Τις επόμενες μέρες θα γράψω για τις ομάδες που προκρίθηκαν στα ημιτελικά γιατί έχουν πρωταγωνιστές με μεγάλες ιστορίες. Σήμερα επιστρέψτε μου ένα κομμάτι με παρατηρήσεις που αφορούν διάφορα που ξεχώρισα στο μουντιάλ στο επίπεδο της τακτικής. Στη σύσταση και την λειτουργία των εθνικών ομάδων δεν διακρίνονται τακτικές καινοτομίες παρά σπάνια. Ωστόσο τα τελευταία χρόνια στα μουντιάλ βλέπεις το δρόμο που θα πάρει στο ποδόσφαιρο: «το μέλλον του ποδοσφαίρου γράφεται στην έρημο του Κατάρ» έγραψε πριν λίγες μέρες η Gazzetta Dello Sport. Σε όποιον δεν αρέσουν ζητήματα που αφορούν τακτική προσέγγιση και διαχείριση αγώνων θα συνιστούσα να μην διαβάσει το κομμάτι. Ας ψάξει κάτι άλλο.

Οι σύνθετες άμυνες

Αν έβγαινε ένα συμπέρασμα από το Μουντιάλ για ό,τι έχει να κάνει με την άμυνα θα έλεγε κανείς πως η άμυνα με τρείς κεντρικούς αμυντικούς έχει μετρημένες μέρες: μια τέτοια κρίση ωστόσο θα ήταν επιδερμική. Ο Φαν Γκααλ παρουσίασε μια Ολλανδία που έπαιζε με τρεις στόπερ, τους οποίους όμως πλαισίωνε πάντα ένας και μόνο από τους ακραίους μπακ – ανάλογα με τη μεριά που ο αντίπαλος επιτίθεται συνέκλινε στα σπόπερ ή ο Μπλιντ (συχνότερα), ή ο Ντάμφρις: ο σκοπός ήταν η γραμμή άμυνας να μην αποτελείται ποτέ από πέντε παίκτες. Όταν ο Φαν Γκααλ ρίσκαρε στο ματς με την Αργεντινή, μολονότι από την τριάδα των στόπερ αφαίρεσε τον Φαν Ντάικ για είκοσι λεπτά για να τον κάνει κατά συνθήκη σέντερ φορ, και μολονότι είχαμε την έξοδο του Μπλιντ, η Ολλανδία έπαιξε 4-3-3 χωρίς πρόβλημα. Στο ίδιο ματς ο Φαν Γκααλ χρησιμοποίησε τον Ντε Ρουν πάνω στο Μέσι και τον Ακε πάνω στον Αλβαρεζ: παλιομοδίτικο, αλλά αποτελεσματικό – αν το είχε κάνει ο Τίτε με τον Μόντριτς η Βραζιλία θα αγωνιζόταν αύριο στον ημιτελικό.

Η Ιαπωνία και η Πολωνία έπαιξαν και με τέσσερις και με πέντε αμυντικούς – κατά περίσταση. Στο ποδόσφαιρο του καιρού μας οι επιθέσεις είναι όλο και πιο κινητικές και σύντομα αυτή η συζήτηση για τον τρόπο άμυνας θα είναι ξεπερασμένη: ακόμα και οι προπονητές που ξεκινούν με τέσσερις στην άμυνα, όταν η ομάδα τους κάνει κατοχή μπάλας, αφήνουν ελεύθερους τους ακραίους μπακ – στην Κροατία πχ, όταν αγωνίζεται ο Σόσα, κατεβαίνουν και οι δυο και συγχρόνως – αλλά υπάρχει ο Μπρόζοβιτς, που σε αυτή την περίπτωση παίζει σαν λίμπερο. Μόνο ο Τίτε στο ματς με την Κροατία έπαιξε με τέσσερα στόπερ.

Δεν είναι αλήθεια πως οι αμυντικοί παίζουν ακριβώς όπως στις ομάδες τους. Ο Γάλλος Τέο Φερνάντεζ είναι λιγότερο επιθετικός στην Εθνική Γαλλίας από ό,τι στη Μίλαν. Στη Σενεγάλη η μπάλα περνούσε πάντα από τον δεξιό μπακ Σαμπαλί που συνέκλινε κιόλας για να γίνεται τρίτος αμυντικός χαφ. Στην Αργεντινή η κάλυψη της αριστερής πλευράς γίνεται πάρα πολύ από τον Ακούνια, που κατά τα άλλα επιτίθεται.

