Το βίντεο με τον πρωθυπουργό μας Αλέξη Τσίπρα να προσπαθεί να μιλήσει αγγλικά σε ένα Πανεπιστήμιο της Ρώμης κυκλοφορεί παντού. Για μια ακόμα φορά προκαλεί γέλιο η προσπάθεια του να μιλήσει μια γλώσσα που δεν κατέχει τόσο καλά, αλλά και μια τεράστια απορία για το γιατί το κάνει, ενώ θα μπορούσε π.χ να χρησιμοποιήσει ένα καλό μεταφραστή και να μιλήσει στα ελληνικά. Επειδή δεν πιστεύω πως ο πρωθυπουργός μας είναι ένας κουτός, που του αρέσει να εξευτελίζεται και να δίνει λαβές για σχόλια, που έχουν να κάνουν με μια ανεπάρκεια, που λογικά γνωρίζει, έχω προβληματιστεί για την παράξενη αυτή επιμονή του.

Δεν αξιολογεί τη δυσκολία

Πρώτα από όλα, σημειώνω ότι όλες οι περιπέτειες του Τσίπρα με τα αγγλικά δεν είναι ίδιες. Σε κάποιες περιπτώσεις ήθελε να μιλήσει χωρίς μεταφραστή προσπαθώντας να εντυπωσιάσει – με τον πρόεδρο Ομπάμα π.χ ήθελε να δημιουργήσει μια οικειότητα που κατά τη γνώμη του ένας μεταφραστής δύσκολα θα επέτρεπε. Σε άλλες περιπτώσεις δεν αξιολόγησε καλά τη δυσκολία. Όταν τον κάλεσαν στην εκπομπή του Κλίντον π.χ νόμιζε πως αυτή είναι ένα βαρετό πολιτικό talk show, όπου θα μπορούσε να βγάλει ένα μικρό λογίδριο, να κάνει λίγο εφέ συνθηματολογώντας και να μην ξαναμιλήσει σε όλη τη διάρκειά της. Προετοιμάστηκε για αυτό, αλλά δεν είχε υπολογίσει την πιθανότητα των ερωτήσεων με αποτέλεσμα, όταν αυτές άρχισαν, να χαχανίζει αμήχανος. Στη Ρώμη του συμβαίνει κάτι άλλο: ο λογογράφος του υπερτίμησε την πρόοδό του στα αγγλικά και του έγραψε ένα κείμενο με πολλές δύσκολες λέξεις. Αν δείτε το βίντεο φανερά κομπιάζει σε συγκεκριμένα σημεία, σαν να μην περιμένει ότι το κείμενο θα ναι τόσο δύσκολο. Νομίζω δεν είχε και χρόνο να προετοιμαστεί περισσότερο. Σε όλες αυτές τις περιπέτειες υπάρχει κάτι κοινό: θα μπορούσε να αποφύγει τα σχόλια, αν απλά χρησιμοποιούσε μεταφραστή.

Στα σαράντα δεν είναι εύκολο

Γιατί δεν το κάνει; Στο μυαλό του δεν είμαι, αλλά έχω κανα δυο εξηγήσεις. Η πρώτη έχει να κάνει με τη γενικότερη εμπιστοσύνη, που έχει στον εαυτό του – και δεν λέω ότι είναι επηρμένος ή ότι υπερτιμά τις όποιες δυνατότητες του – συμβαίνει κάτι άλλο: ο Τσίπρας είναι η περίπτωση του ανθρώπου, που χαίρεται να του λένε «βελτιώθηκες». Οταν είχε κάνει τις πρώτες του κοινοβουλευτικές ομιλίες ήταν κακός. Θύμιζε φοιτητή, που μιλάει σε αμφιθέατρα, γενικολογούσε, έλεγε τσιτάτα του στυλ «δεν υπάρχει κρίση και δεν θα πληρώσουμε εμείς την κρίση σας». Σιγά σιγά άλλαξε τρόπο και εκφράσεις, άλλαξε συνεργάτες, άρχισε να μιμείται τον Ανδρέα Παπανδρέου, έγινε καλύτερος κι αυτή του την πρόοδο την αναγνώριζαν όλοι. Προσπάθησε κατά τη γνώμη να κάνει το ίδιο και με τα αγγλικά του: δημιούργησε μια κακή αρχική εικόνα για να δείξει στη συνέχεια την πρόοδό του – μόνο που εδώ τον κόλπο δεν έπιασε. Για να μάθεις μια γλώσσα όταν είσαι σαράντα χρονών πρέπει να την μιλάς κάθε μέρα: δεν είναι εύκολο.

