Ο Μπεν Αφλεκ φοράει περούκα για να μοιάζει όσο πιο πολύ γίνεται στον Φίλ Νάιτ, θρυλικό γενικό διευθυντή της Nike για μια εικοσαετία. O Ματ Ντέιμοντ έχει προκοίλι, όπως κάθε στέλεχος εταιρίας τη δεκαετία του ’80, μια εποχή που οι άνθρωποι δεν έτρεχαν στα γυμναστήρια – το πολύ πολύ να περπατούσαν στα πάρκα. Η Βαϊόλα Ντέιβις έχει το κούρεμα της μαμάς του Μάικλ Τζόρνταν, λένε και την εκφορά του λόγου της. Οι τρεις τους είναι οι πρωταγωνιστές της ταινίας «Αir, κυνηγώντας ένα θρύλο», που άνοιξε στις υπό διωγμό κινηματογραφικές μας αίθουσες την Πέμπτη. Οι τρεις έχουν ρόλους σημαντικούς – σε μια εποχή που οι ρόλοι μοιάζουν να είναι σημαντικότεροι από τις ταινίες (θυμηθείτε τα εφετινά Οσκαρ…) δεν θα μπορούσε το πράγμα να είναι αλλιώς. Όμως όλοι τους είναι χρήσιμοι στην μεγάλη εικόνα: χάρη στο καλό σενάριο και στην στρωτά διεκπεραιωτική σκηνοθεσία του Μπεν Αφλεκ μας δίνουν κάτι που χρόνια είχα να δω. Δηλαδή μια αμερικάνικη ταινία πραγματική, που στηρίζεται σε μια ιστορία που νομίζουμε πως γνωρίζουμε αλλά έχει τόσες λεπτομέρειες ώστε γίνεται ενδιαφέρουσα χωρίς να εμπεριέχει σούπερ ήρωες – αρκούν οι ξεχωριστοί πρωταγωνιστές της.
Αυτό ήταν άλλωστε πάντα το αμερικάνικο σινεμά, πριν μπει στην εποχή της Marvel και της αυτομαστιγωματικής του εσωστρέφειας: ήταν ένα σινεμά πρωταγωνιστών κι ένα σινεμά απλών σεναρίων. Που βασίζονταν σε αληθινές ή αληθοφανείς ιστορίες, εντέχνως πειραγμένες είτε για να δημιουργούν συγκίνηση, είτε για να δημιουργούν θαυμασμό, είτε για να σε πείσουν πως εντέλει έτσι έγιναν όλα και πως όλα θα ήταν διαφορετικά, αν δεν υπήρχαν οι συγκεκριμένοι άνθρωποι. Αυτό ήταν το αμερικάνικο σινεμά: άρεσε ή δεν άρεσε ήταν ένα σινεμά που αφηγούνταν ιστορίες με καλό τέλος – ιστορίες με αποτυχίες που έκαναν τους πρωταγωνιστές καλύτερους κι εμάς σοφότερους ή ιστορίες που τέλειωναν με συναρπαστικές επιτυχίες που έκαναν τους πρωταγωνιστές τους θρύλους. Το Air είναι μια ιστορία με καλό τέλος. Που στην προκειμένη περίπτωση είναι μια αρχή: η αρχή μιας εποχής.
Η βάση μιας θρησκείας
Ο Μπεν Αφλεκ ξαναβρήκε τον φίλο του Ματ Ντέιμον για να ξανασυνεργαστούν για να αφηγηθούν μια ιστορία της αμερικάνικης pop κουλτούρας – αυτό είναι η σειρά Air Jordan, μην τον ξεχνάμε. Οι δυο τους αντιμετωπίζουν με τεράστιο σεβασμό πρώτα από όλα την ίδια την ιστορία που θέλουν να αφηγηθούν. Ο Αφλεκ αγαπάει τόσο τον Τζόρνταν ώστε μίλησε μαζί του πριν γυρίσει την ταινία για να πάρει την έγκρισή του και να δεχτεί δυο απαιτήσεις του: να είναι η Βαϊόλα Ντέιβις αυτή που θα ενσαρκώσει τον ρόλο της μητέρας του και να έχει ένα ρόλο στα δρώμενα κι ο Χάουαρντ Γουάιτ, τότε στέλεχος της Nike και στην συνέχεια για πολλά χρόνια αντιπρόεδρος της Nike's Jordan Brand.
