Πολύ λυπήθηκα στην είδηση ότι ο Αλμπέρτο Εσκενάζι έφυγε από την ζωή σε ηλικία μόλις 73 ετών. Ο γεννημένος στην Θεσσαλονίκη από γονείς εβραϊκής καταγωγής Αλμπέρτο ήταν ένας ομορφάντρας που έγραψε την δική του ιστορία στο ελληνικό θέατρο και στην ελληνική τηλεόραση.Υπήρξε μάλιστα όπως μου λένε και σπουδαίος δάσκαλος αφού μεταξύ άλλων ήταν και ιδρυτής μια αξιόλογης θεατρικής σχολής. Αλλά για όλους της γενιάς μου ήταν και θα είναι πάντα ο μεγάλος Νίκος Σαφέρης, ο τρομερός μπασκετμπολίστας που γνωρίσαμε στις ταινίες «ο Δρόμος προς τη δόξα – το αστέρι» και στην υπέροχη συνέχεια της «ο Δρόμος προς τη Δόξα – ο μεγάλος αγώνας». Όπως συνήθως συμβαίνει με ταινίες που γνωρίσαμε στα βίντεο κλαμπ συνήθως το νούμερο 2 ήταν ανώτερο από το πρώτο. Και τα δυο τα είχε δει όλη η Ελλάδα κάποτε.

Το ελληνικό ποδόσφαιρο έχει πολλές φορές ιντριγκάρει σεναριογράφους, σκηνοθέτες και δημιουργούς γενικότερα. Οι «Άσσοι των γηπέδων» έχουν γυριστεί το 1956, σε σενάριο του Ιάκωβου Καμπανέλλη (που παίζει κι ένα μικρό ρόλο) από τον μεγάλο Βασίλη Γεωργιάδη, και βασίζονται σε ένα αληθινό περιστατικό: την μη κλήση του Μουράτη στην Εθνική Ελλάδος – παίζουν τον εαυτό τους πραγματικοί ποδοσφαιριστές σταρ της εποχής όπως ο Λινοξυλάκης, ο Πετρόπουλος, ο ίδιος ο Μουράτης μαζί με σπουδαίους ηθοποιούς: η ταινία επειδή δεν έκανε αρχικά την επιτυχία που της άξιζε κυκλοφόρησε και δεύτερη φορά με τον τίτλο «οι ήρωες της Κυριακής». Στο «Η Ρένα είναι οφσάιντ» ακόμα γελάμε με τις ελληνοποιήσεις των λατινοαμερικάνων (γεγονός που ποδοσφαιρικά σημάδεψε την ποδοσφαιρική Ελλάδα της δεκαετίας του ‘70). Στην «Φανέλα με το 9» καταλαβαίνεις πόση λατρεία είχαν για το ποδόσφαιρο δυο διανοούμενοι, ο Παντελής Βούλγαρης και ο Μένης Κουμανταρέας. Το ποδόσφαιρο ήταν πάντα δυνατή βιτρίνα – το μπάσκετ όχι. Μόνη εξαίρεση αυτά τα δυο μεγάλα σουξέ του Εσκενάζι. Γιατί δικές τους ήταν οι ταινίες: χωρίς αυτόν δεν θα υπήρχαν ποτέ.

Σημασία

Ηταν 1988. Η Ελλάδα ανακάλυπτε το σπορ χάρη στον Γκάλη,  τον Γιαννάκη, τον Φιλίππου και τα άλλα παιδιά. Για τον παραγωγό Κώστα Καραγιάννη μια ταινία με θέμα μπασκετμπολίστα έμοιαζε σίγουρη επιτυχία. Κάπως έτσι μπήκε στην ζωή μας ο Αλμπέρτο Εσκενάζι, ζεν πρεμιέ ήδη από τον καιρό που τον είδαμε στην ΕΡΤ στον «Συμβολαιογράφο». Κλήθηκε να παίξει τον ρόλο του Νίκου Σαφέρη, του σούπερ σταρ του Ιωνικού Νέας Φιλαδέλφειας. Του παικταρά που μας καθήλωσε οδηγώντας την ελληνική ομάδα στο Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης. Μάλιστα ο Ιωνικός Νέας Φιλαδέλφειας έπαιζε στην Α2. Και για αυτό τα κατορθώματα του παραμένουν μοναδικά.

Ανατροπή της διαφοράς

Η πρώτη ιστορία εξελίσσεται κατά την διάρκεια των διπλών αγώνων της ομάδας με την Φεργκίνι, μια ιταλική ομάδα που έχει επενδύσει πολλά να πάρει το Κυπελλούχων. Ο Ιωνικός χάνει στην Ιταλία με 8 πόντους και πρέπει στην ρεβάνς να ανατρέψει την διαφορά: τότε δεν υπήρχαν όμιλοι και άλλα τέτοια. Τα καταφέρνει; Φυσικά και ναι. Αλλά σημασία έχει ότι το έκανε γιατί ο Σαφέρης αρνήθηκε ακόμα τα χρήματα που του πρότειναν για χατίρι των Ιταλών Ελληνες εξαγωγείς που θέλουν να προκριθούν οι Ιταλοί για να μην χάσουν τις δουλειές τους! Σε μια μνημειώδη σκηνή του προσφέρουν 80 εκατομμύρια δραχμές: 30 για να δώσει το ματς και 50 για να πάρει μεταγραφή στην Ιταλία. Ο ίδιος αρνείται γιατί θέλει να πάει ή στον ΠΑΟΚ ή στον Αρη. Το λέει και στον πρόεδρο που ευχαρίστως θα συζητούσε την πώλησή του. Όταν ο πρόεδρος τον υποπτεύεται γιατί στο πρώτο ημίχρονο της ρεβάνς δεν είναι καλός ο Σαφέρης θα πει την μεγάλη φράση – σύνθημα «δεν πωλιέται ρε ο Σαφέρης». Βέβαια κάνει άλλα. Για παράδειγμα μετά το ματς στην Ιταλία παρατάει την γυναίκα του και τον εννιάχρονο γιό του: είναι 28χρονών και τον έχει κάνει στα 19, αλλά ας μην αφήνουμε τις λεπτομέρειες να χαλάνε ιστορίες. Μπλέκει με μια τύπισσα που οδηγεί γρήγορα αυτοκίνητα ενώ ο ίδιος δεν έχει ούτε δίπλωμα και που προσπαθεί κι αυτή με τον τρόπο της να τον κάνει να μην παίξει καλά με τους Ιταλούς.  Τους οποίους όμως κάνοντας ένα επικό δεύτερο ημίχρονο θα κατατροπώσει κι ας έχει στην διάρκεια του ματς πονέσει εξαιτίας ενός παλιού τραυματισμού.

