Εχει νόημα η «παγκόσμια μέρα της γυναίκας»; Κάποτε πίστευα ότι δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Οι γυναίκες, έλεγα, δεν είναι προστατευόμενο είδος για να χρειάζεται μια παγκόσμια μέρα να μας θυμίσει την ανάγκη της ύπαρξής τους. Δεν βρισκόμαστε, έλεγα, ούτε δεκαετίες πριν για να γιορτάζουμε το ό,τι απέκτησαν δικαίωμα ψήφου, ούτε και τίθεται πια ζήτημα για το αν είναι ίσες με τους άνδρες: στα μάτια μου άλλωστε ήταν πάντα κομμάτι ανώτερες ακόμα κι όταν δεν ήταν χειραφετημένες. Η χειραφέτησή τους άλλωστε ποτέ δεν πίστευα ότι είναι λόγος εορτασμού: αγκάθι για τον πολιτισμό της ανθρωπότητας ήταν η έλλειψή της.

Τι νόημα, έλεγα, έχει μια «παγκόσμια μέτρα της γυναίκας» από τη στιγμή που οι γυναίκες, περήφανες, δυνατές όσο ποτέ, ακάθεκτες και όμορφες ζουν τα πιο ωραία χρόνια τους; Και γιατί αυτό να το γιορτάζουμε στις 8 του Μάρτη σαν να είναι μια ημερομηνία έναρξης κάποιου τύπου φεμινιστικής επανάστασης; Τόσες και τόσες προηγούμενες ημερομηνίες υπήρξαν που μαρτυρούν τον αγώνα τους, γιατί να τις διαγράψουμε; Γιατί να μην τις γιορτάζουμε στις 28 Φεβρουαρίου όταν για πρώτη φορά το 1909 υπήρξε η «Εθνική Ημέρα της Γυναίκας» στη Νέα Υόρκη; Γιατί να μην είναι «παγκόσμια μέρα της γυναίκας» η 19η Αυγούστου, η μέρα δηλαδή που το 1910 διοργανώθηκε η πρώτη Διεθνής Διάσκεψη Γυναικών στην Κοπεγχάγη της Δανίας; Η η 19η Μαρτίου, η μέρα που το 1911 έγιναν ταυτόχρονα και σε όλο τον δυτικό κόσμο τα πρώτα συλλαλητήρια για τα γυναικεία δικαιώματα;

Ως στιγμή προβληματισμού

Ως πνεύμα αντιλογίας πίστευα πάντα πως αν υπάρχουν πολλές ημερομηνίες που σηματοδοτούν αλλαγές, δεν μπορεί να υπάρξει μια και μόνη για γιορτή, ειδικά από τι στιγμή που μιλάμε για κοινωνικές αλλαγές που επιτυχημένα ολοκληρώθηκαν. Τι διάβολο θέλουμε «την ημέρα της γυναίκας» αναρωτιόμουν; Δεν μας φτάνει η μέρα του Βαλεντίνου που πάλι τις γυναίκες γιορτάζουμε; Η η γιορτή της μητέρας; Η όλες αυτές οι επέτειοι (γνωριμίας, σχέσης, γάμου κτλ) που κι αυτές είναι γυναικείες εφευρέσεις; Κάτι τέτοια έλεγα κι έκανα λάθος. Γιατί η παγκόσμια μέρα της γυναίκας είναι απαραίτητη, όχι ως γιορτή, αλλά ως στιγμή προβληματισμού.

Η γυναίκα δεν είναι απλά μαγική είναι και περίπλοκη, σαν ένας λαβύρινθος που συνεχώς εξελίσσεται. Ο άνδρας, που ζει και πορεύεται ως παιδί που φλερτάρει μονίμως με την ξενοιασιά της ανωριμότητας, δεν έχει λόγο να γιορτάζει τίποτα περισσότερο από τα συνηθισμένα του: τα γενέθλια και το όνομά του, άντε κι ότι άλλο θυμάται - έτσι κι αλλιώς αυτά είναι ελάχιστα. Η γυναίκα όμως πρέπει να γιορτάζει σε μια ειδική μέρα απλά για να μας θυμίζει ότι είναι ξεχωριστή. Και να το θυμάται και η ίδια.

