Σήμερα οι άνθρωποι της Φώφης Γεννηματά, η οικογένεια της, οι συνεργάτες της, οι φίλοι της και οι αντίπαλοί της θα την αποχαιρετήσουν. Κανείς ακόμα δεν έχει καταλάβει πως έφυγε τόσο γρήγορα δηλαδή σε 14 μόλις μέρες. Ηταν 56 χρονών αλλά αυτές τις δυο τελευταίες της εβδομάδες ο χρόνος, ο χρόνος της, έτρεξε απίστευτα γρήγορα. Ο πατέρας της ήταν μόλις 55 χρονών όταν πέθανε. Η μητέρα της μόλις 54. Όλοι μοιάζουν πρωταγωνιστές σε ένα δράμα γιγάντιο και καμία μοίρα δεν θα απαντήσει το γιατί τους επέλεξε για αυτούς τους άχαρους ρόλους. Τουλάχιστον η μοίρα τους είχε εν ζωή προικίσει με πολλά που σπανίζουν ολοένα και πιο πολύ: την επίγνωση της ομορφιάς της αξιοπρέπειας και τη δύναμη της σοβαρότητας. Ο,τι δηλαδή χρειάζεσαι για να χτίσεις μια εικόνα που ο χρόνος δεν μπορεί να φθείρει. Οσο άσπλαχνη και να είναι η μοίρα σου.
Κανείς δεν σκέφτηκε τον κίνδυνο
Κανείς δεν ήθελε χθες να πιστέψει την είδηση ότι έφυγε από τη ζωή η Φώφη Γεννηματά. Η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ είχε παλέψει τόσες φορές με τον καρκίνο (και τον είχε νικήσει…) στα δώδεκα τελευταία χρόνια ώστε στα μάτια των περισσότερων από μας έμοιαζε άτρωτη. Η τελευταία της ιατρική περιπέτεια έμοιαζε να είναι μια από αυτές με καλό τέλος: η ηρωϊδα θα κέρδιζε πάλι – και πολύ σύντομα θα ήταν κοντά μας. Ακόμα κι όταν ανακοίνωσε ότι δεν θα είναι υποψήφια στις εσωκομματικές εκλογές του ΚΙΝΑΛ κανείς δεν σκέφτηκε ότι αυτή της την απόφαση της την υπαγορεύει ο μεγάλος κίνδυνος: όλοι νομίζαμε ότι το ανακοίνωσε για να δείξει ότι έχει σκοπό να συγκεντρωθεί για μια ακόμα φορά στο μεγάλο σκοπό – σε μια ακόμα μάχη της. Συμβαίνει πολύ συχνά οι άνθρωποι που δίνουν τη μάχη τους με τον καρκίνο να εμφανίζονται στα μάτια μας ως άτρωτοι, να μας κάνουν να πιστεύουμε πως υπήρξε στο παρελθόν τους μια καθοριστική μάχη που επειδή την κέρδισαν υπέγραψαν ένα είδος συμβολαίου με την αθανασία. Θυμάμαι πολλούς να αναφέρονται στην Φώφη Γεννηματά σημειώνοντας ότι νίκησε τον καρκίνο και να το λένε με ένα είδος παράξενου θαυμασμού σαν να πίστευαν πως δεν θα είχε ποτέ ξανά κανένα πρόβλημα. Αποδείχτηκε ότι δεν είναι έτσι. Οι μάχες μαζί του δεν σταματούν ποτέ. Τελείς υπό πολιορκία. Ούτε και μαθαίνεις να ζεις μαζί του. Απλά τον περιμένεις και σε περιμένει. Χωρίς συμβιβασμούς, χωρίς συνθηκολογήσεις. Αλλά γνωρίζοντας πως το μοναδικό σου φάρμακο είναι η ζωή η ίδια.
Η τεράστια δύναμη να βγει μπροστά
Εχω την εντύπωση πως η Φώφη Γεννηματά έκανε κάτι αληθινά υποδειγματικό αντιμετωπίζοντας την επάρατη νόσο: άντλησε από τη μάχη με τον καρκίνο (σίγουρα και από το δράμα της μητέρας της και του πατέρα της) μια τεράστια δύναμη για να βγει μπροστά. Η Φώφη Γεννηματά στα δικά μου μάτια υπήρξε μετά την πρώτη μεγάλη της ιατρική περιπέτεια άλλος άνθρωπος. Κατάφερε με ένα δικό της τρόπο να σκληρύνει πιο πολύ. Επιδίωξε να δώσει δύσκολες πολιτικές εξετάσεις. Ανέλαβε ένα ηγετικό ρόλο με ένα τρόπο που μαρτυρούσε όχι λατρεία για την καρέκλα της εξουσίας, αλλά πίστη σε ένα είδος πολιτικού καθήκοντος. Ενώ κάποιος άλλος θα ασχολούνταν κυρίως με τον εαυτό του και θα έψαχνε στη θαλπωρή και στην αγάπη της οικογένειάς της ένα είδος δύναμης για να αντιμετωπίσει τα πολύ πιθανά χειρότερα που θα ακολουθούσαν, η Φώφη Γεννηματά προτίμησε την δημόσια έκθεση και την ακόμα μεγαλύτερη συμμετοχή στα κοινά. Το κανε χωρίς ποτέ να κρύψει το πρόβλημα υγείας της αλλά και χωρίς ποτέ να το επικαλεστεί για να γίνει συμπαθής ενώ θα της ήταν πανεύκολο. Πήρε από την περιπέτεια της με τον καρκίνο ένα είδος δύναμης και την χρησιμοποίησε σίγουρα για τον εαυτό της και την ίδια στιγμή θέλησε με τη δύναμη αυτή να κάνει πολλά στη δημόσια σφαίρα. Γιατί έτσι πρέπει να κάνουν οι δυνατοί άνθρωποι, αλλιώς η δύναμη τους πάει χαμένη.
