Ας πούμε μια αλήθεια: οι μόδες που κατά καιρούς διακινούνται στο διαδίκτυο είναι κομμάτι βλακώδεις. Θυμάμαι πριν μερικά χρόνια εκείνη την απερίγραπτη κουταμάρα που λεγόταν challenges, δηλαδή «προκλήσεις». Εμφανιζόταν κάποιος και καλούσε ένα φίλο του να κάνει μια σαχλαμάρα – να πετάξει στον εαυτό του ένα κουβά νερό ή ένα κουβά παγάκια, που ήταν και το χειρότερο. Οποιος αποδεχόταν την πρόκληση το βιντεοσκοπούσε και το ανέβαζε στο FaceBook προκαλώντας με την σειρά του όποιον φίλο του ήθελε να δει να κάνει κάτι ανάλογο. Το διαδίκτυο είχε γεμίσει με βίντεο διάφορων που καμάρωναν γιατί είχαν αυτομπουγελωθεί – ένας Θεός ξέρει γιατί. Μετά από λίγο καιρό το πράγμα σταμάτησε: ακόμα και η κουταμάρα έχει όρια. Ακολούθησε μια άλλη κανονική ψύχωση: το κυνήγι των πόκεμον. Τα συμπαθητικά αυτά γιαπωνέζικα καρτούν χάρη σε μια εφαρμογή που κατέβαζες στο κινητό σου τηλέφωνο (αν δεν κάνω λάθος…) εμφανιζόταν παντού αρκεί να επιχειρούσες να βγάλεις μια φωτογραφία. Επρεπε απλά να τα αποθανατίσεις με την κάμερα του κινητού σου και σε αυτή την περίπτωση τα «σκότωνες» και κέρδιζες πόντους. Στη συνέχεια ανέβαζες την βαθμολογία σου στο διαδίκτυο και καμάρωνες – αποκτούσες μάλιστα και τον τίτλο του μεγάλου κυνηγού ή κάτι τέτοιο. Όλο αυτό το πιθανότερο είναι πως σήμερα ούτε καν το θυμάσαι: το 2016 όμως ήταν μια συλλογική ψύχωση. Τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς είχε διοργανωθεί και στην Αθήνα, αν θυμάμαι καλά στο Μοναστηράκι, και νύχτα κυνηγών Πόκεμον: μιλάμε για κανονική τρέλα. Όπως τρέλα είναι κι αυτό που έχει πιάσει τον κόσμο με τις φωτογραφίες Ghibli Style με τις οποίες γέμισε το instagram.

Τα Studio Ghibli είναι τα διασημότερα στούντιο κινουμένων σχεδίων της Ιαπωνίας. Ιδρύθηκαν από ένα πραγματικά μεγάλο καλλιτέχνη των κόμικς, τον Χάγιο Μιγιαζάκι, που από το 2016 που ο δυτικός κόσμος γνώρισε την δουλειά του χάρη σε υποψηφιότητες που έλαβε για βραβεία Οσκαρ έγινε δημοφιλής. Την δημοφιλία του εκμεταλλεύτηκαν οι άνθρωποι πίσω από το GhatGPT: δίνοντας σε αυτό μια φωτογραφία σου μπορεί να έχεις εύκολα το πορτρέτο σου (και ό,τι άλλο) επιθυμείς στην Ghibli Style fake εκδοχή. Ο Γιαπωνέζος αρτίστας έγινε έξαλλος με την ανοησία της τεχνητής νοημοσύνης που εμφανώς τον εκμεταλλεύεται. «Νιώθω απόλυτη αηδία», δηλώνει μεταξύ άλλων σε ένα βίντεο που ανέβασε πριν λίγες μέρες. Και συνεχίζει: «αν θέλετε πραγματικά να φτιάχνετε ανατριχιαστικά πράγματα με το ChatGPT, μπορείτε να το κάνετε, αλλά εγώ δεν θα ήθελα ποτέ να ενσωματώσω αυτή την άθλια τεχνολογία στη δουλειά μου» τόνισε. Προφανώς ο καλλιτέχνης θυμώνει βλέποντας παντού να ανεβαίνουν φωτογραφίες που να θυμίζουν την δουλειά του, χωρίς αυτός μάλιστα να πληρώνεται για αυτό. Αλλά ο θυμός του δεν σταμάτησε την μόδα: για τα νεύρα του όλοι αδιαφορούν. Ηθοποιοί, αθλητές, τραγουδιστές, ακόμα και πολιτικοί και σίγουρα εκατομμύρια απλοί χρήστες του ChatGPT ανεβάζουν στο Instagram (και όπου αλλού διατηρούν σελίδες) φωτογραφίες τους. Δείχνοντας με αυτό τον τρόπο πόσο θα ήθελαν να είναι οι ίδιοι κινούμενα σχέδια. 

