισκοπάθεια! Η πρόσβαση σε αυτές τις θέσεις είναι συνήθως κατόρθωμα: στην καλύτερη των περιπτώσεων θα σηκώσεις την μισή σειρά, θα φτάσεις στην θέση σου περίπου ακροβατώντας, θα χρειαστεί να προσέχεις μην πατήσεις κάποιον και στραβοπατώντας φύγεις και καταλήξεις στην πλάτη κάποιου άτυχου που δεν το περιμένει. Η έξοδος επίσης είναι μια μικρή περιπέτεια. Οι διάδρομοι είναι μικροί. Οι θεατές κατεβαίνουν ένας ένας. Δεν υπάρχει από κάπου να κρατηθείς. Οι ηλικιωμένοι κατεβαίνουν υπερβολικά αργά και οι νεότεροι επικίνδυνα γρήγορα. Τα εισιτήρια είναι συνήθως πανάκριβα και ποτέ δεν θυμάμαι να έχω βρει εύκολα αυτά που θα θελα – από τότε που η πώλησή τους γίνεται διαδικτυακά πάντα πίστευα πως υπάρχει ένας ειδικά εκπαιδευμένος στρατός που εφορμά να τα αγοράσει κάνοντας προηγουμένως σκοπιές μπροστά στο πληκτρολόγιο. Πάρκινγκ κοντά στο Αρχαιο Θέατρο είναι αδύνατον να βρεις: περπατάς για να φτάσεις πολύ κι αν πάρεις αυτοκίνητο και με κάποιο τρομακτικό κόλπο καταφέρεις για να φτάσεις εκεί στα πέριξ είναι μια μικρή περιπέτεια και το να φύγεις. Θέλω να πω πως οι προϋποθέσεις για να ταλαιπωρηθείς υπάρχουν όλες. Είναι επίσης δεδομένο πως η ευκολία παραχώρησης του Ηρώδειου τα τελευταία χρόνια έγινε και αιτία για να ανεβούν εκεί διάφορες παραστάσεις άσχετες με τον χώρο – αλλά όλα αυτά ελάχιστη σημασία έχουν για όποιον το Ηρώδειο το αγαπάει. Και κυρίως για όποιον καταλαβαίνει πως το Αρχαίο αυτό θέατρο έχει το μοναδικό μαγικό χάρισμα να μετατρέπει σε υπέροχη εμπειρία οτιδήποτε σε αυτό φιλοξενείται με την μοναδική προϋπόθεση ο δημιουργός της παράστασης να έχει λάβει σοβαρά υπόψιν του το ό,τι αυτή θα ανεβεί εκεί – αν το καλοσκεφτείς είναι το μίνιμουμ. Το Ηρώδειο είναι ο μοναδικός χώρος στην Ελλάδα που μπορεί να απογειώσει μια παράσταση αν απλά οι συντελεστές της το σεβαστούν: συμβαίνει μάλιστα όχι μόνο με τις θεατρικές παραστάσεις αλλά και με τις συναυλίες – θα έλεγα μάλιστα με τις συναυλίες συμβαίνει πιο πολύ καθώς η ακουστική του είναι όσο υπέροχη είναι και σκηνή του. Το Ηρώδειο δεν είναι όπως η Επίδαυρος, που φιλοξενεί αποκλειστικά αρχαίες τραγωδίες και αρχαίες κωμωδίες καθώς ό,τι άλλο εκεί είναι παράταιρο. Δεν είναι επίσης το θέατρο του Λυκαβηττού που είναι φτιαγμένο μόνο για συναυλίες. Δεν έχει την γιγάντια χωρητικότητα του Καλλιμάρμαρου εντός του οποίου θαρρείς πως χωράει η μισή Αθήνα. Το Ηρώδειο είναι κάτι σαν κυψέλη κι εμείς που το αγαπάμε οι μέλισσες που την γεμίζουν. Όταν  βγαίνουμε από αυτό είμαστε έτοιμοι να εξαπλωθούμε σε όλη την πόλη για να μεταφέρουμε την εμπειρία μας, που μας φαίνεται πάντα συναρπαστική μέχρι την επόμενη.

