Κάθε τέλος της χρονιάς και κάθε αρχή του χρόνου προσφέρεται συχνά για όρκους: ορκιζόμαστε ότι θα είμαστε καλύτεροι, πιο δημιουργικοί, πιο αποτελεσματικοί, πιο έτοιμοι να καταπλήξουμε. Κατά βάθος αυτές οι υποσχέσεις που δίνουμε στον εαυτό μας, καθώς μια χρονιά φεύγει και μια άλλη έρχεται, είναι η προσωπική ελπίδα μας μας για μια πρόοδο, που θα μας οδηγήσει ακόμα πιο κοντά σε ένα είδος πληρότητας – η γλύκα των γιορτών, μας κάνει να ονειρευόμαστε ότι τη νέα σεζόν θα είμαστε τέλειοι και φυσικά ματαιοπονούμε γιατί η τελειότητα δεν υπάρχει. Αν και έχουμε περάσει τόσα χρόνια αγωνιώντας για να την πλησιάσουμε, και θα πρεπε να το χουμε καταλάβει πως είναι ένας ακόμα μύθος, αυτές ειδικά τις μέρες πιστεύουμε πως τη νέα χρονιά έχουμε ραντεβού μαζί της. Θα ήταν προτιμότερο να κάνουμε ειρήνη με τον εαυτό μας και να σταματήσουμε να τον πιέζουμε, αποδεχόμενοι τα ελαττώματα και τις αντιφάσεις του, αλλά νομίζουμε πως η πρωτοχρονιά μας, χωρίς όρκους καλυτέρευσης, δεν θα έχει νόημα. Μας έμαθαν άλλωστε από παιδιά πως αν θέλουμε να δίνουμε στις μέρες αυτές μια ιδιαίτερη αξία, επιβάλλεται να τις χρησιμοποιούμε ως ευκαιρία για αυτή τη νέα αρχή που θα μας οδηγήσει σε κάτι καλύτερο. Αυτή η πίστη στην ματαιόδοξη επανεκκίνηση επιβάλλεται από τον εαυτό μας που λειτουργεί σαν κακός φίλος, που μας θυμίζει ότι οφείλουμε να προσπαθούμε να γίνουμε τέλειοι σε έναν κόσμο. όπου όλοι αγωνιζόμαστε για να γίνουμε δεκτοί για αυτό που είμαστε – τι τρομακτική αντίφαση! Ετσι περνάμε αυτές τις μέρες με υποσχέσεις, ακούγοντας την ηχώ του εαυτό μας να επαναλαμβάνει μονότονα ότι αρκεί να δεσμευτούμε με όρκους για να αλλάξουμε, για να βελτιωθούμε και για να ξεπεράσουμε ελαττώματα και ατέλειες. Κούνια που μας κούναγε…

Ένα ακόμα ψέμα

Η ιστορία των όρκων και των υποσχέσεών μας είναι τελικά η πιο πρωτοχρονιάτικη ιστορία – έχουμε υπάρξει σε αυτή πρωταγωνιστές οι πιο πολλοί. Καλλιεργείται μέσα μας, σχεδόν χωρίς τη θέλησή μας. Δίνει νόημα στην υπαρξιακή αγωνία μας που δημιουργείται από το ίδιο το πέρασμα του χρόνου. Μεγαλώνει την πεποίθηση ότι πάντα πρέπει να αναλάβουμε την ευθύνη όχι μόνο για τις πράξεις μας, αλλά και για την ίδια την ύπαρξή μας. Είναι μια ιδέα βαθιά ριζωμένη στη σύγχρονη κοινωνία, παρά το γεγονός ότι είναι ένα απόλυτο ψέμα. Κατά βάθος το ξέρουμε πως δεν είναι αλήθεια ότι «αρκεί να θέλουμε κάτι πολύ για να γίνει» και πως δεν είναι ισχύει πως «με την προσπάθεια κάποιος μπορεί να ελέγξει τα πάντα και πρώτα από όλα τον εαυτό του τον ίδιο». Επίσης γνωρίζουμε πως είναι πλάνη ότι «μόνο οι μέτριοι είναι ικανοποιημένοι με αυτό που είναι». Τα ξέρουμε όλα αυτά, αλλά αδυνατούμε να μην δώσουμε υποσχέσεις – το τελετουργικό τους είναι κάτι σαν τον Αγιο Βασίλη και τα δώρα του.

Ματαιόδοξες φαντασιώσεις

Εγώ πάλι, φέτος ειδικά, θα σας πρότεινα κάτι άλλο: στη νέα δεκαετία που ξεκινά να κάνετε το ακριβώς αντίθετο – να βρείτε τη δύναμη να μην υποσχεθείτε στον εαυτό σας τίποτα. Το ξέρω πως οι όρκοι και οι υποσχέσεις είναι πειρασμός και πως είναι σαφώς πιο απλό πρωτοχρονιάτικα να φαντασιώνεσαι πως σύντομα θα είσαι τόσο καλός, ώστε να αξίζεις την αγάπη όλων και τόσο αψεγάδιαστος ώστε να έχεις μόνο επιτυχίες. Αλλά αν αφήσεις κατά μέρος αυτές τις ματαιόδοξες φαντασιώσεις υπάρχει μια μικρή πιθανότητα να κερδίσεις κάτι σπουδαίο: την συνειδητοποίηση  ​​της δικής σου αληθινής αξίας, αυτή που είναι ανεξάρτητη από το επικριτικό βλέμμα των άλλων. Ισως ο μόνος τρόπος για να τα βρεις με τον εαυτό σου πρωτοχρονιάτικα είναι να τον απαλλάξεις από τις υποσχέσεις σου. Να τον πείσεις ότι τα πάτε μια χαρά. 

