Η Ελλάδα καίγεται, για την ακρίβεια καίγεται πάλι. Από τότε που ήμουν μικρός τη θυμάμαι να καίγεται. Θυμάμαι τις φωτιές στη Χαλκιδική, στο Ιόνιο, στην Μεσσηνία, στην Θάσο, στην Κρήτη, στην Ηλεία, στην Εύβοια, στις Σποράδες, στον Παρνασσό και στην Πάρνηθα. Και δεν θα σταματήσουν ποτέ αυτές οι φωτιές. Πρώτα από όλα γιατί τα δάση που υπάρχουν στην Ελλάδα είναι κατά κανόνα γεμάτα από εύφλεκτα δέντρα: το πεύκο είναι όμορφο, αλλά λαμπιαδιάζει. Κι έπειτα γιατί σε πολλές περιοχές είναι σχεδόν αδύνατη η πρόληψη κι αυτό που λέμε πυροπροστασία: τα μέρη είναι δύσβατα κι αν έχει προηγηθεί ξηρασία (όπως φέτος π.χ που ακόμα και στο Πήλιο έχει να βρέξει τρεις μήνες) το δάσος γίνεται πυριτιδαποθήκη.

Το ότι το δάσος έχει την ικανότητα να επουλώνει τις πληγές του και να αποκτά σύντομα βλάστηση κάνει τις πυρκαγιές το ελληνικό μαρτύριο του Σίσυφου: χθες κινδύνεψε η Αρχαία Ολυμπία, που είχε κινδυνέψει και το 2008 και το 2007 – σίγουρα και πιο πριν ίσως και πιο μετά. Ο εφιάλτης επιστρέφει και όσο κι αν μας πονάει θα επιστρέφει πάντα.

Το καινούργιο τα τελευταία χρόνια

Τι είναι σχετικά καινούργιο τα τελευταία χρόνια; Οι μεγάλες πυρκαγιές κοντά σε κατοικημένες περιοχές. Φέτος είδαμε να καίγεται η Βαρυμπόμπη – έχουν προηγηθεί πυρκαγιές κοντά σε κατοικημένες περιοχές στο Διόνυσο, στην Πάρνηθα, στη Σταμάτα, στο Μάτι, στον Καλαμο, στο Μαραθώνα: στέκομαι στις περιοχές κοντά στην Αθήνα γιατί σε αυτές η πυροσβεστική μπορεί να επέμβει ευκολότερα από όσο για να αντιμετωπίσει φωτιές που απειλούν χωριά στο Μέναλο ή στη Μεσσηνία ή στην Εύβοια.

Κάθε φορά που έχουμε αυτού του είδους τις φωτιές κυκλοφορούν αμέσως κατάρες για «οικοδοπεδοφάγους καταπατητές», «εμπρηστές που έχουν στόχο την κατάρρευση της χώρας» ή ακόμα και για «πράκτορες των εχθρών που σκοπεύουν να μας αποσταθεροποιήσουν» - μην νομίζετε ότι πρόκειται για ελληνικές πρωτοτυπίες: τα ίδια λέει φέτος κι ο γείτονας Ερτογάν π.χ. Όλα αυτά είναι με ένα περίεργο τρόπο λόγια παρηγορητικά: ο κόσμος θέλει να πιστεύει πως κάποιος (κακός) βάζει φωτιές (για ίδιο όφελος ή γιατί είναι εχθρός της πατρίδας) διότι θέλει να βρίσκει παρηγοριά στην ιδέα πως αν έχουμε κάποτε ένα Κράτος που συλλαμβάνει εμπρηστές δεν θα έχουμε φωτιές: κούνια που μας κούναγε. Στην πραγματικότητα κάθε φορά που κάποια έρευνα γίνεται και κάποιος συλλαμβάνεται, ανακαλύπτουμε πως δεν πρόκειται για κάποιο οικοπεδοφάγο ή για κάποιο Τζέιμς Μποντ των εχθρών, αλλά για κάποιο κακομοίρη που είχε την κακή ιδέα να κάψει ξερόχορτα αυγουστιάτικα. Ενίοτε φταίει και κάποιο βραχυκύκλωμα που αν τύχαινε χειμώνα θα περνούσε απαρατήρητο.