Εντός του Ηρώδειου ο καλλιτέχνης μοιάζει σούπερ ήρωας: ο Σταύρος Ξαρχάκος πχ νομίζεις πως έχει δέσει με αόρατα σχοινιά όλους όσους βρίσκονται στην ορχήστρα – δεν τους καθοδηγεί, τους απογειώνει. Ως κορνίζα το Ηρώδειο είναι πιο εντυπωσιακό από το ίδιο το κάδρο. Πριν μερικά χρόνια είχα δει τους Ιρλανδούς WaterBoys, ηλικιωμένους και κομμάτι κουρασμένους πλέον, όπως οι πιο πολλοί ήρωες των φοιτητικών μου χρόνων. Κι όμως, φωτισμένοι με τον τρόπο που έπρεπε, σε μια σκηνή που τους συγκίνησε έμοιαζαν ξαφνικά λαμπεροί και υπέροχοι – ωραιότεροι από ποτέ. Σχεδόν πάντα, όταν φεύγω από εκεί τραγουδώντας Μάνο Χατζηδάκι πιστεύω πως όλες του οι μελωδίες ήταν γραμμένες για το Ηρώδειο και μόνο. Θυμάμαι πως κάποτε στα κινηματογραφικά του Μίκη Θεοδωράκη νόμιζα πως βλέπω όλες τις ταινίες που τίμησε με την μουσική του κι όχι ότι απλά ακούω τις μελωδίες του. Κι όταν ο Διονύσης Σαββόπουλος έχει παρουσιάσει εκεί τα αγαπημένα του πολυθεάματα (από τον αριστοφανικό «Πλούτο» μέχρι την περσινή του γιορτή στην Μεταπολίτευση) νομίζεις πως το αρχαίο Θέατρο χτίστηκε για να τα φιλοξενήσει σχεδόν αποκλειστικά. Στο Ηρώδειο οι φωνές των τραγουδιστών γλυκαίνουν, οι ερμηνείες των ηθοποιών αποκτούν βάθος, οι σκηνοθέτες θυμούνται την αρετή της συστολής – ακόμα κι αν τα σκηνικά της παράστασης είναι υπερβολικά ο χώρος λειαίνει ακόμα και την πλέον ανυπόφορη μπαρόκ αισθητική. Το Ηρώδειο μεγαλώνει και μικραίνει την εικόνα – έχει την μαγική ιδιότητα να σε πείθει πως οτιδήποτε παρακολουθείς εκεί έχει μέτρο. Κι αυτό το μέτρο είναι που λείπει πολύ στην εποχή του καλλιτεχνικού ναρκισσισμού που διανύουμε.

Το πιο σημαντικό ωστόσο στο Ηρώδειο είναι ότι αισθάνεσαι πως η πόλη της Αθήνας έχει εκτός από ιστορία και συνέχεια. Στρυμωγμένος ίσως σε μια δύσκολη θέση παρακολουθείς το δρώμενο όπως οι προγονοί σου που είχαν την τύχη να είναι στα λαμπρά του εγκαίνια. Ο χώρος δεν έχει τίποτα το μουσειακό: αισθάνεσαι ότι έχει δημιουργηθεί για να σου παρέχει την δυνατότητα να ζήσεις μια μυσταγωγία – αν το θέαμα δεν είναι το πρέπων, το Ηρώδειο θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να σου μείνει κάτι καθώς σε τελική ανάλυση πάντα μετρά ότι βρίσκεσαι σε αυτό κάτω από τα αστέρια του αττικού ουρανού.

Τα χρόνια που το Ηρώδειο θα είναι κλειστό στην Αθήνα θα χάσουμε από τα καλοκαίρια μας αυτά τα αστέρια…      

*(Βημαγκαζίνο, Ιούνιος 2025)