Εστω μια μέρα του χρόνου

Παίζουμε ρόλους σε αυτή τη ριμάδα τη ζωή μας; Από τη στιγμή που οι κανόνες της κοινωνικής συμβίωσης μας υποχρεώνουν να τιθασεύσουμε τα πρωτόγονα ένστικτά μας, ναι αυτό ισχύει - κι ευτυχώς. Για να είμαστε γονείς ή αποφασισμένοι εργένηδες, αφεντικά ή υπάλληλοι, καλλιτέχνες ή δημιουργοί ή απλά καλοπερασάκηδες, επιχειρηματίες, πολιτικοί, σκληρά εργαζόμενοι ή λωποδύτες, ευτυχείς ή μόνιμα απαισιόδοξοι, σεβόμαστε κώδικες συμπεριφοράς, προσαρμοζόμαστε, ανοίγουμε τα φτερά μας ή μαζευόμαστε, πετάμε ή κουρνιάζουμε. Διαφέρουν αυτά στους άντρες και στις γυναίκες; Ναι, διαφέρουν. Γιατί η ιστορία διδάσκει πως παράλληλα με τον κοινωνικό της ρόλο, η γυναίκα έχει κι ένα προσωπικό ρόλο πολύ ιδιαίτερο: καμία από αυτές τις ιδιότητες, τους ρόλους δηλαδή που αναλαμβάνει, δεν της επιτρέπει την ίδια συμπεριφορά με αυτή του άντρα. Η γυναίκα έχει το δικό της τρόπο σε όλα: βάζει την προσωπική σφραγίδα της γιατί έτσι επιβάλλεται και γιατί έτσι έχει μάθει. Κι αυτό την καθιστά σαφώς πιο ωραία, πιο ζωντανή, πιο δημιουργική, πιο θαύμα της φύσης. Κι αυτό το θαύμα πρέπει κάτι να μας το θυμίζει – έστω μια μέρα του χρόνου.

Αλλά δεν σβήνει ποτέ

Όσο περνούν τα χρόνια καταλήγω στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν λίγα, πολύ λίγα, είδη αντρών. Υπάρχει ο ευγενικός και ο κάφρος, υπάρχει ο δημιουργικός και ο τεμπέλης, υπάρχει αυτός που έχει ενδιαφέροντα και αυτός που δεν έχει, υπάρχει ο γεννημένος πατέρας κι ο γεννημένος γιός. Μέσα σε αυτές τις ελάχιστες κατηγορίες χωράμε όλοι οι άντρες της γης: ας έχουμε την ειλικρίνεια να το δεχτούμε. Δεν θα μπορούσα όμως ποτέ να πω το ίδιο για τις γυναίκες. Η κάθε μία τους είναι τόσο διαφορετική που εδώ δεν υπάρχουν κουτάκια, αλλά ιστορίες ολόκληρες: ιστορίες ζωής, ψυχοσύνθεσης, καταγωγής, αφοσίωσης, έρωτα, θλίψης, ευτυχίας, ανάγκης, προσφοράς, εγωισμού, συμμετοχής, ιδιοτέλειας. Αλλά και κακοποίησης και πόνου, και έλλειψης σεβασμού και έλλειψης κατανόησης.

Δείτε το δράμα της Ουκρανίας, μια σπάνια ιστορία όπου οι πρόσφυγες που ο μοντέρνος πόλεμος παράγει είναι στη δραματική τους πλειοψηφία γυναίκες. Μάνες που παίρνουν τα παιδιά τους και φεύγουν αβοήθητες. Κόρες που αφήνουν πίσω πατεράδες με ένα όπλο στο χέρι χωρίς να ξέρουν αν θα τους ξαναδούν. Σύζυγοι που αποχαιρετούν το σπίτι τους και τον ερωτά τους χωρίς να ξέρουν αν θα γυρίσουν. Πλάσματα που έχουν ήδη βασανιστεί και που πρέπει να βρουν τη δύναμη για να ζήσουν μια κατεστραμμένη ζωή με αξιοπρέπεια. Άλλες θα μείνουν για πάντα μόνες, άλλες όχι. Άλλες θα ζουν με το όνειρο της επιστροφής κι άλλες με μια μόνιμη πίκρα. Άλλες θα χηρέψουν και θα χρειαστεί να εξηγούν στα παιδιά τους τι έγινε. Κι άλλες απλά έτοιμες να γεννήσουν στα καταφύγια, προστατεύοντας τη συνέχεια της ζωής τη στιγμή της φρίκης. Ολες είναι οι γυναίκες, όλες είναι η καθεμιά μια ξεχωριστή ιστορία που εξελίσσεται. Κι αν το σενάριο είναι φρικτό, έκπληξη δεν υπάρχει: έτσι στη ζωή της γυναίκας συμβαίνει πάντα. Ομορφιά κι εξέλιξη. Ένα φως που αλλάζει τον κόσμο. Κι ένα φως που καμιά φορά τρεμοπαίζει. Αλλά δεν σβήνει ποτέ.               

Αυτή τη μια και διαφορετική

Στις 8 Μαρτίου δεν γιορτάζουμε τις γυναίκες – μην κάνετε το λάθος που έκανα κι εγώ αδυνατώντας να καταλάβω το νόημα της μέρας. Γιορτάζουμε τη γυναίκα: αυτή τη μια και κάθε φορά διαφορετική. Η γιορτή δεν προσφέρεται για γενικότητες και κοινές ιστορίες αλλά για το ακριβώς αντίθετο: σηματοδοτεί την ανάγκη της κατανόησης ότι αυτή η μοναδικότητα της γυναίκας είναι ο βασικός λόγος της ύπαρξής της, που εν τέλει είναι κι ο λόγος της δικής μας ύπαρξης. Δεν ξέρω αν ισχύει το «εν αρχή ην ο Λόγος»: βλέπω τόσο παραλογισμό που δυσκολεύομαι να το πιστέψω πια. Αλλά το  «εν αρχή ην η γυναίκα», κάθε τέτοια μέρα θυμάμαι ότι το πιστεύω απόλυτα…