Υπάρχει χειρότερο σε τοξικότητα πρωτάθλημα μπάσκετ από το δικό μας; Ναι. Κάθε πρωτάθλημα το οποίο διεκδικούν ο Ερυθρός Αστέρας και η Παρτιζάν, όπως και να λέγεται, είναι σε ατμόσφαιρα χειρότερο. Οι μάχες των ομάδων γίνονται μπροστά σε ένα τρελαμένο πλήθος ικανό πραγματικά για τα χειρότερα. Το γεγονός έκανε ακόμα και τον Ζέλικο Ομπράντοβιτς, που έχει δει τα πάντα, να αναρωτηθεί γιατί υπάρχει τόσο μίσος σε αυτά τα ματς.

Τι ακριβώς είπε

Εχει ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς όλο τον προβληματισμό του Ομπράντοβιτς μετά το τελευταίο ματς Παρτιζάν – Αστέρας. «Πριν από δεκαπέντε μέρες, έβλεπα τον αγώνα του Γιόκιτς στο ΝΒΑ. Όλοι θαυμάζουμε τον Νίκολα. Αμέσως μετά, η τηλεόραση έδειξε έναν αγώνα του 1988 ανάμεσα στον Ερυθρό Αστέρα και την Παρτιζάν. Έπαιζα σε εκείνο το ματς. Οι εξέδρες ήταν γεμάτες, οι μισοί οπαδοί ήταν του Ερυθρού Αστέρα και οι άλλοι μισοί της Παρτιζάν. Ο τίτλος γιορτάστηκε στο Βελιγράδι. Πώς φτάσαμε σε αυτό το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα, να παίζουμε και να φοβόμαστε ότι κανένα ματς δεν θα τελειώσει; Τι συμβαίνει το 2023; Υπάρχουν ειδικοί να το εξηγήσουν»; Και συνέχισε: «Ερχόμασταν στο παιχνίδι σήμερα και ένα παιδί με τους γονείς του έφτυνε το λεωφορείο μας! Έδειχνε το μεσαίο δάχτυλο και η μητέρα του γελούσε! Ποιος χαίρεται με τόσο μίσος; Αυτή είναι η ερώτηση που πρέπει να κάνουμε. Σας παρακαλώ. Ζητώ από τους οπαδούς να υποστηρίζουν τις ομάδες τους σε αθλητικά πλαίσια. Οι παίκτες του Ερυθρού Αστέρα και της Παρτιζάν το αξίζουν. Δεν θέλω να δω τέτοια κατάσταση ξανά. (…) Εκλιπαρώ τον κόσμο της Παρτιζάν και πάλι διότι επαναλαμβάνω, ότι οι παίκτες της Παρτιζάν και του Ερυθρού Αστέρα, δικαιούνται ένα ματς που όλοι θα μιλούν για το μπάσκετ» κατέληξε.  Δεν είναι ο πρώτος που τα λέει αυτά. Αλλά είναι ένας από τους λίγους που κάνει μια τόσο επίκαιρη παρατήρηση: το μίσος έχει αυξηθεί. Σχεδόν παντού στην Ευρώπη. Ακόμα κι αν τα επεισόδια που γίνονται σήμερα είναι λιγότερα από παλιά ή λιγότερο βίαια, το μίσος είναι μίσος ατόφιο. Και διαφημίζεται. Κανείς δεν ντρέπεται για τις ακρότητες, κανείς δεν απολογείται, κανείς δεν ψάχνει έστω κάτι για να τις δικαιολογήσει: όλοι τις θεωρούν μέρος του παιγνιδιού. Κάτι σαν ντεκόρ απαραίτητο. 

Αδρεναλίνη και φανατισμός

Με προβλημάτισε η δήλωση του Ομπράντοβιτς, όπως όλες οι μεγάλες αλήθειες. Αμφιβάλω αν ποτέ υπήρξε μια εποχή που όλοι πήγαιναν στο γήπεδο αγκαλιασμένοι και καθόντουσαν δίπλα δίπλα – θέλω να πως αυτό που ισχυρίζεται για το πώς ήταν τα πράγματα το 1988 στο Βελιγράδι δεν ξέρω αν ισχύει και ίσως απλά να ωραιοποιεί κι αυτός τις μήνες του. Αλλά ότι σήμερα το μίσος είναι μεγαλύτερο από ποτέ είναι αλήθεια. Και είναι συνήθως ανεξήγητο: στο Βελιγράδι πχ οι οπαδοί του Αστέρα και της Παρτιζάν θα έπρεπε να είναι χαρούμενοι και να χαίρονται τα ματς των ομάδων γιατί αυτές είναι μετά από χρόνια ανταγωνιστικές και ικανές να παίξουν ωραίο μπάσκετ. Κι όμως η πρόοδός τους δεν μειώνει το μίσος: ίσα ίσα. 