Γιατί συμβαίνει αυτό; Προφανώς η εικόνα του τους μοιάζει χαριτωμένη – τους θυμίζει ενδεχομένως και τα παιδικά τους χρόνια, αν και ούτε κόμικς με Ghibli Style εικόνες κυκλοφορούσαν παλιά, ούτε καν γιαπωνέζικες τηλεοπτικές σειρές έβλεπαν όσοι σήμερα ανακάλυψαν τον Μιγιαζάκι - ήταν άλλωστε σπάνιες. Ωστόσο δεν είναι μόνο χαριτωμένες αυτές οι κακοφτιαγμένες εικόνες, που σπάνια θυμίζουν τον εικονιζόμενο. Κατά βάση είναι παράθυρα σε μια άλλη πραγματικότητα: στην πραγματικότητα του κόσμου των κινούμενων σχεδίων στον οποίο πολλοί θα ήθελαν να ανήκουν.

Ο κόσμος των κινουμένων σχεδίων μας έμοιαζε πάντα απλός. Υπήρχαν πάντα ήρωες. Οι καλοί ήταν πολλοί καλοί και οι κακοί μοχθηροί και πανούργοι. Αλλά αυτά υπάρχουν και στα καλά μυθιστορήματα. Αυτό που έκανε τα κόμικς πιο αγαπητά είναι πως ειδικά στις κινηματογραφικές και τηλεοπτικές εκδοχές τους οι πρωταγωνιστές τους ήταν κυριολεκτικά άφθαρτοι ό,τι κι αν τους συνέβαινε. Μπορούσαν να δέχονται ένα βράχο στο κεφάλι, και να σηκώνονταν και να συνεχίζουν να τρέχουν. Μπορούσαν να δέχονται άπειρους πυροβολισμούς και τους απέφευγαν. Άντεχαν ατελείωτο ξύλο. Τράκαραν σε τοίχους και απλά τους γκρέμιζαν. Δεν υπήρχε τίποτα που να τρομάζει τους ήρωες αυτούς – όποιοι κι αν ήταν κι όποια κι αν ήταν η τεχνοτροπία της δημιουργίας τους. Στον κόσμο των κόμικς δεν υπάρχουν ασθένειες κι αν υπάρχουν βοηθάνε απλά για να δημιουργηθούν σούπερ ήρωες. Ο Iron Man πχ είναι καρδιοπαθής. Αν σου συμβεί κάτι φρικτό και πάλι το πράγμα θα σου βγει σε καλό: τον Πίτερ Πάρκερ τον δάγκωσε ραδιενεργή αράχνη κι απλά έγινε ο Σπάιντερ μαν. Τα μυστικά των ηρώων του κόσμου των κινουμένων σχεδίων είναι απλά. Ο Ποπάι απλά τρώει σπανάκι και γίνεται πανίσχυρος. Ο Γκούφι τρώει ένα φιστίκι κι αλλάζει προσωπικότητα: από ράθυμος και χαζούλης γίνεται σούπερ ήρωας. Στα κόμικς ο πλούσιος αγαπάει την πόλη του και δεν θέλει να εκμεταλλευτεί κανένα – αλλιώς δεν θα ήταν ο Μπάτμαν. Κι αν κάποιος ήρωας έρθει από ένα μακρινό γαλαξία μπορεί να είναι καλό παιδί και να γίνει ο Σούπερμαν.

Δεν χωρά αμφιβολία πως ο κόσμος των κινουμένων σχεδίων είναι καλύτερος από τον δικό μας. Από την ώρα που το ChatGPT μας έδωσε την δυνατότητα να ανακαλύψουμε τον κόμικ εαυτό μας τρέξαμε όλοι για να τον παρουσιάσουμε στους φίλους μας. Ανεβάζοντας δεξιά κι αριστερά αυτές τις κατασκευασμένες φωτογραφίες δείχνουμε στους φίλους μας πόσο καλοί θα είμασταν σε αυτό τον άλλο καλύτερο κόσμο. Δεν χρειάζεται να είμαστε σούπερ ήρωες, αλλά απλά στον υπέροχο αυτόν φανταστικό κόσμο να υπάρχουμε. Άλλωστε υπέροχα περνάς κι όταν δεν είσαι σούπερ ήρωας ή πρωταγωνιστής. Μπορείς απλά να είσαι αυτός που θα σώσει ο Σούπερμαν, ή να είσαι ο καλός φίλος του Φλας, που ξέρει τα μυστικά του. Μπορεί να είσαι αυτή ομορφονιά που θα κοιτάξει ο Μπάτμαν όταν υποδύεται τον Μπρους Γουέιν ή να είσαι το αφεντικό ή ο καλός συνάδερφος του Πίτερ Πάρκερ. Μπορείς απλά να τρως σπανάκι ή φιστίκια και να βρίσκεις την χαμένη σου αυτοπεποίθηση: δεν χρειάζεται ούτε καν να πετάς για να είσαι στον κόσμο αυτό ευτυχισμένος. Το ξέρεις πως ο κόσμος αυτός δεν υπάρχει, αλλά δεν έχει και τόση σημασία. Η εικόνα στου στο Instagram σε Ghibli Style αρκεί για να σε κάνει να νιώσεις πως αν είχες βρει τον κατάλληλο σχεδιαστή όλα στην ζωή σου θα ήταν αλλιώς. Το αποδεικνύουν και οι «καρδούλες» και τα like των φίλων σου. Kι αυτοί θα ήθελαν να είσαι καρτούν ή μπορεί και να πιστεύουν πως είσαι…

(Βημαγκαζίνο, Απρίλιος 2025)