Η επιτυχία υπήρξε μεγαλύτερη από αυτή που περίμενε ο Καραγιάννης. Ακολούθησε σίκουελ σε παραγωγή Λεφάκη το οποίο μάλιστα σκηνοθέτησε ο γιός του.

Κορυφαίο το σίκουελ  

Δεν ήταν απλές ταινίες για το μπάσκετ αυτές: ήταν δυο αριστουργήματα - άλλοι σε αυτές βλέπουν λίγο άγιο trush και άλλοι όπως εγώ μια καλτίλα από τις σπάνιες στην ιστορία της ελληνικής έβδομης Τέχνης. Όπως συμβαίνει όταν έχουμε να κάνουμε με κάτι πραγματικά cult η δεύτερη ταινία είναι πραγματικά καλύτερη από την πρώτη. Στην πρώτη ο Σαφέρης είναι άπαιχτος: «ο Γκάλης κι ο Γιαννάκης σε παρακολουθούν και ζηλεύουν» ακούγεται κάποια στιγμή. Στην δεύτερη όμως ο ήρωας έχει εκπέσει από τον θρόνο του σε χρόνο ρεκόρ όπως σε κάθε ελληνική τραγωδία είτε την γράφει ο Ευριπίδης είτε ο ίδιος ο Εσκενάζι όπως στην συγκεκριμένη περίπτωση: το σενάριο ήταν δικό του.

Ο Σαφέρης έχει τραυματιστεί μετά το ματς με την Φεργκινι κι έχει κόψει το μπάσκετ. Δουλεύει στον Ιωνικό καθαρίζοντας το γήπεδο - κανείς δεν θυμόταν ότι δυο χρόνια πριν είχε αποκλείσει την Φεραγκόνι, πράγματα που συμβαίνουν. Εχει χωρίσει από την γυναίκα του κι έχει βρει στο πρόσωπο της Γκέλης Γκαβριήλ (αυτής που έχει γνωρίσει στην πρώτη ταινία) το λιμανάκι της καριέρας του, αλλά ο κόσμος δεν συγχωρεί όσους από έρωτα εκπέσανε. Η νέα του κοπέλα έχει προβλήματα με ναρκωτικά. Αλλά βοήθεια χρειάζεται και ο Ιωνικός για να μην υποβιβαστεί. Ο Σαφέρης γυρνά και σώνει τον Ιωνικό κερδίζοντας το κρίσιμο ματς. Επίσης γυρνά και στην γυναίκα του και στον γιό του. Αλλά θα συμπαρασταθεί και θα σώσει και την Γκέλι Γαβριήλ γιατί έτσι είναι οι άντρες. Η ταινία τελειώνει με μια επική σκηνή στην οποία πανηγυρίζουν την σωτηρία του Ιωνικού αγκαλιά ο Σαφέρης, η γυναίκα του, ο γιός του και η κοπέλα του. Γιατί όταν εμείς χάρη στον πασοκικό σοσιαλισμό ξεπερνούσαμε τα μικροαστικά ταμπού που έχουν να κάνουν με γάμους κτλ όσα γατάκια σήμερα μιλάνε για συμπερίληψη κτλ δεν πήγαιναν ούτε καν σχολείο.

Δεν το έκαναν ποτέ

Από τα τιμημένα χρόνια της βιντεοκασέτας θυμάμαι δυο ακόμα μεγάλους ρόλους του Αλμπέρτο. Στο Θεό του Δάσους έχει τον διπλό ρόλο του καλού και του κακού. Είναι ο κακός αστυνομικός που θέλει να σκοτώσει την κοπέλα του (ναι είναι πάντα η Γκέλι Γαβριήλ) κι ο καλός που την σώνει. Τον θυμάμαι επίσης να παίζει τον Ντέιβιντ Χάσελχοφ σε μια ελληνική handmade παραλλαγή του Ιππότη της ασφάλτου. Στην πορεία τον είδα πολλές φορές στην τηλεόραση σε πάντα εμβληματικούς ρόλους, καθώς και στο Θέατρο. Αλλά για μένα και άλλους πολλούς ήταν πάντα ο Νίκος Σαφέρης. Ο τρίτος μεγαλύτερος μετά τον Γκάλη και τον Γιαννάκη παίκτης της δεκαετίας του ΄80. Η ίσως να ήταν και καλύτερος από δαύτους γιατί έκανε μεγάλη πορεία στην Ευρώπη με ομάδα της Α2 πράγματα που αυτοί δεν έκαναν ποτέ.

Ας είναι ελαφρύ το χώμα.