Έχουμε την τάση ως λαός να δημιουργούμε επετείους, γιατί μας αρέσει η ιδέα ότι είμαστε έθνος ηρώων, θεών και αθανάτων. Στα αθλητικά μας, επετείους δεν έχουμε πολλές και ευτυχώς γιατί όσο μεγάλη είναι η αγάπη μας για αυτές τόσο μεγάλη είναι και η ανικανότητα μας να τους δώσουμε περιεχόμενο: η επέτειος είναι συνήθως μια ευκαιρία για προβληματισμό κι αυτό δεν μας πολυαρέσει. Σήμερα συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια από τη νίκη της Εθνικής μπάσκετ κόντρα στους αμερικάνους στη Σαϊτάμα. Είμαι σίγουρος ότι παντού θα διαβάσετε πολλά: το ματς είναι από αυτά που προκαλεί μνήμες και συγκίνηση. Αμφιβάλω, όμως, αν θα σταθεί αφορμή για προβληματισμό από την μεγάλη μας μπασκετική κοινότητα, που αντιμετωπίζει την Εθνική και το μέλλον της ως κάτι που δεν πρέπει να το πιάνουμε στο στόμα μας.

Παγκόσμια διαφήμιση ακόμα και τώρα

Η νίκη στη Σαϊτάμα είναι η μεγαλύτερη που έχει πετύχει ελληνική ομάδα στην ιστορία των σπορ σε όλα τα ομαδικά αθλήματα – και δεν υπερβάλω καθόλου. Μπορεί να μην ήταν μια νίκη σε τελικό και να μην έδωσε χρυσό μετάλλιο, αλλά είναι μέχρι και σήμερα ένας σταθμός στην ιστορία του παγκόσμιου μπάσκετ: είναι η τελευταία ήττα των Αμερικάνων, που, μετά από αυτή, συνέχισαν ακούραστοι να σπέρνουν τον πανικό στη γη φτάνοντας σήμερα το αήττητο σερί τους σε δυσθεώρητα επίπεδα. Στα ματς που έδιναν οι Αμερικάνοι στο Ρίο όλοι υπογράμμιζαν το τρομερό αυτό σερί τους – το κανε κι ο Βαγγέλης Ιωάννου. Και όλοι διαφήμιζαν συγχρόνως το ελληνικό μπάσκετ επαναλαμβάνοντας υποχρεωτικά ότι το δεκαετές αήττητο των Αμερικάνων ξεκινά μετά από μια ήττα από τους απίθανους Ελληνες.

Ιερές στιγμές ιστορίας

Όλα όσα έχουν γίνει σε εκείνο το αξέχαστο ματς είναι και θα παραμείνουν μοναδικά. Το καλάθι του Σοφοκλή Σχορτσιανίτη με το οποίο η Ελλάδα προηγείται με 39 – 38 λίγο πριν το τέλος του δεύτερου δεκαλέπτου είναι μια σκηνή ιερή για το ελληνικό μπάσκετ – ανάλογη με τις βολές του Καμπούρη στον τελικό του 1987 ή το τρίποντο του Διαμαντίδη κόντρα στους Γάλλους στον ημιτελικό του 2004. Το τρίποντο του Σπανούλη, με το οποίο ο Ελληνας παίκτης κλειδώνει τη νίκη γράφοντας το 94-86 σχεδόν δυο λεπτά πριν το τέλος, είναι η αρχή του ιστορικού επιλόγου – λύση και αποθέωση ταυτόχρονα. Το ίδιο το ματς είναι το αιώνιο παλκοσένικο κάποιων τεράστιων πρωταγωνιστών, που εκείνο το απόγευμα φτάνουν ταυτόχρονα όλοι μαζί στην κορυφή του Εβερεστ της δόξας τους. Ο Παπαλουκάς δείχνει στους Αμερικάνους τι σημαίνει πλέι μέικερ με 12 ασίστ. Ο Διαμαντίδης τους κάνει ν αναρωτιούνται πως γίνεται να υπάρχουν αληθινοί σταρ εκτός NBA. Ο Σπανούλης εκτελεί χειρουργικά, σκοτώνει αμείλικτα, δημιουργεί βασανιστικά. Ο Σχορσιανίτης κάνει το παιγνίδι της ζωής του: θα αρκούσε μόνο αυτό για να τον θυμάται κανείς για πάντα. Ο Κακιούζης με τον Ντικούδη ζωγραφίζουν τον θρίαμβο: στο ματς δεν υπάρχουν Ελληνες διακριθέντες, αλλά Ελληνες νικητές. Και υπάρχει στον πάγκο ως στρατηγός του θριάμβου και την ίδια στιγμή θεματοφύλακας της ιστορικής συνέχειας του ελληνικού μπάσκετ, ο γίγαντας Παναγιώτης Γιαννάκης, που στη Σαϊτάμα αποκτά μια διάσταση ιερότητας: νομίζω ότι όποιος είδε εκείνο το ματς θέλει απλά να του φιλήσει τα χέρια. Δεν υπάρχουν λόγια να περιγράψουν το κατόρθωμα: μπορούν να σου εξηγήσουν τι απίστευτο έχει συμβεί μόνο τα σαστισμένα βλέμματα του Λεμπρόν Τζέιμς, του Καρμέλο Αντονι, του Γουέιντ, του Χάουαρντι, του Πολ, του Μπος. Ηταν τόσο τέλεια όλα, που νομοτελειακά μετά ήρθε το χάος.