Ούτε η αγάπη, ούτε η επιτυχία εξαρτάται από εμάς. Βρίσκονται στην ίδια σφαίρα του μοιραίου με την ασθένεια, τα ατυχήματα, την απώλεια ενός αγαπημένου. Εισβάλουν στη ζωή σου και μπορεί και να μην φύγουν ποτέ ή μπορεί να κρατήσουν λίγο. Αλλά δεν εξαρτιόνται από τους όρκους, τις υποσχέσεις και τα πρωτοχρονιάτικα θέλω σου.

Με λίγη ειλικρίνεια  

Οταν ξοδεύεις τη ζωή σου προσπαθώντας να συμμορφωθείς διαρκώς με ολοένα και μεγαλύτερες απαιτήσεις, καταπιέζεσαι απλά από τις προσδοκίες των άλλων: κινδυνεύεις να χάσεις κι αυτές τις γιορτές ταλαιπωρώντας τον εαυτό σου με τα πρέπει του μέλλοντος. Όποιος δεν δέχεται τον εαυτό του με τις αδυναμίες του, όποιος αισθάνεται ένοχος γιατί δεν του υποσχέθηκε αρκετά, όποιος πιέζεται από απαιτήσεις, χάνει το νόημα της πρωτοχρονιάς που είναι απόλυτα εορταστικό: η αλλαγή του χρόνου δεν πρέπει να μας επιβάλει αλλαγές, αλλά πρέπει να γαληνεύει την ψυχή μας – γιορτάζουμε γιατί φεύγει ένας χρόνος, στον οποίο τα καταφέραμε να κερδίσουμε πολλά, παρόλες τις αδυναμίες μας. Αυτό που μας χρειάζεται είναι μια ελάχιστη ειλικρίνεια για να χαρούμε ό,τι έχουμε. Ας σταματήσουμε να προσδοκούμε το κάτι διαρκώς περισσότερο κι ας χαρούμε για το «λιγότερό μας»: ας χαρούμε γιατί μετά από ένα ολόκληρο χρόνο είμαστε λιγότερο όμορφοι, λιγότερο μάγκες, λιγότερο πονηροί, λιγότερο λαμπεροί, λιγότερο υγιείς, λιγότερο υπέροχοι, αλλά πάντα ικανοί να ζήσουμε, να αγαπήσουμε, να ταλαιπωρηθούμε, να τα καταφέρουμε . Και αν αυτό ακριβώς  το «λιγότερο» κάνει την προσπάθειά μας πιο δύσκολη, δεν χρειάζεται να πιέζουμε τον εαυτό μας, αλλά απλά να το κατανοήσουμε: αυτό το «λιγότερο» συνιστά την ιδιαιτερότητά μας και τη μοναδικότητά μας.

Τα σημάδια αξίζουν

Κάθε φορά που ο χρόνος αλλάζει, χρειάζεται απλά να νοιώθουμε τα σημάδια που μας άφησε. Κι αν το πέρασμά του μας θυμίζει ότι πλέον θα είμαστε περισσότερο ευάλωτοι, ευπαθείς, και ίσως κι εύθραυστοι, δεν πειράζει: ακριβώς επειδή αυτά συμβαίνουν, αν τα αποδεχτούμε και τα νοιώσουμε, θα νοιώσουμε και την ανάγκη  να συναντήσουμε ή να αγαπήσουμε ακόμα πιο πολύ, αυτόν που θα μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε τα κενά μας, χωρίς να προσποιούμαστε ότι αυτά δεν υπάρχουν: δύσκολα θα τα γεμίσουμε με τους πρωτοχρονιάτικους όρκους μας.  Ακόμα και αν εμείς δεν είμαστε ακριβώς όπως οι άλλοι θα ήθελαν να είμαστε, ας παραδεχτούμε πως δεν έγινε και κάτι. Τουλάχιστον μάθαμε ν αναγνωρίζουμε τον εαυτό μας και να μην τρομάζουμε από τα λάθη του.

Κανείς δεν είναι τέλειος, όπως κανείς δεν είναι λάθος. Είναι οι αντιφάσεις μας και τα ελαττώματά μας αυτά που μας ορίζουν. Μπορούμε να βρούμε τη δύναμη για να τα κάνουμε αποδεκτά χωρίς να ορκιζόμαστε ότι τάχα μου θα αναμετρηθούμε μαζί τους τη νέα χρονιά. Εχουμε μάλλον πολλά σοβαρότερα και ωραιότερα να κάνουμε την χρονιά που ξεκινάει…

(ΒΗΜΑgazzino Δεκέμβριος του 2019)