Η τρέχουσα μόδα

Είδαμε πολύ συστήματα της τρέχουσας μόδας (το 4-2-3-1 πιο συχνά από τις παραλλαγές του 4-3-3), τα οποία ωστόσο δεν έχουν ως αποτέλεσμα ομάδες που μοιάζουν: η Αυστραλία πχ, μικρή σχέση είχε με το Μαρόκο παρα το κοινό 4-3-3. Πολύ ενδιαφέρον είναι ότι πλέον το 4-2-3-1 δεν υιοθετείται γιατί απαραίτητα υπάρχει «δεκάρι» ή κάποιος ικανός να αγωνίζεται πίσω από το φορ, αλλά γιατί οι προπονητές που το χρησιμοποιούν θέλουν να έχει ο κεντρικός μέσος την ελευθερία να μετακινείται παίζοντας πολύ και στο πλάι ή ακόμα και γυρνώντας για να γίνει play maker. Ισως για αυτό είδαμε λίγο 3-5-2: σε αυτό δεν υπάρχει μεγάλη τακτική ελευθερία των μέσων.

Ακόμα και οι πιο χαρισματικοί μέσοι, μοιάζουν να υπακούν σε ένα τακτικό πλάνο, στην καλύτερη των περιπτώσεων, στημένο πάνω τους. Τρεις ξεχώρισαν συνδυάζοντας δημιουργία και προσήλωση: ο Αντρέα Στραματσόνι, ως σχολιαστής, χρησιμοποίησε τον ωραίο όρο «τακτική», δηλαδή προβλεπόμενη «αναρχία».  Ο ένας είναι Μουσιάλα που στα 19 του υπόσχεται να σώσει τη Γερμανία μελλοντικά. Ο δεύτερος είναι ο Μπέλινγκχαμ: ο Σαουθγκέιτ τον έβαζε μπροστά από τον Ράις και δίπλα στον Χέντερσον, αλλά μόνο στο σχήμα της αρχής – στη διάρκεια των αγώνων είχε απόλυτη ελευθερία και συχνά δίπλα του τον Χάρι Κέιν σε ρόλο δεύτερου δημιουργού. Ο τρίτος ήταν ο Γκανέζος Κούντους: στα 22 του φαίνεται ότι είναι απόφοιτος του πανεπιστημίου του Αγιαξ - έπαιξε σαν «δεκάρι», σαν ψεύτικο φορ και σαν πλάγιος επιθετικός, ξεκινώντας εκεί στο κέντρο των τριών του 4-2-3-1 της Γκάνας. Εδειξε μια κομψότητα με την μπάλα σχεδόν έμφυτη και έπαιξε τη θέση φτάνοντας σε θέσεις βολής, όχι ως ντριμπλέρ ή μπουκαδόρος, αλλά με ένα παλιομοδίτικο τρόπο που μου θύμισε τον καλό Πογκμπά, που δεν είχε συγκεκριμένη θέση, πλην όμως φρόντιζε να κάνει το κομμάτι του με ή χωρίς τη μπάλα.

Την ερμηνεία του ρόλου του έξτρα χαφ που έρχεται στη γραμμή της επίθεση εκκινώντας από τις πίσω γραμμές την είδαμε και από τους Μόντριτς, Μπρούνο Φερνάντες, Πέδρι, Ζιγιέχ, Νεϊμάρ, Ντέιβις, Μάουντ. Αλλά όλοι αγωνίστηκαν όπως στις ομάδες τους.

Αναζητούνται σέντερ φορ

Αργοπεθαίνει ο τόσο στη μόδα κάποτε ρόλος του «ψεύτικου 9». Και στο Κατάρ, όπως και στο προηγούμενο Euro, αναζητούνται αληθινά σέντερ φορ. Οι τέσσερις ομάδες των ημιτελικών έχουν τέτοιους. Ο Σκαλόνι έριξε γρήγορα στη μάχη τον Αλβαρεζ. Στην Κροατία ο Πέτκοβιτς κέρδισε χρόνο παίζοντας στη θέση από τον Λιβάγια και τον Πασαλιτς που δεν είναι ακριβώς φορ. Στο Μαρόκο υπάρχει το θηρίο Ελ Νεσίρι. Η Γαλλία έχει ένα 35χρονο πιτσιρικά που λέγεται Ζιρού. Οποιος με «ψευτεννιάρια» προβληματίστηκε έχασε.  Οι Ισπανοί ξεκίνησαν με τον Ασένσιο και τον Φεράν Τόρες, στη συνέχεια στράφηκαν στον Μοράτα, ο οποίος δεν είναι ο τυπικός κίλερ περιοχής, αλλά όταν είναι σε φόρμα έχει κινήσεις που τον καθιστούν πολύ επικίνδυνο. Ο Λουίς Ενρίκε δεν του έδειξε την πρέπουσα εμπιστοσύνη και το πλήρωσε: έμοιαζε να τον χρησιμοποιεί κόντρα στα γούστα του.