Μια κακομοιριά

Υπάρχει και κάτι άλλο, που πάντα πίστευα και πιστεύω. Ο Τσίπρας δεν χρησιμοποιεί μεταφραστή γιατί πιστεύει πολύ σε αυτό που λέμε «γλώσσα του σώματος». Δεν τον ενδιαφέρει τόσο να εκφραστεί σωστά, όσο να δείξει αμέσως την διάθεσή του: το κάνει κι όταν μιλάει ελληνικά. Χρησιμοποιεί τη γλώσσα για να υποστηρίξει ένα ρόλο, που συνήθως βασίζεται σε εκφράσεις του προσώπου ή και γενικότερες συμπεριφορές. Προσέξτε τη φωτογραφία που διάλεξα: κρατάει την ιταλική εφημερίδα Il Manifesto και παριστάνει πως τη διαβάζει σαν συνεπής αριστερός, ενώ το μόνο που καταλαβαίνει είναι τις φωτογραφίες! Παίζει το φίλο του Μπάρακ Ομπάμα π.χ και για να δείξει πόσο άνετα νοιώθει μαζί του «χύνεται» στον καναπέ, ή παριστάνει τον ελληνοαμερικάνο. Χρησιμοποιεί ένα θλιμμένο ύφος, όταν μιλάει για τα προβλήματα της Ελλάδας στη Ρώμη κάνοντας λόγο για εργασιακούς μεσαίωνες κτλ, προσπαθώντας να συγκινήσει ένα ακροατήριο, που κατά τη γνώμη του περιμένει να δει ένα στιβαρό μαχητή, ικανό στην ανάλυση: μόνο που ανάλυση χωρίς καλή χρήση της γλώσσας δεν υπάρχει και το βαρύ του ύφος τον κάνει να μοιάζει καρικατούρα. Δεν φοράει γραβάτα για να είναι αντισυμβατικός – πιθανότατα στο μυαλό του εξίσου αντισυμβατικό είναι και να προσπαθείς να μιλήσεις αγγλικά χρησιμοποιώντας λέξεις που δεν ξέρεις. Το χειρότερο στην περίπτωση δεν είναι η κακή χρήση της γλώσσας, αλλά ότι η όλη εμφάνιση βγάζει μια γενικότερη κακομοιριά. Ο ίδιος νομίζει ότι οι Ευρωπαίοι (όχι μόνο οι ηγέτες των κρατών, αλλά και οι δημοσιογράφοι, οι σύμβουλοι, το κοινό των εκδηλώσεων κτλ) βλέπουν κάποιον που προσπαθεί πολύ – παιδεύεται ακόμα και να μιλήσει τη γλώσσα τους για να τους δείξει ότι θέλει να χτίσει μαζί τους μια καλή σχέση. Στην πραγματικότητα μοιάζει με κάποιον που μπερδεύεται ακόμα και στα πιο απλά. Μοιάζει ένας αγχωμένος ξένος που δεν μπορεί να συνεννοηθεί με κανένα: κάθε φορά που τον βλέπω σκέφτομαι ότι θα σταματήσει την ώρα που μιλάει και θα ρωτήσει αν υπάρχει κανείς στην αίθουσα που μιλάει ελληνικά. Εχετε δει άνθρωπο που φωνάζει «υπάρχει ένας γιατρός ρε παιδιά;». Αυτό ακριβώς. 

Τίποτα άξιο προσοχής

Ο Τσίπρας νομίζει ότι όλο αυτό είναι στυλ: το στυλ ενός πρωθυπουργού που διαφέρει. Δεν είναι ο πρώτος Ευρωπαίος ηγέτης, που δεν μιλάει καλά αγγλικά – λίγοι μιλάνε άριστα αγγλικά. Δεν είναι επίσης υποχρεωμένος να μιλάει άριστα καμία ξένη γλώσσα: οι πολιτικοί δεν δίνουν ένα βιογραφικό για να πάρουν μια θέση, ψηφίζονται για πολλούς άλλους λόγους. Κάποιος θα μπορούσε να είναι εξαιρετικός πρωθυπουργός μιλώντας μόνο τη νοηματική, που λέει ο λόγος: εν τέλει για μας τους υπόλοιπους τα αγγλικά του Τσίπρα δεν αποτελούν πρόβλημα. Αποτελούν, όμως, σιγά σιγά πρόβλημα για τον ίδιο, διότι αυτοπαγίδευτηκε σε μια εικόνα που ελάχιστα τον βοηθά να πετύχει τον στόχο του, που ήταν εξ αρχής να τον προσέξουν. Δεν έχει καταλάβει ακόμα ότι το στυλ δεν βοηθά την επικοινωνία, αλλά μόνο την εντύπωση – δεν είναι το ίδιο πράγμα. Το πρόβλημά του σήμερα, όταν ταξιδεύει στο εξωτερικό, δεν είναι τα αγγλικά του: είναι ότι πέρα από τα κακά αγγλικά του, ουδείς μοιάζει να ενδιαφέρεται για τις παρεμβάσεις του. Εψαξα π.χ να βρω τι διάβολο είπε στη Ρώμη, στο πανεπιστήμιο που μίλησε. Δεν βρήκα τίποτα πέρα από τα βίντεο με τα αγγλικά του. Ισως να μην έψαξα όσο καλά θα έπρεπε. Αλλά αν δεν βρίσκεις αμέσως τι είπε ο πρωθυπουργός σου σε εκδήλωση που ήταν κεντρικός ομιλητής, καλό για τον πρωθυπουργός σου αυτό δεν είναι. Διότι τελικά το θέμα δεν είναι το πώς τα λέει αυτά που θέλει να πει, αλλά ότι δεν λέει τίποτα άξιο προσοχής πλέον…