Αν ποτέ κάποιος έγραφε ένα βιβλίο με θέμα το πώς ζήσαμε στην Ελλάδα την περιπέτεια με τον κορωνοϊό ο τίτλος που καλύτερα θα περιέγραφε την ιστορία θα ήταν το «Από την Ιταλία στο Ισραήλ». Γιατί πέρυσι, όταν εντοπίστηκαν στη χώρα μας τα πρώτα κρούσματα, τα όσα συνέβαιναν στη γειτονική Ιταλία ήταν τόσο σοκαριστικά, ώστε καθόρισαν τη στάση μας. Και γιατί φέτος, όσοι αναζητούν μια σταλιά αισιοδοξίας δεν κάνουν άλλο από το να κοιτάνε το Ισραήλ, δηλαδή τη χώρα που μοιάζει να ξεπέρασε το πρόβλημα γιατί το 60% του πληθυσμού της ήδη εμβολιάστηκε.
Αν κάποιος σεναριογράφος είχε επιμεληθεί το σενάριο του έτους της πανδημίας στην Ελλάδα δύσκολα θα έβρισκε χώρες καλύτερες ως παραδείγματα, ικανά να τραβήξουν μάτια.
Η Ιταλία δεν είναι απλά μια γειτόνισσα μας: είναι η ωραία γειτόνισσά μας. Δεν είναι μια χώρα της Λατινικής Αμερικής, εξωτική και παράξενη, από αυτές που συγκινούν συνήθως τους κατ’ επάγγελμα ευαίσθητους (και προκαλούν την αδιαφορία των υπολοίπων…), ούτε κάποια χώρα σκανδιναβική και αποστειρωμένη που παρακολουθούμε με περιέργεια γιατί δεν καταλαβαίνουμε. Πολύς κόσμος την έχει επισκεφτεί κι ακόμα πιο πολύς αισθάνεται ότι τη γνωρίζει. Ξέρει τους ανθρώπους της – τουλάχιστον έτσι νομίζει. Τους εκτιμάει μάλιστα για πολλά, ενώ σε πολλές περιπτώσεις τους χρησιμοποιεί και ως παράδειγμα. Τρομάξαμε με τους Ιταλούς και την επέλαση του ιού στη χώρα τους και όσοι πιστεύουμε πως το «ούνα φάτσα, ούνα ράτσα» ισχύει και όσοι πιστεύουμε πως δεν ισχύει.
Η Ιταλία ήταν ιδανική για το απαραίτητο σοκ. Απέναντι στο δράμα των Ιταλών δεν μπορούσες να είσαι αδιάφορος. Η Ιταλία στο μυαλό όλων είναι μια κανονική ευρωπαϊκή χώρα και μάλιστα, στο μυαλό των περισσότερων, λιγάκι πιο ευρωπαϊκή από την Ελλάδα μας. Η αδυναμία των Ιταλών να αντιμετωπίσουν τον ιό έδειχνε πως λίγο να μην προσέξεις αυτός θα σε συντρίψει. Οποιος κι αν είσαι. Κι ακόμα κι αν έχεις το κατενάτσιο στο αίμα σου.
Σε μια από τις ιστορίες του Μπάτμαν ο Σούπερμαν τον ρωτά ποια είναι η υπερδύναμη που έχει: ο Μπρους Γουέιν απαντά ότι είναι πάμπλουτος. Το Μιλάνο, η Ρώμη, η Μπολόνια, η Φλωρεντία ήταν πάντα στα μάτια μας βιτρίνες ενός πολυτελούς ευρωπαϊκού κόσμου – προορισμοί ταυτισμένοι με την ευρωπαϊκή ευημερία. Το ότι οι χιλιάδες νεκροί καταγράφονταν στην πάμπλουτη Λομβαρδία κι όχι στην πάμφτωχη Νάπολι έπαιξε ρόλο.
Το ιταλικό δράμα του πλούσιου Μιλάνο ήταν διδακτικό: όποιος νόμιζε ότι οι ασθένειες δεν ακουμπάνε τους πλούσιους και τους προνομιούχους, είδε τη θεωρία του να καταρρέει. Η Ιταλία που θρηνούσε νεκρούς ήταν η Ιταλία της Τέχνης και της μόδας, η Ιταλία της καλοπέρασης και της υψηλής γαστρονομίας, η Ιταλία της ντόλτσε βίτα. Η ωραία γειτόνισσα μας φαινόταν να καταρρέει από απόγνωση χωρίς καλά καλά να καταλαβαίνουμε το γιατί. Θυμάμαι σαν χθες την ερώτηση «μα τι έπαθαν οι Ιταλοί;». Την επαναλάμβαναν άνθρωποι που κατά βάθος πίστευαν ότι οι Ιταλοί, όπως και γενικά οι πλούσιοι Ευρωπαίοι, δεν μπορεί να πάθουν τίποτα: οι ιοί, στο μυαλό τους, θα πρεπε να χτυπάνε τους Κινέζους, τους Βιετναμέζους, τους κακομοίρηδες. Η συνειδητοποίηση ότι ο ιός δεν κάνει εξαιρέσεις ακούστηκε σαν σειρήνα συναγερμού επικείμενου βομβαρδισμού. Δεν είχαμε καταφύγια για να τρέξουμε αλλά μαζευτήκαμε στα σπίτια μας με τρόμο. Με τον τρόμο όποιου φοβάται ότι στη λίστα των καταραμένων το επόμενο όνομα είναι το δικό του.
