Οσο μεγαλώνω δεν θέλω να γράφω για τα πράγματα τις μέρες που συμβαίνουν: προτιμω να αφήνω κάποιες μέρες να περάσουν γιατί ο χρόνος τα καναλίζει όλα.  Τις περασμένες μέρες με αφορμή τα προβλήματα που απέκτησαν ξαφνικά χάρη σε παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (ΚΟΚ) ο επαγγελματίας τενίστας Στέφανος Τσιτσιπάς και η ηθοποιός Δήμητρα Ματσούκα έγινε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για το αν τελικά πρέπει ή δεν πρέπει να δημοσιεύονται τα ονόματα διάσημων, όταν αυτοί διώκονται. Όπως στα περισσότερα πράγματα στην ζωή δεν υπάρχει λευκό και μαύρο.

Στην Ελλάδα ο νόμος που αφορά την δημοσιοποίηση ονομάτων όσων διώκονται ή όσων τελούν υπο δικαστική έρευνα είναι αρκετά αυστηρός. Η μη τήρησή του ωστόσο είναι κάτι απερίγραπτο.

Θεωρητικά το δικαίωμα στην μη δημοσιοποίηση των στοιχείων οποιουδήποτε ανθρώπου τελεί που υπό δικαστική έρευνα προστατεύεται και μάλιστα απόλυτα. Στην πραγματικότητα όσο πιο διάσημος είναι κάποιος τόσο πιο εύκολα μπορεί να γίνει πρωτοσέλιδο χωρίς κανένα μέσο να έχει το παραμικρό πρόβλημα για την απόφαση να δημοσιοποιήσει ονόματα και διευθύνσεις – μάλιστα τον καιρό του Ιντερνετ πάντα υπάρχουν στις δημοσιευμένες ειδήσεις και του κόσμου οι λεπτομέρειες, αληθινές ή ψεύτικες μικρή σημασία έχει. Η έλλειψη κυρώσεων στα ΜΜΕ που παραβιάζουν τον σχετικό νόμο που αφορά ανθρώπινα δικαιώματα θεωρείται περίπου δημοσιογραφικό  δικαίωμα ενώ πρόκειται για παρανομία. Πολύ συχνά αυτό έχει ως αποτέλεσμα να δημοσιοποιούνται στοιχεία εισαγγελικών ερευνών που βασίζονται σε ανώνυμες καταγγελίες, υποψίες και θεωρήματα: υπάρχει η υποψία ότι μερικές από αυτές έγιναν κατά καιρούς απλά για να σπιλωθούν άνθρωποι μέσω της δημοσιοποίησης δήθεν στοιχείων. Ακόμα και στις περιπτώσεις που η έρευνα αποδείχτηκε κάκιστη, όποιος έγινε στόχος της και χρειάστηκε να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντας, ταλαιπωρείται για πάντα καθώς χάρη στην δημοσιοποίηση των δήθεν στοιχείων του κολλάνε ταμπέλες από τις οποίες είναι δύσκολο να γλυτώσει. Εύκολα επίσης στην Ελλάδα δημοσιοποιούνται καταθέσεις μαρτύρων, αποσπάσματα δικογραφιών, τηλεφωνικές συνομιλίες – ακόμα και αν αυτές είναι αποτέλεσμα μη νόμιμων υποκλοπών. Όλα αυτά γίνονται γιατί απλά επιτρέπονται από όσους θα πρεπε να εφαρμόζουν τον νόμο αλλά δεν το κάνουν. Αυτή είναι βέβαια η μια πλευρά του νομίσματος όμως. Διότι υπάρχει και άλλη: η δημοσιοποίηση να είναι κοινωνικά τουλάχιστον χρήσιμη. Αυτό πιστεύω όταν δημοσιεύονται λεπτομέρειες παραβάσεων που σχετίζονται με τον Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας από διασημότητες. 

Υπάρχει μια σαφέστατη διαφορά ανάμεσα στα στοιχεία μιας δικαστικής έρευνας και στην παραβίαση του ΚΟΚ. Η δικαστική έρευνα, ακόμα κι αν οδηγήσει κάποιον στο ειδώλιο του κατηγορουμένου, δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια υπόθεση που βασίζεται σε ενδείξεις: στο δικαστήριο θα αποδειχτεί αν υπάρχει πραγματικά λόγος καταδίκης, δηλαδή αν η έρευνα είναι τεκμηριωμένη. Η παράβαση του ΚΟΚ όμως δεν είναι έρευνα: είναι γεγονός. Και πρέπει να έχει και κόστος. Εννοώ κόστος ηθικό: ότι θα πληρωθούν πρόστιμα και θα υπάρξουν και καταδίκες (πάντα με αναστολή) είναι τόσο δεδομένο που δεν υπάρχει λόγος συζήτησης.

