Χθες έγραφα ότι ο δεύτερος γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών ήταν πάντα του γούστου μου γιατί έχει αβεβαιότητες και ίντριγκες και εκπλήξεις: το χθεσινό βράδυ πολλοί δεν θα το ξεχάσουν. Πρώτα από όλα γιατί για μια ακόμα φορά αποδείχτηκε πως δεν υπάρχουν δεδομένα στις εκλογές αυτές. Οποιος κάνει λάθος στις εκτιμήσεις και στην στρατηγική το πληρώνει, κυρίως γιατί ο όποιος κομματικός πατριωτισμός έχει απομείνει δεν μπορεί να τον σώσει. Σε αυτή την παράξενη διαδικασία ακόμα και η αποχή αποτελεί συχνά αποτελεσματικό τρόπο έκφρασης δυσαρέσκειας. Αυτό πχ συνέβη στην περίπτωση της ήττας του δημάρχου Αθηναίων Κώστα Μπακογιάννη, που πήρε θεαματικά λιγότερους ψήφους από την πρώτη Κυριακή. Εχασε γιατί δεν τον ψήφισαν όσοι το έκαναν μια Κυριακή πριν. Αλλά αυτό δεν συνέβη τυχαία: προφανώς δεν ήθελαν να του δώσουν μια δεύτερη θητεία κι όταν είδαν ότι αντίπαλός του είναι ο Χάρης Δούκας (κι όχι κάποιος που θα τους τρόμαζε με την παρουσία του στη δημαρχεία) απείχαν. Αυτή την δυσπιστία του εκλογικού σώματος την κατάλαβαν πολύ καλά οι ίδιοι οι εκλεγμένοι βουλευτές Αθηνών, που πήραν αποστάσεις από τον (πρώην) δήμαρχο τις προηγούμενες μέρες: κανείς δεν έτρεξε για τον Μπακογιάννη γιατί κανείς δεν θέλει να χρεώνεται ήττες. Αν είχε κερδίσει θα εμφανίζονταν δίπλα του χθες βράδυ. Σε διαφορετική περίπτωση, όπως κι έγινε, δεν θα τους βλέπαμε ούτε στην τηλεόραση για να τον παρηγορήσουν.
Δεν ήταν πλέον άγνωστος
Ακουγα πολλά στα τηλεοπτικά πάνελ χθες βράδυ και μου έκανε εντύπωση πως κανείς δεν είπε το εξής απλό: οι ψήφοι που πήρε την πρώτη Κυριακή ο Μπακογιάννης οφείλονται – όσο κι αν ακούγεται παράξενο – κυρίως στην υποψηφιότητα του Νίκου Χαρδαλιά στην περιφέρεια. Ενας κόσμος που ψηφίζει ΝΔ πήγε να δώσει το παρών για να στηρίξει τον νέο περιφερειάρχη, που κέρδισε τελικά στην Αττική με ποσοστό πολύ μεγαλύτερο από αυτό που παίρνει η ΝΔ. Στο παρεμπιπτόντως, όπως αποδείχτηκε τελείως ανόρεχτα κάποιοι ψήφισαν και τον Μπακογιάννη πιο πολύ νιώθοντας ένα είδος κομματικού καθήκοντος. Την δεύτερη Κυριακή όμως, που εκλογές για την περιφέρεια δεν υπήρχαν, αυτοί δεν πήγαν να ψηφίσουν. Αντιθέτως είναι φανερό από το αποτέλεσμα ότι αρκετοί παραδοσιακά κεντροαριστεροί ψηφοφόροι, που δεν πήγαν την πρώτη Κυριακή να ψηφίσουν, όταν είδαν τον Χάρη Δούκα στο ντιμπέιτ έσπευσαν στις κάλπες: ο καλός καθηγητής δεν ήταν πλέον άγνωστος.
Φυσικά υπήρξε και μια εξαιρετική κινητοποίηση του ΠΑΣΟΚ πανελλαδικά, αλλιώς δεν κερδίζονται σε μια Κυριακή πάνω από 70 δήμοι και φυσικά και η Περιφέρεια Θεσσαλίας. Ο Νίκος Ανδρουλάκης απέδειξε για μια ακόμα φορά πως ξέρει να κάνει εκλογές: ακόμα κι αν ο νέος δήμαρχος Θεσσαλονίκης, ο άνθρωπος του Βαγγέλη Βενιζέλου Στέλιος Αγγελούδης δεν ήταν δική του επιλογή, σήμερα το ΠΑΣΟΚ μπορεί δικαίως να ισχυρίζεται ότι έχει δημάρχους από τα σπλάχνα του στις τρεις πιο μεγάλες πόλεις, δηλαδή στην Αθήνα, στη Θεσσαλονίκη και στον Πειραιά. Μάλιστα χθες πήρε και τα Γιάννινα και την Καβάλα και τη Ρόδο κι απέδειξε πως ξέρει καλύτερα από όλους το παιγνίδι των συνθέσεων στο δεύτερο γύρο. Αν αξιοποιήσει το χθεσινό του αποτέλεσμα ο χρόνος μετρά υπέρ του γιατί και στην πολιτική δεν υπάρχουν κενά.