Κάποτε λέγαμε ότι στα σπορ οι εντάσεις ανεβαίνουν διότι ο οπαδός αισθάνεται ως υποχρέωση την υποστήριξη της ομάδας του κι ότι αυτό και μόνο αρκεί για να γίνει ένα γήπεδο καμίνι: η οποία βία εμφανίζονταν ως αποτέλεσμα ενός είδους έκρηξης της οπαδικής αδρεναλίνης – η θεωρία οδηγούσε σε άλλες θεωρίες, του τύπου τα ματς είναι πόλεμος κτλ. Αλλά γιατί άραγε δεν ισχύει το ίδιο στο ΝΒΑ πχ; Και γιατί οι βιαιότητες είναι πάντα περισσότερες σε όλη την Ευρώπη στα ματς των εθνικών πρωταθλημάτων κι όχι στα ευρωπαϊκά; Είναι νομίζετε ζήτημα τιμωριών; Ξέρουν όλοι και παντού ότι οι τιμωρίες της UEFA ή της Ευρωλίγκας είναι σκληρότερες; Δεν το πιστεύω. Πρώτον γιατί δεν είναι - και το ξέρουμε. Και δεύτερον γιατί ένα κοινό που μισεί δεν αυξομειώνει το μίσος του ανάλογα με τον κώδικα διεξαγωγής της διοργάνωσης. Φανατίζεται και μισεί παντού. Το θέμα είναι ποιον και τι μισεί.  

Μισείς αυτόν που βλέπεις  

Νομίζω ότι συμβαίνει κάτι άλλο, πιο απλό: ζούμε μια εποχή που πολύς κόσμος είναι σαν να εκπαιδεύεται για να μισεί τον διπλανό του – κυριολεκτικά. Ο κόσμος μισεί αυτόν που βλέπει. Στα ματς της Παρτιζάν ή του Αστέρα με τους Κροάτες πχ δεν νομίζω πως υπάρχει πια κάποιο πρόβλημα: οι Κροάτες ζουν δίπλα και συγχρόνως μακριά. Το μίσος έχει λόγω ύπαρξης όταν το αντικείμενο του μίσους είναι καθημερινό – χρειάζεται να το αυτοτροφοδοτείς για να μην σβήσει. Πιστεύω σε αυτό βοηθήσανε και πολύ τα social media. Επιτρέπουν ένα ασταμάτητο φούντωμά του, το κάνουν φωτιά που δεν σβήνει. Και συχνά του δίνουν και περιεχόμενο ακόμα πιο ιδιαίτερο: οι οπαδοί μέσα από ασταμάτητες αντιπαραθέσεις βρίσκουν λόγους. Στον Ομπράντοβιτς πχ απάντησε ο πρόεδρος του Αστέρα λέγοντας του ότι κλίνει τα αυτιά του όταν οι οπαδοί της Παρτιζάν βρίζουν τη μάνα του Νέντοβιτς: ό,τι να ναι. Αλλά στη δήλωσή του έγινε η πρέπουσα αναπαραγωγή.      

Κάποτε ολόκληροι λαοί μισούνταν μεταξύ τους: οι μνήμες των παγκοσμίων πολέμων πχ είχαν δημιουργήσει εθνικιστικά πάθη παντού. Όχι πως τώρα δεν υπάρχουν και τέτοια, αλλά το μίσος πια είναι μια άλλου τύπου διαδικασία: δεν είναι υπόγειο και πρέπει να εκφράζεται - αλλιώς δεν έχει νόημα ύπαρξης. Κυρίως αυτό το μίσος πρέπει να εκτονώνεται. Διότι είναι εύκολο να μισείς, αλλά δεν μπορεί να ζεις μέσα στο μίσος. Κάποιοι άνθρωποι νομίζουν πως ουρλιάζοντας στο γήπεδο αυτοθεραπεύονται κατά κάποιο τρόπο. Μετατρέπουν αυτό το μίσος σε ενέργεια, σχεδόν χαίρονται με την έκφρασή του. Στις εξέδρες, χάρη σε αυτό το μίσος, είναι σαν να μιλάνε μια κοινή γλώσσα. Είναι πλέον ο τρόπος τους να συμμετέχουν στο κάθε παιγνίδι. Ο πιο εύκολος για την ακρίβεια.      

Η απλή απάντηση

Η απάντηση στην ερώτηση του Ομπράντοβις είναι ότι το 2023 κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να χαρούν ένα αθλητικό θέαμα γιατί αυτό που τους ενδιαφέρει είναι απλά να εκφράσουν στο γήπεδο αυτό το συσσωρευμένο μίσος που κουβαλάνε. Φοβούνται πως αν δεν το εκτονώσουν εκεί θα τους θολώσει το μυαλό στην δουλειά, θα τους κάνει επικίνδυνους για την οικογένεια τους, θα τους διαλύσει. Η ιδέα ότι μπορεί απλά να σταματήσουν να κουβαλάνε τόσο μίσος δεν τους περνά από το μυαλό. Το να μισείς είναι απλό. Το να αγαπάς είναι πολύ δύσκολο. Πρέπει να ξέρεις το σπορ, να συμπαθείς τους πρωταγωνιστές καταλαβαίνοντας την δυσκολία, να μπορείς να χαίρεσαι με ό,τι αξίζει αληθινά. Η αγάπη έχει πάντα στόχο και είναι και προσωπική υπόθεση: δεν αγαπάνε όλοι για τους ίδιους λόγους και δεν αγαπάνε όλοι με τον ίδιο τρόπο. Το μίσος αντιθέτως είναι γενικό. Και γιγάντιο. Και κολλάει σαν ιός. Χωρίς εμβόλιο…