Οι κινητικοί φορ πήγαν καλύτερα από τους «στατικούς φορ περιοχής» κυρίως γιατί οι δεύτεροι δεν είχαν την πρέπουσα υποστήριξη: για να το πω αλλιώς οι Βαλένθια, Ντία, Α Σάνο, Ριτσάρλισον (στην αρχή) τα πήγαν καλύτερα από τον Μίτροβιτς, τον Λεβαντόφσκι, τον Βλάχοβιτς ή τον Ουι Τζο. Κυρίως όμως αυτό ήταν το μουντιάλ που καταστράφηκαν όσοι δεν είχαν σέντερ φορ σε καλή κατάσταση. Στη Γερμανία φορ κανονικό ήταν μόνο ο Φούλκρουγκ – μάλλον λίγος. Η Δανία χωρίς καθαρό φορ ήταν μια κακή ομάδα. Στο Βέλγιο έλειπε ο Λουκάκου όταν δεν έπαιζε, αλλά όταν μπήκε την κατέστρεψε. Το να καλύψει τη θέση ένας έμπειρος παίκτης χάρη στη γνώση της αποστολής δεν αποδίδει πια ως λύση: το είδαμε στη Γερμανία με τον Μίλερ κι αυτό ίσως ήταν τελικά και το πρόβλημα της Πορτογαλίας με το Ρονάλντο. Στη θέση του φορ χρειάζεται ένας φορ. Σε όλες τις άλλες μπορεί να γίνουν πειράματα.   

Χρήσιμη και λιγότερο χρήσιμη κατοχή μπάλας

Η εποχή που η κατοχή μπάλας έμοιαζε να είναι η λύση στα προβλήματα μιας ομάδας έχει τελειώσει. Ωστόσο η ικανότητα κατοχής της μπάλας παραμένει όπλο των δυνατών ομάδων: απλά δεν μπορεί να είναι απόλυτη τακτική προτεραιότητα. Η Ισπανία είχε τον πιο εντυπωσιακό μέσο όρο (76%) – δεν έκανε τίποτα. Η Αργεντινή είχε 67% στα ματς των ομίλων – μετά το ποσοστό έπεσε, το ίδιο συνέβη και με την Αγγλία που είχε 65% στον πρώτο γύρο. Παρόλο που έκαναν τεράστια κατοχή μπάλας οι Δανοί και οι Γερμανοί δεν πέρασαν τον όμιλο. Δεν υπάρχει ωστόσο κανόνας για την τύχη όσων τη μπάλα δεν την κρατάνε. Στο σχετικό πίνακα η Κόστα Ρίκα ήταν τελευταία (με 31%), η Ιαπωνία και η Πολωνία ακολουθούν (με 34%), το Μαρόκο και η Αυστραλία (με 37%) ήταν κοντά τους – οι ομάδες αυτές δεν έκαναν το ίδιο μουντιάλ. Τα κατάφεραν καλά αυτοί που είχαν γνώση της δυσκολίας τους: η Ιαπωνία στα καλά της ματς επιτέθηκε γρήγορα και με ένταση, το Μαρόκο ξέρει να περιμένει και να παίζει ανταρτοπόλεμο - χτυπά και μετά υποχωρεί! Οσοι κράτησαν τη μπάλα σκόραραν και πιο πολύ: Γερμανία, Γαλλία, Αργεντινή, Βραζιλία, Πορτογαλία, Αγγλία και Ισπανία. Οι Γιαπωνέζοι ωστόσο με 17,7% κατοχή μπάλας κέρδισαν την Ισπανία που είχε 82,3%. Κι όπως καταλάβαμε στο ματς Ισπανία- Μαρόκο το γεγονός δεν ήταν τυχαίο.

Τα πολλά χαφ

Δεν είδαμε τακτικές καινοτομίες, αλλά είδαμε από προπονητές πολύ ρίσκο σε φάσεις παιγνιδιών. Τα τρία φορ του Φαν Γκααλ στο ματς με την Αργεντινή ήταν η πιο εντυπωσιακή παρέμβαση, αλλά η πιο συνηθισμένη ήταν η αντικατάσταση ακραίων μπακ με κυνηγούς, όταν μια ομάδα ήταν πίσω στο σκορ. Το έκανε ο Ντάλιτς, στο Κροατία – Βραζιλία (1-1), το έκανε ο Σάντος (που χρησιμοποίησε κάπως σαν δεξί μπακ τον Μπρούνο Φερνάντεζ στο τέλος του ματς με το Μαρόκο), το έκανε ο Στόικοβιτς στη Σερβία που έπαιζε με δεξί μπακ τον Ζίφκοβιτς. Οι προπονητές όταν ρισκάρουν ολοένα και συχνότερα πειράζουν την άμυνα και όχι τη μεσαία γραμμή: η αναζήτηση ολοένα και περισσότερων χαφ είναι η νέα εμμονή. Ο Λουίς Ενρίκε για να έχει ένα παραπάνω έκανε τον Ρόντρι στόπερ. Ο επόμενος Ισπανός δεν αποκλείω να βάλει δίπλα του τον Μπούσκετς. Θα κάνει 93% κατοχή μπάλας στο ματς που θα αποκλειστεί…