Τελειώνει μια εποχή
Δεν είναι δυνατόν μια χώρα να μην έχει αντιπολίτευση: η χθεσινή βραδιά είναι απάντηση στην ερώτηση τι αντιπολίτευση θέλει ο κόσμος. Οι νίκες των υποψηφίων του ΠΑΣΟΚ δείχνουν πως μια μεγάλη πλειοψηφία των ψηφοφόρων, που φοβούνται την παντοδυναμία της ΝΔ, θέλει νέα πρόσωπα που να χαρακτηρίζονται κυρίως από σοβαρότητα, να πείθουν πως ξέρουν το αντικείμενο και να μοιάζουν ικανοί να διοικήσουν. Αν το ΠΑΣΟΚ μπορέσει να βρει ανθρώπους σαν τον Δούκα πχ θα δείξει την δυναμική της επιστροφής του πολύ θεαματικά και στις ευρωεκλογές καθώς αυτό και μόνο μπορεί να εισπράξει την φθορά της εξουσίας της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Το πολιτικό μήνυμα του δεύτερου γύρου είναι κυρίως αυτό: η νέα αλλαγή απαιτεί πρώτα από όλα ανθρώπους που μπορούν να πείσουν ότι μπορεί να είναι καλοί διοικητές. Η εποχή των κομματικών «μαντριών», της πόλωσης, των διαιρέσεων και των φανατισμών μοιάζει να τελειώνει. Δεν είναι η διαίρεση πλέον το ζητούμενο, αλλά η πρόσθεση γιατί φέρνει μια σύνθεση. Την ίδια στιγμή στην ελληνική κοινωνία μοιάζει να καταγράφεται μια μεγάλη ανάγκη για πρόσωπα, που δεν θυμίζουν τίποτα από την σκληρή δεκαπενταετία που προηγήθηκε. Αυτό ο Ανδρουλάκης το ξέρει: το καταλαβαίνει κανείς και από την σύνθεση της ηγετικής του ομάδας και από τις επιλογές των δημάρχων. Το ΠΑΣΟΚ του αρχίζει σιγά σιγά να αποκτά χαρακτηριστικά ενός νέου κόμματος, γιατί απλά έχει νέους ανθρώπους. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιστρέψουν οι παραδοσιακοί του ψηφοφόροι και να προστεθούν και νέοι. Ο κόσμος κερδίζεται πλέον από όποιους ξέρουν να κερδίζουν κι όχι από όποιους φωνάζουν, διαμαρτύρονται, παράγουν τοξικότητα ή ειδήσεις που αφορούν τον εαυτό τους αποκλειστικά. Παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα δεν ζούμε σε ένα ριάλιτι: αναζητούμε ανθρώπους να λύσουν προβλήματα κυβερνώντας καλύτερα.
Τέλος οι λευκές επιταγές
Σημαντικές και οι ήττες των υποψηφίων της ΝΔ στις περιοχές που χτυπήθηκαν από πυρκαγιές και πλημμύρες. Θα ήταν τρομακτικό πρόβλημα, κατά την γνώμη μου, μετά από όσα έγιναν στην Θεσσαλία, στη Ρόδο και στη Θράκη να κέρδιζαν πάλι οι ίδιοι. Οι εκλογικές διαδικασίες, μας αρέσει δεν μας αρέσει, λειτουργούν συχνά και ως «κολυμβήθρα του Σιλωάμ»: όποιος τις κερδίζει δικαιούται να λέει ότι επιβραβεύτηκε ή ό,τι εν πάσει περιπτώσει ο κόσμος του έδωσε ένα συγχωροχάρτι για τα λάθη του. Δεν γίνεται όμως ειδικά για τα συγκεκριμένα λάθη να δίνονται συγχωροχάρτια: ανεξάρτητα από προθέσεις, πρέπει οι πολιτικοί άρχοντες να τιμωρούνται κιόλας, ώστε οι επόμενοι να είναι προσεχτικότεροι – σε διαφορετική περίπτωση προκύπτει ένας καθεστωτισμός που κάνει μόνο κακό. Πιθανότατα κάποιοι να πλήρωσαν «ατυχήματα στη βάρδια τους», δηλαδή καταστάσεις κομμάτι απρόβλεπτες, αλλά δουλειά του καλού περιφερειάρχη και του καλού δημάρχου είναι και η πρόβλεψη. Νομίζω πως είναι κι αυτό ένα μήνυμα αυτών των εκλογών: δεν άλλαξε ο πολιτικός χάρτης, δεν εξαφανίστηκαν σε μια εβδομάδα τα δεδομένα της προηγούμενης Κυριακής, αλλά ο δεύτερος γύρος ήταν πολύ χρήσιμος για να φανεί ότι ο κόσμος δεν δίνει λευκές επιταγές πλέον. Ωρα ήταν…
