Με διασκεδάζει η συζήτηση που αφορά την τροποποίηση του «Άδωνι», του γνωστού σουξέ του Σταμάτη Κραουνάκη και της Λένας Νικολακοπούλου, το οποίο το τραγουδά στο πρόγραμμα της στο Θέταρο Παλλάς η Άλκηστη Πρωτοψάλτη χωρίς να αναφέρει τη λέξη «χοντρή» που ένας στοίχος του τραγουδιού εμπεριέχει. Το τραγούδι που περιλαμβάνεται στον καλύτερο δίσκο των Κραουνάκη – Νικολακοπούλου, το «Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ», είναι ένα τραγούδι του 1985 που η Πρωτοψάλτη ερμήνευσε με το γνωστό της μπρίο, αλλά και με λίγη αγάπη παραπάνω από τα συνηθισμένα διότι αναφέρεται στην πλατεία της Νέας Σμύρνης που και η ίδια ως αθλήτρια του Πανιωνίου έχει τιμήσει. Ο Αδωνις υπήρξε στέκι από τα λίγα κι αυτό που στο τραγούδι περιγράφεται. Το ό,τι πήγαιναν εκεί «τεκνά και φρικιά και αθλητές» που άραζαν, αποτελεί μια στιγμή αλήθειας – ωραία παρουσιασμένη όπως ακριβώς και η γενικότερη ανεμελιά της εποχής, στην οποία «όλα ήταν ένα τίποτα» και κυκλοφορούσαν πολλά ανύποπτα». Το ό,τι από τα ανύποπτα περάσαμε στα ανείπωτα, σε αυτά δηλαδή που είναι κομμάτι απερίγραπτο να εκφραστούν και γενικώς δεν λέγονται, δεν είναι παράξενο: κοντά είναι.
Οφείλω να ομολογήσω ότι μου έκανε λίγο εντύπωση ότι ξαφνικά φέτος άρχισε να γίνεται συζήτηση για το ότι η Πρωτοψάλτη δεν αναφέρει «την χοντρή»: η αλήθεια είναι πως δεν αναφέρει τη λέξη εδώ και χρόνια. Μάλλον η επιτυχία στο πρόγραμμα που κάνει με τον Γιώργο Νταλάρα (ένα πρόγραμμα κεφάτο και αρτιότατο) στάθηκε αιτία πολλοί να το προσέξουν. Παρεμπιπτόντως και σε ένα σουξέ που έχει τραγουδήσει ο Νταλάρας, έχει γίνει μια διόρθωση χρόνια πριν, μάλλον γιατί υπήρχαν διαμαρτυρίες. Στο πασίγνωστο «να τα ‘νε το ‘21», η στιχουργός, η αείμνηστης Σώτια Τσώτου, είχε γράψει ότι ο ήρωας του τραγουδιού που τριγυρνάει με τον Κολοκοτρώνη κοιμόταν με «μια τουρκοπούλα αγκαλιά». Η «τουρκοπούλα» έγινε «ομορφούλα». Ο Τζίμης Πανούσης είχε συμβουλέψει τον Νταλάρα να μην χρησιμοποιεί ούτε το «τουρκοπούλα» ούτε το «ομορφούλα», αλλά το μια «βαριοπούλά» ώστε να ακούγεται επαναστατικό.
Στην περίπτωση της χοντρής που εξαφανίστηκε η απορία μου ήταν πως αυτή αντικαταστάθηκε. Στο Παλλάς ακούγοντας την Πρωτοψάλτη διαπίστωσα πως μια τουλάχιστον φορά πρέπει να λέει «ψηλή» αντί για «χοντρή». Αλλά και η ψηλή, (πιθανότατα γιατί κατά την λαϊκή δοξασία μπορεί να είναι κι άχαρη), χάνεται γρήγορα. Στις πολλές άλλες φορές που επαναλαμβάνεται το σχετικό ρεφρέν υπάρχει απλά κενό. Ακούγεται μια δυο φορές ο κουτσουρεμένος στοίχος «που πηγαίνει και μια νευρικιά Κυριακή να της φύγει το στρες» και σε άλλες περιπτώσεις δεν υπάρχει ούτε η νευρικιά κι απλά πηγαίνει «μία να της φύγει το στρες». Η ερμηνευτική ικανότητα της Πρωτοψαλτη είναι τόσο μεγάλη που θα μπορούσε να προσθέσει ή να αφαιρέσει το οτιδήποτε, αλλά το κοινό δεν συμφωνεί. Δεν αναφέρομαι στο κοινό των Social Media, που μάλλον διχάστηκε, αλλά στο κοινό στο Παλλάς που τραγουδάει το τραγούδι κανονικότατα! Για το κοινό η χοντρή υπάρχει πάντα. Και είναι και νευρικιά: έτσι την έμαθε και έτσι την αγάπησε. Η όλη σκηνή έχει κάτι το σουρεάλ: η τραγουδίστρια ξέρει ότι το κοινό δεν θα την ακολουθήσει στην επιχείρηση εξαφάνισης της πρωταγωνίστριας του τραγουδιού, αλλά παρόλα αυτά συνεχίζει την προσπάθεια της. Και το κοινό, υποψιασμένο και έτοιμο, την χοντρή την αποθεώνει. Όπως ακριβώς της αξίζει δηλαδή.
