Ένα από τα παράξενα της Μαδρίτης είναι ότι κανείς δεν γνωρίζει πως προέκυψε το όνομά της – εννοώ ότι δεν υπάρχει ένας και μόνο μύθος, που να εξηγεί την προέλευσή του. Εμπλέκονται στις ιστορίες της ονομασίας της ισπανικής πρωτεύουσας Ρωμαίοι, Αραβες, Βάνδαλοι, ακόμα και η μια βασιλική οικογένεια της Τοσκάνης που κατά πως φαίνεται κάποιος εκπρόσωπος της πέρασε από εδώ. Η πιθανότερη εκδοχή είναι ότι οι Αραβες ίδρυσαν κάποτε ένα οχυρό στις όχθες του ποταμού Μανθανάρες και το βάφτισαν «Μagerit» που σημαίνει «τόπος με άφθονο νερό». Οι ντόπιοι αποκαλούν την πόλη «Ματρίτ» - για κάποιο λόγο το μέρος αυτό είχε πάντα ένα ευμετάβλητο όνομα – ίσως γιατί, ενώ πάντα υπήρχαν κάτοικοι, η πόλη η ίδια έχει μάλλον μικρή ιστορία: μάλλον έφταιγε και ότι η περιοχή ήταν παλιά πολύ παλία γεμάτη αρκούδες που κατέβαιναν στο ποτάμι να ξεδιψάσουν. Η πόλη αρχίζει να παίρνει μορφή από το 10 αιώνα και μετά – η Μαδρίτη «πουλάει» πολλά ωραία, σίγουρα όχι μεγάλη ιστορία.
Χωρίς να ψάχνουν έξοδο
Όπως συμβαίνει με κάθε πόλη που δεν έχει τεράστια ιστορία το φτιασίδωμα το αναλαμβάνει η αρχιτεκτονική. Μόνο που αντίθετα από την Βαρκελώνη π.χ, όπου η αρχιτεκτονική δημιουργεί εκθέματα πολυτελείας που θα σου τραβήξουν το μάτι, εδώ το μυστικό είναι η λειτουργικότητα και η αξιοποίηση των χώρων – πράγματα που γίνονται με τρόπους ιδιαίτερους. Ετσι οι δρόμοι είναι μάλλον στενοί, αλλά οι πλατείες τεράστιες και πολλές – το κέντρο της Μαδρίτης είναι σαν να ρουφάει τους διαβάτες του που μπορεί να τριγυρίζουν για ώρες στους μικρούς και μεγάλους του λαβύρινθους χωρίς απαραίτητα να ψάχνουν μια έξοδο. Από την πρώτη φορά που ήρθα εδώ, αυτό ήταν που μου άρεσε πιο πολύ: η παράξενη αρχιτεκτονική αναρχία του κέντρου της Μαδρίτης δεν σε αφήνει να καταλάβεις ούτε πόσο μεγάλη είναι, ούτε πόσο δύσκολη. Εχει 21 δήμους (περισσότερους και από την Αθήνα) κι όμως νομίζεις ότι είναι μικρούλα και χαριτωμένη – στο κέντρο της τίποτα δεν γερνάει και η ατμόσφαιρά της έχει μια μυστήρια αχρονικότητα. Αν στη Ρώμη π.χ ο χρόνος σε κυνηγάει, εδώ νομίζεις ότι δεν υπάρχει. Ισως φταίει κι αυτό το παράξενο φως – στη Μαδρίτη από τον Απρίλιο και μετά η μέρα μεγαλώνει πάρα πολύ και το γλυκό ημίφως κρατά μέχρι τις 11 το βράδυ. Νομίζεις πως κινείσαι σε κάτι που μοιάζει με μουσείο ή βιβλιοθήκη, όπου τα φώτα δεν σβήνουν ποτέ ώστε να μην σε νοιάζει ότι η ώρα περνάει – δεν θα φύγεις πριν τα δεις όλα.
Η πόλη ανταποκρίνεται σε αυτή την μουσειακή προσέγγιση της πραγματικότητας της φιλοξενώντας μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του κόσμου στα τρία (τουλάχιστον) υπέροχα μουσεία της – το τέταρτο είναι αυτό της Ρεάλ στο Μπερναμπέου. Στη Μαδρίτη σε περιμένουν ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος, ο Φρανσίσκο Γκόγια και οι μαύρες ελαιογραφίες του και κυρίως ο λατρεμένος Ιερώνυμος Μπος και το ντελίριο των φαντασιώσεών του –ο Ολλανδός είναι ζωγράφος και δημιουργός κόσμων που ακόμα τρομάζουν. Αν υπάρχουν Κόλαση, Παράδεισος και Δεύτερη Παρουσία αυτός τα είδε όλα και – άγνωστο γιατί – πήρε και την άδεια να τα σκιτσάρει. Κυρίως όμως στο ημίφως της Μαδρίτης σε περιμένει με όλη την μεγαλοπρέπεια της η Γκέρνικα (ή Γκουέρνικα), το υπαρξιακό δράμα του κόσμου ζωγραφισμένο από τον Πάμπλο Πικάσο, με 3,5 μέτρα ύψος και 7,5 μέτρα πλάτος – ο μόνος ίσως πίνακας που μέχρι το 1992 φυλασσόταν στο Μουσείο του Πράδο πίσω από αλεξίσφαιρο τζάμι, ενώ στο χώρο υπήρχε και αστυνομική φρουρά. Σήμερα βρίσκεται κάπου δίπλα, στο μουσείο της Βασίλισσας Σοφίας, που θαρρείς πως δημιουργήθηκε για να στεγάσει αποκλειστικά τη μεγάλη δημιουργία του Πικάσο. Το ίδιο το μουσείο είναι η απόδειξη του φτιασιδώματος της πόλης με τη δύναμη της αρχιτεκτονικής. Μέχρι το 1992 το κτήριο στέγαζε το (πρώην) Γενικό Νοσοκομείο της Μαδρίτης- μέχρι που αποφασίστηκε η απόλυτη μετατροπή του. Προστέθηκαν αίθουσες από γυαλί, άλλαξε η εσωτερική του διαρρύθμιση και τώρα, όταν περάσεις την γκρίζα του είσοδο, βουλιάζεις στο φως ψάχνοντας την Γκερνίκα κι αφήνοντας δεξιά κι αριστερά εκθέσεις, βιβλιοθήκες, καφετέρια και βιβλιοπωλεία. Η Μαδρίτη είναι ένας κρυμμένος κόσμος – το απέξω της και το μέσα της δεν συγκρίνονται. Και μόνο για αυτό είναι μια «πόλη γυναίκα» και μάλιστα όχι και τόσο κυρία. Μάλλον μια 35αρα από αυτές που αρνούνται να μεγαλώσουν. Κι αυτό είναι μάλλον παράξενο για μια πόλη με μια αναμφίβολη αρχοντιά.