Η μεγάλη προίκα της
Γράφτηκαν πολλά και ωραία για την Φώφη Γεννηματά μετά την ανακοίνωση του θανάτου της. Ο Πέτρος Τατσόπουλος έγραψε ότι είναι μια σπάνια περίπτωση ανθρώπου που μεγάλωσε έχοντας στο σπίτι της δυο τέρατα, την πολιτική και τον καρκίνο. Εγώ θα πρόσθετα πως μεγάλωσε από δυο γονείς που της έδωσαν τις σωστές βάσεις για να τα αντιμετωπίσει και τα δυο: δεν ήταν αποκλειστικά δική της εμπειρική πρακτική η πολιτική σταδιοδρομία της κι όχι τυχαία αυτή βασίστηκε κυρίως στο χαρακτήρα της – στον τρόπο που έβλεπε τα πράγματα και στη θέληση να παρέμβει σε αυτά αξιοποιώντας τον όποιο χρόνο είχε μπροστά της. Αλλοι προετοιμάζονται για να ζήσουν, κι άλλοι κουβαλάνε στο μυαλό τους, χωρίς να μοιράζονται αυτό τους το φόβο με κανένα συνήθως, το ενδεχόμενο το σεριάνι τους στον κόσμο να είναι σύντομο: αυτό το δεύτερο θέλει μια δύναμη ψυχής κι ένα σθένος εξωπραγματικό. Και θέλει σίγουρα και μια παιδεία από αυτές που αποκτάς στο σπίτι: αυτό ήταν το όπλο της Φώφης Γεννηματά. Ανεξάρτητα από πολιτικά πιστεύω και προτιμήσεις η Φώφη Γεννήματά είχε καταφέρει από πολύ μικρή να είναι συμπαθής και αγαπητή χάρη στην αξιοπρέπεια της - την αξιοπρέπεια της οικογένειάς της. Την μεγάλη προίκα της.
Αν την πόρτα της πολιτικής της την άνοιξε το βαρύ επίθετό της αποτελεί γεγονός αναμφισβήτητο ότι την καταξίωσή της την κέρδισε η ίδια και μόνο χάρη στις ικανότητές της. Η μοίρα δεν της έκανε κανένα άλλο δώρο –ίσα ίσα. Η πολιτική της σταδιοδρομία υπήρξε ένας συνεχής αγώνας: η μάχη της να κρατήσει ζωντανό το ΠΑΣΟΚ σε συνθήκες εξαιρετικά αντίξοες υπήρξε εν πολλοίς και προσωπικό της κατόρθωμα. Ακόμα κι όποιος διαφώνησε με βασικές επιλογές της δεν μπορεί να μην της αναγνωρίσει μια σπάνια δύναμη: η Φώφη είχε σπουδάσει την πολιτική όχι ως θεωρία, αλλά ως παρουσία στην πρώτη γραμμή. Και είχε επίγνωση της ανάγκης για ρίξεις – η διοίκηση της δεν ήταν μια προσπάθεια εύρεσης των κατάλληλων ισορροπιών, αλλά μια διαδικασία βασισμένη σε επιλογές. Ηξερε με ποιους θα πάει. Αλλά κυρίως ήξερε ποιους θα αφήσει. Γιατί η δική της μάχη ήταν και η πυξίδα της: στις μάχες δεν υπάρχουν περιθώρια για συναισθηματισμούς. Η Φώφη Γεννηματά υπήρξε κυρίως πρόεδρος. Στιβαρή. Σοβαρή. Αξιοπρεπής. Και τα έκανε όλα γρήγορα: παντρεύτηκε μικρή, έγινε μάνα γρήγορα, γρήγορα μπήκε στην πολιτική, γρήγορα ανέβηκε τα σκαλιά της καταξίωσης, γρήγορα έφυγε. Στη μοίρα της μπόρεσε να πει ότι δεν κατάφερε να τη φρενάρει. Εστω κι αν μας την πήρε νωρίς.
Ένα βλέμμα για όλους
Ο Ηλίας Κανέλης θυμήθηκε το στοίχο του Τσέζαρε Παβέζε, που λέει ότι «ο θάνατος έχει ένα βλέμμα για όλους». Είναι μια αλήθεια. Αλλά πόσοι άραγε έχουν τη δύναμη αυτό το βλέμμα να το ανταποδίδουν καθημερινά και του θανάτου να του κλείνουν και το μάτι λέγοντας του πως ό,τι είναι να γίνει θα γίνει; Νομίζω λίγοι. Η Φώφη Γεννηματά ήταν ένας τέτοιος άνθρωπος: τον κοίταξε το θάνατο και μετά προτίμησε να ζήσει υπό το βλέμμα του, αλλά μέσα στον κόσμο. Ο καθηγητής Ηλίας Μόσιαλος πρότεινε να θεσπιστεί από τη Πολιτεία ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για την πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου και να ονομαστεί «Φώφη Γεννηματά». Δεν είναι κακή ιδέα να συνδέσουμε την ανάμνησή της με τη μεγάλη μάχη της. Στο μεταξύ ας την αποχαιρετήσουμε: η τελευταία προσφορά της ήταν ότι φάνηκε να φέρνει για λίγο στο κέντρο της πολιτικής τις σπάνιες αξίες της σοβαρότητας και της αξιοπρέπειας.
