Το ντοκιμαντέρ του Αλέξη Παπαχελά για τα όσα έγιναν εκείνη τη νύχτα στο Μάτι είναι μια σπάνια φωτεινή στιγμή της ελληνικής τηλεόρασης. Η ελληνική τηλεόραση έχει πάρει τα κάτω της χρόνια τώρα: η ιδιωτική βουλιάζει στη σαχλαμάρα, προσπαθώντας να βρει κοινό που θα αγοράζει τα σωστά απορρυπαντικά και η δημόσια έχει σταματήσει χρόνια τώρα να παίζει το ρόλο της, διότι όποια κυβέρνηση διοικεί τη χώρα τη θέλει τσιφλίκι της – οι τσιφλικάδες δεν ήταν άνθρωποι που πέρασαν στην ιστορία γιατί έφτιαχναν τηλεοπτικά προγράμματα. Το ντοκιμαντέρ του Παπαχελά θύμισε τη δύναμη της τηλεόρασης: μας παρουσίασε τις αόρατες λεπτομέρειες εκείνης της φοβερής νύχτας επιβεβαιώνοντας τις χειρότερες υποψίες μας – το μέσο κατέγραψε και πρόβαλε την πραγματικότητα χωρίς φτιασιδώματα. Κι επιπλέον έκανε σαφές ότι το Μάτι πέθανε δυο φορές – την πρώτη όταν κάηκε και τη δεύτερη όταν εγκαταλείφθηκε στη μοίρα του.

Θυμάσαι και εξοργίζεσαι

Οποιος έχει δει αυτή την εκπομπή του Παπαχελά δύσκολα θα την ξεχάσει: έχουμε να κάνουμε με μια σπάνια στιγμή καταγραφής μιας αληθινής τραγωδίας ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη. Ακούς ανθρώπους να τηλεφωνάνε στην αστυνομία και στην πυροσβεστική ζητώντας βοήθεια, και εισπράττουν αμηχανία. Βλέπεις καταδρομείς που σηκώθηκαν αυτοβούλως και πήγαν εκεί για να σώσουν κόσμο σαν να πηγαίνουν στο μέτωπο. Τρομάζεις με την έλλειψη συντονισμού, καταλαβαίνεις πόσο μόνοι ήταν εκατοντάδες πυροσβέστες εκείνο το βράδυ, ακούς κόσμο να μιλάει για εντολές Υπουργών που έρχονται από ψηλά, αναρωτιέσαι τι είδους κρατικοί υπάλληλοι είναι αυτοί που φοβούνται τον Ψινάκη κι ανησυχούν για τον κήπο του γιατί «μιλάει με τα κανάλια». Βλέπεις τη σύσκεψη του πρωθυπουργού – αυτό το σκηνοθετημένο αριστούργημα του fake – κι αναρωτιέσαι σε τι χώρα ζεις. Δεν μπορείς να μην εξοργιστείς όταν θυμάσαι ότι κανείς δεν παραιτήθηκε: όλοι οι πρωταγωνιστές της τραγικής βραδιάς έθαψαν 102 ανθρώπους πρώτα από όλα στη συνείδησή τους. Ξύπνησαν το επόμενο πρωϊ και πήγαν στη δουλειά τους σαν να μην τρέχει τίποτα: ο Τσίπρας μπορεί να περίμενε να δει και τα αεροπλάνα, την αποστολή των οποίων είχε αναγγείλει, ενώ είχε καεί το σύμπαν. Τρομάζεις σίγουρα με την ιδέα ότι αν μπορούσαν να κρύψουν το ότι υπήρχαν νεκροί θα το είχαν κάνει. Και καταλαβαίνεις γιατί δέκα μήνες μετά, όπως οι κάτοικοι καταγγέλλουν, το Μάτι παραμένει τόπος δυστυχίας. «Μας εγκατέλειψαν» λέει στο φινάλε ένας κάτοικος. Και τότε και τώρα.  

Η παράδοση στο χάος

Σε μια κανονική χώρα η αποκατάσταση των ζημιών και η δημιουργία ενός οικισμού που θα ήταν αληθινό πρότυπο θα ήταν η πρώτη προτεραιότητα του Κράτους. Σε μια κανονική χώρα θα υπήρχε ένα Κράτος που θα ήθελε να σου δείξει πως ακόμα κι αν ένα βράδυ δεν δούλεψε, έχει τον τρόπο να βοηθήσει τους ανθρώπους που έζησαν τον εφιάλτη – επιδιώκοντας πρώτα από όλα την συνολική αναβάθμιση της περιοχής. Σε μια κανονική χώρα το βασικό μέλημα θα ήταν με έργα και πράξεις να φανεί ότι ακόμα και οι χειρότερες πληγές αντιμετωπίζονται, ότι το κακό στο τέλος πάντα χάνει. Αλλά η χώρα δεν είναι κανονική κι αυτό είναι κυρίως που επιβεβαίωσε το ντοκιμαντέρ του Παπαχελά: υπάρχει μια διαλυμένη κρατική μηχανή, που εκείνο το βράδυ παράτησε πανικόβλητη τους ανθρώπους στο έλεος της φωτιάς. Και υπάρχει δυστυχώς και μια κυβέρνηση που το μόνο που την νοιάζει είναι η επικοινωνιακή διαχείριση της τραγωδίας με fake αντιδράσεις για τα μάτια του κόσμου, ώστε να κρυφτεί η παράδοση στο χάος. Το ντοκιμαντέρ του Παπαχελά καταγράφει τον πανικό στην πυροσβεστική, στο χώρο της τραγωδίας, στην αστυνομία. Σε αφήνει, όμως, να καταλάβεις πως με ανάλογο άθλιο τρόπο λειτούργησαν οι πάντες εκείνο το βράδυ: η Περιφέρεια, οι αναρμοαρμόδιοι Δήμοι, οι Υπουργοί, απέτυχαν να συντονίσουν το οτιδήποτε, γαντζωμένοι στην ανάγκη να βρουν δικαιολογίες. Και για αυτό δεν κατάφεραν να κάνουν και τίποτα για την περιοχή δέκα μήνες μετά: δεν είναι θέμα χρημάτων, είναι ζήτημα αντίληψης της πραγματικότητας. Όταν σκέφτεσαι απλά πως θα την κατασκευάσεις, είναι αδύνατο να προσφέρεις το παραμικρό. Απλά χρησιμοποιείς την εξουσία για την πάρτι σου – ελπίζοντας μην σου τύχει «η στραβή στη βάρδια», όπως λέει και η Ρένα Δούρου που αντί να έχει την ηθική εντιμότητα να πάει σπίτι της διεκδικεί πάλι την εκλογή της.