Πλατείες υπό κατάληψη
Η παλιά ολόσωστη παρατήρηση του Χρήστου Βακαλόπουλου ότι οι άντρες έφτιαξαν τις πόλεις για να μπορούν να κάνουν παρέα γλυτώνοντας από τις γυναίκες, (που αν μπορούσαν θα έφτιαχναν ένα κόσμο με απομονωμένα αγροκτήματα διάσπαρτα στις εξοχές χωρίς δρόμους να τα ενώνουν), εδώ γίνεται εύκολα κατανοητή. Η Μαδρίτη, που δεν έχει θάλασσα, σε τραβάει προς το κέντρο της γιατί μόνο σε αυτό θα βρεις ό,τι ψάχνεις. Αλλά, ειδικά εδώ, οι γυναίκες έκαναν, κόντρα στην αυστηρότητα του καθολικισμού, τη δική τους μεγάλη αντεπίθεση μετατρέποντας τις υπέροχες πλατείες της ισπανικής πρωτεύουσας σε πασαρέλες αποκλειστικά δικές τους. Λατρεύοντας τις πλατείες (γιατί θεωρώ ότι η κάθε μια από αυτές θα μπορούσε να είναι το κέντρο του κόσμου) βρίσκω τη Μαδρίτη πάντα υπέροχη – μια από τις ωραιότερες ανθρώπινες πόλεις της Ευρώπης στην κατηγορία «πόλεις χωρίς θάλασσα».
Φυσικά κατανοώ απολύτως το δράμα που ζει αυτό το τριήμερο. Το σήμα κατατεθέν της, οι υπέροχες «πλατείες – πασαρέλες» των μαγεμένων λαβυρίνθων του κέντρου της γνωρίζουν τον απόλυτο βανδαλισμό από Αγγλους μπεκρήδες που αποδεικνύουν ότι είναι ένας από τους χειρότερους στρατούς κατοχής που κυκλοφορεί στον πλανήτη. Αδυνατώντας να εκτιμήσουν την Plaza Mayor, την Puerta del Sol, την Plasa de Oriente, το Retiro, την νεοκλασική Puerta de Alcalá, εισβάλουν παντού ουρλιάζοντας, ενώ πίσω τους υπάρχει ένα σκηνικό μεγαλείο – ευτυχώς έχουν γλυτώσει τα βασιλικά ανάκτορα, οι κήποι του Σαμπατίνι, ο καθεδρικός ναός της Αλμουδένα, το «χιλιόμετρο των μουσείων»: πάλι καλά που αύριο θα φύγουν όλοι τους.
Οι αταίριαστοι μπεκρήδες
Ναι θα γίνει και ο τελικός. Κάποιος θα κερδίσει και κάποιος θα χάσει. Οι οπαδοί της Λίβερπουλ είναι περισσότεροι και πιο σίγουροι. Οι οπαδοί της Τότεναμ θα μπορούσαν να τραγουδάνε το «με ένα όνειρο τρελό»: όλοι λένε ότι η επιστροφή του Χάρι Κέιν θα κρίνει το ματς. Ούτε οι μεν ούτε οι δε, δεν έχουν καταλάβει που βρίσκονται. Ουρλιάζουν διάφορα ακατάληπτα για τον Φαν Ντάικ, τον Σαλάχ και τον Ερικσεν – η αεροφωτογραφία της πόλης θα ήταν μια δεύτερη Γκέρνικα, αυτή τη φορά ερυθρόλευκη. Οι μεθυσμένοι Εγγλέζοι είναι ό,τι πιο αταίριαστο στο ημίφως – αλλά ούτε κι ο καυτός ήλιος των μαδριλένικων πρωϊνών δεν τους ταιριάζει. Δεν λένε καν Hola Madrid – χαιρετισμός υποχρεωτικός εδώ. Διότι όλα εδώ είναι Μαδρίτη κι ευτυχώς που το βράδυ θα την αφήσουν οι νεοβάνδαλοι ήσυχη να την χαίρεται όποιος για χάρη της μέχρι εδώ ταξιδεύει…