Φέτος κάτι ανάλογο επαναλαμβάνεται και με το Ισραήλ, αλλά για τους ακριβώς αντίθετους λόγους. Κι αυτό, μολονότι δεν είναι ακριβώς δίπλα μας, δεν είναι πολύ μακριά μας. Σε σχέση ωστόσο με την Ιταλία των αναστεναγμών και των ονείρων μας αυτό ποτέ δεν προκαλούσε ονειρώξεις. Στο Ισραήλ όσοι πήγαιναν πήγαιναν συνήθως για ένα προσκύνημα στους Αγίους Τόπους, κι όχι για να περάσουν ένα τριήμερο χαζεύοντας βιτρίνες, φαντασιώνοντας πως θα γυρίσουν φορτωμένοι με Bulgrari, Armani και Valentino. Το Ισραήλ το ξέρουμε και συγχρόνως το αγνοούμε. Εχουμε μια θολή εικόνα για τους κατοίκους του – το μόνο που όλοι έχουμε ακούσει είναι ότι ακούνε Νταλάρα και Γλυκερία. Κατά βάση όμως η χώρα αυτή παραμένει μια άγνωστη: δεν ξέρουμε αν έχουμε να κάνουμε με λαό γλετζέδων πχ. Ξαφνικά κι απροσδόκητα, αυτός ο λαός που ποτέ δεν έχει τραβήξει στην προσοχή μας για το life style του, άρχισε να τραβά υποχρεωτικά το βλέμμα μας: στα δελτία ειδήσεων, όταν πλέον βλέπουμε εικόνες από το Τελ Αβίβ, γουρλώνουμε τα μάτια, σαν τον πεινασμένο λιγούρη. Οι εικόνες ενός κόσμου που χορεύει και διασκεδάζει μας φαίνονται σαν σκηνές από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Οι λουόμενοι που μαζεύουν ήλιο αμέριμνοι μας θυμίζουν εμάς κάποτε. O κόσμος στο γήπεδο της Μακάμπι μας μοιάζει αληθινά τυχερός. Βλέποντας όλα αυτά δεν γεννήθηκε ζήλια, αλλά προσδοκία. Ελπίδα. Γιατί ό,τι συμβαίνει εκεί είναι εξηγήσιμο: συμβαίνει γιατί ο εμβολιασμός λειτουργεί.
Η εντύπωση πως τα εμβόλια έχουν πάει τόσο καλά ώστε όλοι στο Ισραήλ μοιάζουν να συμμετέχουν σε ένα τεράστιο πάρτι, δυναμώνει το φρόνημα μας πριν την κατάρρευση. Το Ισραήλ έχει ακόμα και νεκρούς και κρούσματα και ίσως βιάστηκε να χαλαρώσει, αλλά αυτά δεν μας απασχολούν: μας αρκεί η μεγάλη εικόνα. Αντιμετωπίζουμε το άγνωστο γνωστό μας Ισραήλ ως παράδειγμα ότι το τέλος είναι κοντά γιατί έχουμε ανάγκη από ένα τέτοιο παράδειγμα. Αν αυτοί τα κατάφεραν, λέμε, θα τα καταφέρουμε κι εμείς: η δική τους επιτυχία είναι η απόδειξη πως είμαστε κοντά στο τέλος. Τίποτα δεν γεννά περισσότερη αισιοδοξία από μια ακτίδα φωτός, τη στιγμή που νοιώθεις περικυκλωμένος από το πιο πυκνό σκοτάδι.
Θα μπορούσε το πράγμα να είναι αλλιώς; Θα μπορούσαν να έρχονται πέρυσι από το Ισραήλ οι εικόνες φρίκης και να ρχονται φέτος από την Bella Italia οι εικόνες καλοπέρασης; Ισως και ναι. Το Ισραήλ πλήρωσε κι αυτό με πολύ θάνατο την αναμέτρηση με τον αμείλικτο Covid 19 και οι Ιταλοί έχουν την καλοπέραση στο αίμα τους. Αλλά για να λειτουργούσε το πράγμα θα πρεπε να είναι ακριβώς όπως προέκυψε: η Ιταλία θα πρεπε να μας τρομάξει (γιατί θα τρομάζαμε μόνο αν βλέπαμε να υποφέρει μια χώρα μεγάλη και όμορφη) και το Ισραήλ με το μυστήριο του θα πρεπε να μας δείχνει το δρόμο της αισιοδοξίας (γιατί μόνο μια χώρα στα κυβικά μας θα λειτουργούσε ως παράδειγμα).
Θα λεγα ότι μια πανούργα μοίρα το βιβλίο «Από την Ιταλία στο Ισραήλ» το χει ήδη γράψει και μας κάνει πλάκα…
(Βημαγκαζίνο, Απρίλιος του 2021)