Μερικές ενοχλητικές αλήθειες

Ας πούμε μερικές ενοχλητικές αλήθειες ενώ στη χώρα υπάρχουν 118 εστίες φωτιάς σήμερα. Κανείς πράκτορας δεν βάζει φωτιά στα δάση μας. Αυτό που αποκαλούμε «εμπρησμός» είναι στις περισσότερες των περιπτώσεων μια αμέλεια – το είδος της επιπολαιότητας που χαρακτηρίζει ανθρώπους συνηθισμένους να δουλεύουν σε αγροτικές καλλιέργειες: δυστυχώς το να είσαι αγρότης ή γεωργός δεν σημαίνει απαραίτητα πως κατανοείς και τους κινδύνους που μπορεί να προκαλέσεις κάνοντας σε μια στιγμή κάτι που κάνεις όλο το χρόνο – για παράδειγμα καίγοντας ξερόχορτα. Δεν υπάρχει επίσης κανένας μαγικός τρόπος να προστατευτούν τα δάση από ενέργειες των δασαρχείων ή της τοπικής αυτοδιοίκησης: χρήσιμο είναι ό,τι γίνεται και καλό είναι όλοι να προσπαθήσουν περισσότερο να κρατάνε ειδικά τις κατοικημένες περιοχές καθαρές από ξερόχορτα, αλλά και πάλι όταν υπάρχει ξηρασία, ζέστη και ανθρώπινη αμέλεια το κακό θα γίνει. Τέλος δεν υπάρχουν πια οικοπεδοφάγοι που βάζουν φωτιές – κι αυτά είναι αστειότητες. Αδειες ανέγερσης κατοικιών σε καμένα στρέμματα δεν βγαίνουν, αλλά και αυθαίρετα να ήθελαν να χτίσουν κάποιοι που επι τούτου βάζουν φωτιές, η ιδέα δεν είναι καλή και δεν αποδίδει: δεν ξέρω κανένα που να θέλει να ζήσει σε ένα εξοχικό, ενώ η φωτιά έχει μετατρέψει την γύρω περιοχή σε κρανίου τόπο. Ούτε έχω δει να χτίζονται εξοχικά στο Μέναλο, ούτε έπεσαν οι τιμές των κατοικιών στον Κάλαμο γιατί κάηκε το σύμπαν πριν τρία χρόνια. Αν υπήρχε ένα κύκλωμα οικοπεδοφαγικής κερδοσκοπίας κάποιος θα το είχε τουλάχιστον καταγγείλει: ακόμα και τριγύρω από την Αθήνα, ό,τι χτίστηκε, χτίστηκε πριν από είκοσι χρόνια. Αλλά οι φωτιές δεν σταμάτησαν και πολλοί από όσους κάποτε αγόρασαν οικόπεδα που προέκυψαν στην Πάρνηθα ή στον Παρνασσό μετά από φωτιές τα επόμενα χρόνια θρήνησαν τα εξοχικά τους.       

Να μάθουμε να ζούμε δεν γίνεται

Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τις φωτιές; Όχι γιατί είναι αδύνατο να ζεις με τις φωτιές. Απλά χρειάζεται να αντιδράμε, όσο καλύτερα γίνεται. Δυστυχώς ο πρώτος και βασικότερος στόχος του Κράτους πρέπει να είναι να μην υπάρχουν ανθρώπινα θύματα: το ξέρω πως ως στόχος είναι πολύ χαμηλός, αλλά όσα είδαμε να συμβαίνουν πριν τρία χρόνια στο Μάτι ή πριν δεκατρία χρόνια στην Ηλεία αρκούν για να καταλάβουμε πως η προστασία της ανθρώπινης ζωής σε αυτή τη χώρα δεν είναι αυτονόητη – ειδικά όταν υπάρχουν πολιτικοί ηγήτορες έτοιμοι να βγουν στις τηλεοράσεις για να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα είτε μιλώντας για «μάχες με το Στρατηγό Ανεμο», είτε στήνοντας θεατρικές παραστάσεις για να φανούν ως συντονιστές επιχειρήσεων πυρόσβεσης ενώ ήδη έχει πεθάνει κόσμος.