Ο Αφλεκ θα μπορούσε να έχει δεχτεί πολλά περισσότερα γιατί όπως στην ταινία φαίνεται αντιμετωπίζει τον Τζόρνταν με μια αληθινή ιερότητα: ο Μάικλ, τον καιρό που όλα διαδραματίζονται είναι μόλις 19χρονών, αλλά για τον Αφλεκ είναι ήδη μια θεότητα. Στην ταινία υπάρχει πιο πολύ η σκιά του, παρά ο ίδιος. Όταν τον βλέπουμε, τον βλέπουμε συνήθως να κάνει καταπληκτικά πράγματα στο παρκέ: μακριά από αυτό, ακόμα και ως 189χρονος, παρακολουθεί τα πάντα από απόσταση, σαν να μην είναι ένας άνθρωπος, αλλά ένας Θεός που περιφέρεται αναμεσά μας και του οποίου η μαμά είναι ένα είδος εκπρόσωπος επί της γης. Ολο αυτό θα μπορούσε να γίνει κωμικό ή ακόμα και γελοίο αν ο Αφλεκ δεν το αντιμετώπιζε με ένα τρομερό σεβασμό που σε κάνει και σένα έτοιμο να ασπαστείς αυτό το είδος θρησκείας, που ο 19χρονος Τζόρνταν πρεσβεύει. Εντός της ταινίας ωστόσο παρακολουθούμε και τρεις ακόμα αφηγήσεις που μοιάζουν με σύμβολα πίστης: την πίστη του Σάνι Βακάρο σε ένα μπάσκετ που γεννά ήρωες, την πίστη του Στιβ Νάιτ σε ένα είδος προσωποποιημένης επιχειρηματικότητας που μοιάζει με σόου και φυσικά την πίστης μιας μάνας στο γιό της και στο ταλέντο του. Όλα σε σωστές δόσεις, όλα αμερικάνικα.
Καρικατούρες, ερμηνείες και ηθοποιοί
Ο κατά τον Αφλεκ Φιλ Νάιτ αντιμετωπίζει την εταιρία που διευθύνει ως ένα δημιούργημα που προέκυψε χάρη σε κανόνες που ο ίδιος ανακάλυψε κι επέβαλε. Μοιάζει να λέει ότι αυτοί οι κανόνες στην πορεία ξεχάστηκαν – αλλά δεν το κάνει με τόνους διδακτικούς και πάλι καλά. Τον Αφλεκ τον βοηθά να αποφύγει την παγίδα να μας κουνήσει το δάχτυλο, λες κι έχουμε όλοι επιχειρήσεις στο Χρηματιστήριο, το γεγονός ότι ο ίδιος ο ρόλος του είναι κομμάτι καρικατούρα. Από την άλλη ο κατά Ματ Ντέιμον Σάνι Βακάρο είναι ένας αληθινός προφήτης της νέας θρησκείας: η σκηνή που αφηγείται στον νεαρό Τζόρνταν ποιο είναι το μέλλον που τον περιμένει είναι καταπληκτική. Εδώ το μυστικό είναι η βαρύτητα της ερμηνείας: ο Ματ Ντέιμον είναι ο Σάνι Βακάρο, πιθανότατα η πιο καλή εκδοχή του. Η απαραίτητη Βαϊόλα Ντέιβις νομίζω πως έχει ήδη εξασφαλίσει από τώρα μια υποψηφιότητα για τα Οσκαρ β’ γυναικείου ρόλου της επόμενης χρονιάς.
Το αμερικάνικο σινεμά μας έδινε πάντα καταπληκτικές καρικατούρες, ηθοποιούς που με μέθοδο μπορούσαν να γίνουν στην διάρκεια της ταινίας ίδιοι κι απαράλλαχτοι με τον ήρωα που έπρεπε να υποδυθούν, αλλά και ηθοποιούς που δεν χρειάζονταν πάνω από τριάντα ατάκες και δέκα λήψεις για να δείξουν την σπουδαιότητα τους. Στην ταινία του Αφλεκ υπάρχουν όλα. Και υπάρχουν και δεύτεροι ρόλοι ωραίοι, και μουσική καταπληκτική, και διάλογοι ανάμεσα σε αληθινούς ανθρώπους και αναπαράσταση της εποχής και – μολονότι η ιστορία είναι γνωστή – ακόμα και εκπλήξεις. Δεν είναι αριστούργημα αλλά είναι κάτι ακόμα πιο σπάνιο: καλό αμερικάνικο σινεμά. Ίσως για αυτό όταν τελειώσει νομίζεις πως έχει γυριστεί σαράντα χρόνια πριν και κάπου είχε παραπέσει και βγήκε τώρα.
Βρες τα Air
Ο Αφλεκ δεν σε καθοδηγεί: μπορείς να εστιάσεις σε ό,τι θες. Στην αγωνία του Νάιτ, στην δικαίωση του Βακάρο, στο πως άλλαξε η ιστορία το status των αθλητών - όπου θες. Αν σας έχουν αρέσει ταινίες όπως το Moneyball ή το Hoosiers ή το The Company Men πραγματικά θα περάσετε υπέροχα. Όχι μόνο γιατί η επιχειρηματικότητα έχει κι αυτή τη γοητεία της, αλλά γιατί η pop κουλτούρα με το περιτύλιγμα της νοσταλγίας γίνεται καμιά φορά σκέτη γλύκα. Αν κάπου έχεις ένα ζευγάρι Air Jordan σε κάποια αποθήκη, κάτι μου λέει πως θα ψάξεις να τα βρεις για να πεις στον γιό σου πότε στα αγόρασαν και τι χαρά έκανες…