Αυτή είναι η μια πλευρά της ιστορίας, αλλά υπάρχει και η άλλη: ο εθνικός διχασμός – ο πρώτος στο όνομα μιας «χοντρής νευρικιάς» που αν δεν πήγαινε στον Άδωνι για καφέ ουδείς θα είχε ασχοληθεί μαζί της. Καλλιτέχνες ερωτήθηκαν και πήραν θέση οι πιο πολλοί μάλιστα κατά της τραγουδίστριας. Αλλά επειδή στην Ελλάδα αγαπάμε τις υπερβολές, κι οι σχετικές θέσεις υπήρξαν υπερβολικές. Ακούστηκε πχ ότι είναι λιγάκι επικίνδυνο πράγμα η λογοκρισία της Τέχνης κι ότι τα καλλιτεχνικά έργα πρέπει να αντιμετωπίζονται με σεβασμό χωρίς να τα πειράζουμε κτλ. Είναι ωραίο να ακούγονται αυτά σε μια χώρα που κάθε χρόνο κυκλοφορούν διάφορες «αποδόσεις» και «διασκευές» των έργων του Αριστοφάνη (που πολλοί τα προσαρμόζουν στα μέτρα της εποχής μας αλλάζοντας τους ακόμα και το νόημα), ενώ ακριβώς το ίδιο γίνεται και με τις αρχαίες τραγωδίες πχ ή ακόμα και με τα έργα του Σαίξπηρ, που δεν είναι και δικός μας. Δεν θέλω να θυμίσω διάφορα που έχουν γίνει με τραγούδια γιατί θα ξύσω πληγές και δεν χρειάζεται, Αλλά ποιες πληγές; Το τραγούδι είναι τραγούδι και η μετάλλαξή του καμιά φορά είναι και χρήσιμη γιατί το ξανακάνει επίκαιρο. Και καλώς γίνεται. Το πρόβλημα στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι ότι η Πρωτοψάλτη πείραξε ένα σουξέ που είναι και δικό της: είναι ότι αν αρχίσουν όλοι να αντιμετωπίζουν τα τραγούδια με όρους που έχουν να κάνουν με το τωρινό political correct θα τα χαλάσουμε όλα! Η κορεκτίλα άλλωστε δεν έχει όρια. Η Πρωτοψάλτη τραγουδά πχ για την «σωτηρία της ψυχής» που είναι πολύ μεγάλο πράγμα και για τον «άγγελο της, τον άνθρωπο της». Ωρα είναι να βρεθούν καμιά πενηνταριά άθεοι να της κάνουν επίθεση, γιατί σε αυτά δεν πιστεύουν. Και υπάρχει κι άλλος κίνδυνος: είμαστε βέβαιοι ότι τα «τεκνά» και τα «φρικιά» είναι χαρακτηρισμοί που επιτρέπονται; Θέλω να πω ότι είναι λαλή κι εύκολη η αγανάκτηση αλλά οδηγεί στην βουβαμάρα.
Πάντως αυτό ο Αδωνις ως τραγούδι έχει κάτι το παράξενο: έχει κατά καιρούς προκαλέσει συζητήσεις που δεν νομίζω ότι η Νικολακοπούλου μπορούσε να φανταστεί όταν το έγραφε. Πριν καμιά δεκαετία ο Κραουνάκης έκανε μια διασκευή του για να βγάλει από τα ρούχα του (μεταφορικά – το επισημαίνω γιατί οι εποχές είναι παράξενες…) τον Αδωνη Γεωργιάδη κάνοντας και αναφορές στη γυναίκα του: ακολούθησε καυγάς τρικούβερτος. Τώρα, όταν τέθηκε το θέμα της επιλογής της Πρωτοψάλτη, ο Κραουνάκης αποκάλυψε ότι η περίφημη νευρική πρωταγωνίστρια του τραγουδιού ήταν άντρας και μάλιστα πολύ γνωστός. Ενδεχομένως πριν από χρόνια η αποκάλυψη αυτή θα ήταν λόγος για να ασχοληθούν τα πρωϊνάδικα, να αρχίσουν έρευνες ή να γραφτούν πύρινα άρθρα για την ειρωνεία της φράσης. Τώρα δεν συνέβη απολύτως τίποτα: ουδείς ασχολήθηκε. Το αν η χοντρή ήταν τελικά χοντρός δεν απασχόλησε κανένα. Αυτοί που θέλουν πίσω την ηρωϊδα τους, ζητώντας από την Πρωτοψάλτη την επανεμφάνισή της. Θέλουν αυτή την χοντρούλα που αγάπησαν και μόνο...
(Βημαγκαζίνο Δεκέμβριος 2023)