Δεν αποτελεί φυσικά επιτυχία το να καεί το σύμπαν χωρίς να έχουμε νεκρούς, αλλά εδώ που φτάσαμε το να μην θρηνούμε κάθε καλοκαίρι ανθρώπους είναι για την κρατική μας μηχανή ένα είδος υποχρέωσης – τίποτα πια δεν είναι αυτονόητο. Δεν είναι επίσης αρκετά πιθανό να αποκτήσουμε τον καλύτερο στόλο από καναντέρ, ελικόπτερα, μαγικά αεροπλάνα που κάνουν απίστευτα πράγματα κτλ. Πρώτα από όλα γιατί πουθενά δεν υπάρχουν: πέρυσι κάηκε η μισή Αυστραλία και πρόπερσι η Φλόριντα και η Καλιφόρνια και δεν νομίζω ότι Αυστραλοί και Αμερικάνοι έχουν πρόβλημα τεχνολογικής υποστήριξης της πυροσβεστικής τους δύναμης. Φυσικά οφείλουμε να απαιτούμε την καλύτερη δυνατή αεροπορική υποστήριξη και την καλύτερη δυνατή πυροσβεστική δύναμη, αλλά αεροπλάνα κατάσβεσης πυρκαγιών και δυνάμεις της πυροσβεστικής δρουν πάντα εκ των υστέρων κι όταν συνήθως το κακό έχει ξεκινήσει: αν με την καλύτερη δυνατή οργάνωση χρειάζεται μια ώρα για να φτάσουν οι πυροσβεστικές δυνάμεις στον τόπο του εφιάλτη, το μεγάλο κακό έχει ήδη γίνει – μια φωτιά που καίει για μια ώρα ένα δάσος είναι σχεδόν ανίκητη.

Πέρα από την προστασία της ανθρώπινης ζωής χρειάζεται και κάτι άλλο που δυστυχώς δεν απασχολεί τις κυβερνητικές μας ηγεσίες χρόνια τώρα: να υπάρχουν πόροι διαθέσιμοι για την αποκατάσταση των ζημιών και την αποζημίωση των πυρόπληκτων. Παρόλο που ζούμε σε μια χώρα με φωτιές δεν έχει υπάρξει ποτέ από όσο θυμάμαι ένα ειδικό ταμείο αλληλεγγύης για όσους από τέτοιες θεομηνίες χτυπιούνται – γεγονός κατά τη γνώμη μου απαράδεκτο σε μια χώρα που περισσεύουν χρήματα για να επιδοτηθούν ποδοσφαιρικές εταιρίες π.χ. Και χρειάζεται επίσης ένα Κράτος ικανό να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά το «μετά την καταστροφή»: για το Μάτι π.χ μαζεύτηκαν τόσα χρήματα από δωρεές που η περιοχή θα πρεπε να έχει γίνει Μπέβερι Χιλς – κι όμως μόλις πρόσφατα προέκυψε το νέο της ρυθμιστικό σχέδιο.

Τέλος σε όσους ζουν κοντά σε δάση δίνω μια συμβουλή. Ασφαλίστε τα σπίτια σας πληρώνοντας κάτι. Δεν είναι «πεταμένα χρήματα» αυτά. Είναι μια εγγύηση ότι αν προκύψει ο εφιάλτης θα έχετε την ευκαιρία να ξαναχτίσετε το σπίτι σας. Και τη ζωή σας…