Η επιτομή της θεωρίας

Το ματς της Σαϊτάμα είναι η επιτομή της θεωρίας που λέει ότι μετά το τέλειο ακολουθεί το χάος. Μόνο που στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε απλά να κάνουμε με μια ομάδα που άδειασε από την υπερπροσπάθεια και ηττήθηκε με κάτω τα χέρια από τους Ισπανούς στον τελικό που ακολούθησε, αλλά με μια ομάδα που βρίσκεται σε μια χαώδη κατάσταση από εκεί κι έπειτα: η Εθνική ομάδα που κέρδισε τους Αμερικάνους ήταν πιθανότατα η καλύτερη που είχαμε στο μπάσκετ ποτέ, μόνο που μαζί της ολοκληρώθηκε ένας απίστευτος κύκλος και δεν λέει να ξανανοίξει άλλος. Η Εθνική ομάδα, με τους ίδιους περίπου πρωταγωνιστές, έχει στην Πολωνία, τρία χρόνια αργότερα στο Πανευρωπαϊκό, μια αξιοπρεπής αντίδραση ενώ φθίνει: κερδίζει το χάλκινο μετάλλιο χάρη σε μια επική νίκη κόντρα στην Τουρκία στους 8 και μια δύσκολη νίκη με τη Σλοβενία στον μικρό τελικό – αλλά στον ημιτελικό την έχουν συντρίψει οι Ισπανοί, όπως και το 2006. Εχουν προηγηθεί μια ήττα από τους Ισπανούς το 2007 στο Πανευρωπαϊκό και μια ήττα από τους Αργεντίνους στους Ολυμπιακούς του 2008 που μας στέλνει εκτός τελικής τετράδας. Ακολουθεί το μετάλλιο στην Πολωνία ένας κύκλος αποτυχιών, που φοβόμαστε να τις ονομάσουμε έτσι: τελευταία μεγάλη αποτυχία η παρουσία στο Προολυμπιακό της Ιταλίας, στο οποίο δεν διεκδικήσαμε τίποτα.

Να κυλιέσαι στα πατώματα

Η συμπλήρωση δέκα χρόνων από το θρίαμβο της Σαϊτάμα έρχεται σε μια στιγμή που το ελληνικό μπάσκετ βουλιάζει στο έλος της στασιμότητας. Το πρωτάθλημα είναι υπόθεση δυο ομάδων, που ευτυχώς που υπάρχουν κι αυτές και μοιράζουν ελπίδες διάκρισης στην Ευρωλίγκα στους οπαδούς τους: δεν ανήκω, πάντως, στους αισιόδοξους που πιστεύουν ότι ο Ολυμπιακός και ο ΠΑΟ φέτος σε αυτή θα διακριθούν. Το πρωτάθλημα της Α1 είναι λειψό, αφού ομάδες δεν κατεβαίνουν. Η ομοσπονδία κοιμάται μακάρια και κανείς δεν τολμά να την ξυπνήσει. Η κάποτε επίσημη αγαπημένη Εθνική δεν έχει προπονητή και κανείς δεν πιστεύει ότι του χρόνου θα είναι καλύτερη από ό,τι ήταν φέτος: όποιοι έφυγαν (ειδικά οι μεγάλοι περιφερειακοί παίκτες) δεν αντικαταστάθηκαν ποτέ επάξια. Το μπάσκετ μας έχει σταματήσει να βγάζει περιφερειακούς σε μια στιγμή που αυτοί κάνουν τη διαφορά: γεμίσαμε ρολίστες που ελπίζουν να κάνουν καριέρα παίζοντας δέκα λεπτά και βάζοντας τρία σουτ. Στις μικρές Εθνικές βλέπεις παιδιά, που παίζουν μόνο άμυνα – έχουμε ερωτευτεί ένα μπάσκετ που παίζεται με καριοφίλια και φουστανέλες, ηρωϊκά και πένθιμα και στο οποίο οι προπονητές χτίζουν καριέρες πείθοντας τους πάντες ότι το να κυλιέσαι στα παρκέ, είναι χρησιμότερο από το να χτίσεις μια ωραία επίθεση.

Μια σπάνια στιγμή

Στη Σαϊτάμα η Εθνική μας κέρδισε τους Αμερικάνους πετυχαίνοντας 101 πόντους τους οποίους όλοι πανηγυρίσαμε. Δέχτηκε 95 που όλους μας τρόμαξαν. Εκείνος ο δρόμος προς την επιτυχία, ο ταυτισμένος με τη δημιουργία, την παραγωγικότητα, την υπέρβαση είναι ο μόνος σίγουρος δρόμος, αυτός, που το μπάσκετ μας έχει χάσει, μπερδεμένοι σε ψυχαναγκαστικές παραδοξότητες. Τιμείστε την επέτειο ξαναβλέποντας το επικό εκείνο ματς. Αποτελεί μια σπάνια στιγμή, στην οποία βλέπεις μια ελληνική ομάδα να κερδίζει γιατί έχει ποιότητα. Και γιατί δεν φοβάται να παίξει και να τιμήσει και τη φανέλα με το εθνόσημο, αλλά και το σπορ…