Το φινάλε του κεφαλαίου

Η κρίση υπήρξε το φινάλε του μεγάλου κεφαλαίου που λέγεται Ελλάδα της Μεταπολίτευσης. Η χώρα έκανε κάμποσα βήματα μπροστά σε αυτό το διάστημα, πριν αρχίσει να τρέχει προς τα πίσω: το ντοκιμαντέρ του Παπαχελά καταγράφει την ελεύθερη πτώση της. Υπάρχει ανάγκη μιας μεγάλης, γενναίας και ριζικής μεταρρύθμισης αυτού του Κράτους, που υπάρχει μόνο για να μαζεύει φόρους από όσους χρυσοπληρώνουν την ανικανότητα του. Ο απόλυτος συμβιβασμός με αυτή την ανικανότητα είναι ο λόγος που στο Μάτι ο θάνατος έστησε δυο φορές το βασίλειό του. Το Μάτι καταστράφηκε πρώτη φορά εκείνο το βράδυ, με μουσική υπόκρουση την αμηχανία όσων έλεγαν στους πυροσβέστες ότι οι Υπουργοί έχουν δώσει εντολή να πάνε τα ελικόπτερα αλλού. Και καταστρέφεται και σήμερα, όταν όσοι έχουν την ηθική ευθύνη για την τραγωδία κάνουν ό,τι μπορούν για να την ξεχάσουμε μιλώντας για «άδικες στοχοποιήσεις» και «ατυχήματα», ενώ η περιοχή παραμένει κατεστραμμένη - ένα μνημείο κρατικής ανικανότητας.

Εντεκα μέρες μετά…

Θυμίζω ότι το περασμένο καλοκαίρι, αφού αρχικά έγινε μια τεράστια προσπάθεια να αποδοθεί η ευθύνη της καταστροφής στο Μάτι «στην κλιματική αλλαγή» και «στα αυθαίρετα» κι αφού κυκλοφόρησαν θεωρίες συνομωσίας και άλλες μπούρδες, ο πρωθυπουργός, που πρωταγωνιστούσε σε τηλεοπτικές συσκέψεις την ώρα που όλα είχαν γίνει στάχτη, άρχισε να μαζεύει παραιτήσεις.  Στις 3 Αυγούστου, έντεκα μέρες (!) μετά την τραγωδία, έκανε δεκτή την παραίτηση του στρατηγού κ. Νίκου Τόσκα, Υπουργού Προστασίας (τρομάρα μας…) του Πολίτη. Στις 5 Αυγούστου, ημέρα Κυριακή, αποπέμφθηκαν ο  Αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας κ. Κωνσταντίνος Τσουβάλας και ο Αρχηγός της Πυροσβεστικής κ. Σωτήρης Τερζούδης. Μια μέρα αργότερα, παραιτήθηκε και ο Γενικός Γραμματέας Πολιτικής Προστασίας ο κ. Γιάννης Καπάκης. Σήμερα ο πρωθυπουργός ισχυρίζεται ότι υπάρχει ένας Τύπος που ασκεί «τυμβωρυχία» (ό,τι κι αν αυτό σημαίνει στο θολωμένο μυαλό του…) και ότι η Δούρου «στοχοποιείται». Τότε γιατί οι άνθρωποι αυτοί δεν επανέρχονται στη θέση τους;  «Στοχοποιημένοι» δεν ήταν κι αυτοί;

Κάθε μέρα πεθαίνει

Συγνώμη παρασύρθηκα κι εγώ. Κανείς δεν υπήρξε «στοχοποιημένος»: αυτά είναι πολιτικάντικες κουταμάρες. Το ντοκιμαντέρ του Παπαχελά αποκάλυψε ότι όλοι αυτοί ήταν απλά ανίκανοι. Ανίκανοι να συντονίσουν, ανίκανοι να επέμβουν, ανίκανοι να διοικήσουν, ανίκανοι να κάνουν τη δουλειά τους. Κι όσοι ζούμε συμβιβασμένοι με όλες αυτές τις ανικανότητες έχουμε κι εμείς το δικό μας μερίδιο ευθύνης: κάποιοι ήρωες πυροσβέστες, ένας ατρόμητος καταδρομέας και ένας σπουδαίος δημοσιογράφος, δεν μπορεί να είναι τα άλλοθι μιας χώρας που παρακολούθησε το Μάτι μια βραδιά να καίγεται και κάθε μέρα να πεθαίνει…