Ο διάσημος που παραβιάζει τον ΚΟΚ δεν κρίνεται διαφορετικά από τους λειτουργούς της δικαιοσύνης που αναλαμβάνουν την υπόθεση αφού έχει διαπιστωθεί η παράβασή: συμβαίνει και με τον διάσημο ό,τι συμβαίνει και με όλους όσους κάνουν παραβάσεις. Ο διάσημος δεν πέφτει στα μαλακά: οι ποινές για παραβάσεις του ΚΟΚ είναι δεδομένες, σχεδόν αυτόματες. Αλλά ο διάσημος έχει μια ευθύνη παραπάνω σε ό,τι έχει να κάνει με τον σεβασμό του ΚΟΚ: έχει μια ευθύνη που πηγάζει από την δημοσιότητά του. Οχι γιατί ως διάσημος πρέπει να είναι «παράδειγμα» (μακριά από μένα αυτά…) αλλά γιατί η διασημότητα έχει και κόστος. Και κανείς αυτό δεν επιτρέπεται να το ξεχνάει.

Γιατί το λέω; Γιατί η διασημότητα δεν είναι κάτι άσχημο: ίσα ίσα. Η διασημότητα επιτρέπει καλύτερες αμοιβές – σε πολλές περιπτώσεις είναι απόδειξη επιτυχίας. Η διασημότητα, συχνά πυκνά (αν όχι και πάντα) σου εξασφαλίζει ωραία μικρά προνόμια. Συμβαίνει συχνά αν είσαι διάσημος να αντιμετωπίζεσαι ευγενικά. Συμβαίνει να σε βοηθούν αρκετά να λύσεις ένα πρόβλημά σου. Συμβαίνει παντού σχεδόν να σου δείχνουν λίγη μεγαλύτερη προσοχή από όση στους απλούς ανθρώπους. Η δημοσιότητα ανοίγει πόρτες, χαρίζει καλές γνωριμίες, σου επιτρέπει ουκ ολίγες φορές να έχεις και καλύτερες υπηρεσίες. Και το μόνο που χρειάζεται για να την χαίρεσαι είναι να μην την ξεχνάς: να μην ξεχνάς δηλαδή ότι επειδή είσαι αναγνωρίσιμος ό,τι κάνεις θα φανεί στον μεγεθυντικό φακό της προβολής.  

Γιατί αυτό το ξεχνάς; Γιατί σε κακομαθαίνουν. Όταν είσαι διάσημος συμβαίνει και να σου συγχωρούν διάφορα. Οι τρέλες σου θεωρούνται εκκεντρικότητα, οι υπερβολές σου χαριτωμένες πράξεις, οι επιπολαιότητές σου μπορεί να  κρίνονται με επιείκεια – ειδικά αν ως διάσημος είσαι στο λαϊκό υποσυνείδητο και «καλό παιδί» ή «μάγκας». Αυτό είναι που κάνει πολλούς διάσημους να πιστεύουν πως ακόμα και μια παραβίαση του ΚΟΚ θα τους χαριστεί. Δεν πρέπει.

 Όταν είσαι διάσημος και πέφτεις στο δόκανο της Τροχαίας πρέπει οι παραβάσεις σου να γίνονται γνωστές πρώτα από όλα για το δικό σου καλό. Για να καταλαβαίνεις ότι δεν μπορείς να κάνεις ό,τι θες. Για να κάνεις την αυτοκριτική σου. Δια να γίνεσαι προσεχτικότερος. Με λίγη δημόσια αποδοκιμασία όλα αυτά θα γίνουν εύκολα. Και θα σε βοηθήσουν να μην τα επαναλάβεις. Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο: ούτε το γκάζι είναι υποχρεωτικό να πατάς, ούτε είναι δύσκολο να αρνηθείς ένα ποτήρι κρασί παραπάνω ακόμα κι αν το αλκοόλ το αντέχεις. Και δεν είναι πρόβλημα να γυρίσεις ένα βράδυ σπίτι με ταξί: άσε που θα σε αναγνωρίσει ο ταξιτζής και θα σου φερθεί σαν να είσαι βασιλιάς ή βασίλισσα της νύχτας. Θέλω να πω πως η προβολή των παραβάσεών κάθε διάσημου τον κάνει απλά καλύτερο άνθρωπο: πιο προσεχτικό, πιο σοβαρό.

Φυσικά είναι γελοίο να κρίνεται η ικανότητα και η Τέχνη του διάσημου από το αν κάνει παραβάσεις του ΚΟΚ. Η Δήμητρα Ματσούκα είναι εξαιρετική στην μοντέρνα εκδοχή της «Κόμισσας της φάμπρικας» που ανεβαίνει στο  ανακαινισμένο Embassy Theater. Ο Τσιτσιπάς αληθινά εύχομαι και ελπίζω να επανέρθει στη φόρμα που τον βοήθησε να είναι για χρόνια στους καλύτερους δέκα τενίστες του κόσμου. Οι παραβάσεις τους δεν είναι παρά παραβάσεις: τίποτα χειρότερο από αυτές που κάνουμε όλοι. Αλλά η δημοσιοποίησή τους και τα μπλεξιματάκια τους βοηθάνε ώστε να γίνονται κατανοητά κάποια σημαντικά που θα μας κάνουν κι εμάς να προσέχουμε. Η δημοσιοποίηση μας υπενθυμίζει ότι οι κάμερες που έχουν τοποθετηθεί στην Ατική Οδό (κι όχι μόνο) λειτουργούν πολύ καλά και καταγράφουν τα πάντα. Και ότι αλκοτέστ γίνονται παντού το βράδυ. Και τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται δεν αναγνωρίζουν διασημότητες.    

(Βημαγκαζίνο Νοέμβριος του 2025)