Την επόμενη του Δεκαπενταύγουστου σκέφτομαι πάντα όλη αυτή τη μυθολογία (;) των θαυμάτων, που συνοδεύει την μεγάλη αυτή γιορτή. Η γιορτή της Παναγίας είναι πάνω από όλα η γιορτή του θαύματος – η μέρα που, πέρα από την ίδια την Θεοτόκο, γιορτάζουμε το μεταφυσικό. Στις ελληνικές θρησκευτικές παραδόσεις υπάρχουν πολλοί άγιοι θαυματοποιοί – αλλά είναι κυρίως η Μεγαλόχαρη αυτή που με τα θαύματα ταυτίζεται. Σχεδόν κάθε εκκλησία αφιερωμένη στη χάρη της συνοδεύεται από τρομερές ιστορίες: έχω ακούσει πολλές. Παλιά αναζητούσα μια κάποια εξήγηση –όχι ότι την έβρισκα κιόλας. Μετά, μεγαλώνοντας, γνώρισα πολλούς που αισθάνονται ότι στην Παναγία χρωστάνε πολλά – κι όχι μόνο ή απαραίτητα τη δική τους γιατρειά. Ολοι ήταν άνθρωποι με τη λάμψη μιας πίστης στα μάτια.

Ένα αληθινό μυστήριο

Το τελευταίο θαύμα της Παναγίας για πολλούς ήταν η απελευθέρωση των δυο ελλήνων στρατιωτικών από τις τουρκικές φυλακές. Συνέβη την παραμονή της μεγάλης γιορτής κι αν κρίνω από τα όσα δήλωναν όσοι την υπόθεση την παρακολουθούσαν (όπως ο κ. Φώτης Κουβέλης π.χ) ήταν κάτι σχεδόν ανέλπιστο. Η αδυναμία όλων μας να έχουμε μια σαφέστατη ή έστω καλή γνώση του νομικού συστήματος της Τουρκίας, η έλλειψη ουσιαστικής πληροφόρησης για την πορεία της δικαστικής περιπέτειας των δυο Ελλήνων, η βεβαιότητα μας ότι δεν υπάρχει τουρκική δικαιοσύνη «αλλά για όλα αποφασίζει ο Ερτογάν», έκαναν την ιστορία αυτή (σχεδόν από την αρχή…) ένα αληθινό μυστήριο από αυτά που επιτρέπουν να γεννιούνται θεωρίες συνωμοσίας. Όπως πάντα συμβαίνει σε αυτές τις ιστορίες το αρχικό σοκ της κοινής μας γνώμης και το μετέπειτα μεγάλο ενδιαφέρον, ακολούθησε μια γενικότερη αμηχανία, που μετεξελίχτηκε σε βεβαιότητα ότι οι δυο θα περάσουν στις τουρκικές φυλακές μέρες ατελείωτες. Η πεποίθηση ότι οι δυο ήταν θύματα μιας παράξενης συνωμοσίας μεγάλωσε το αίσθημα της αδικίας. Πεισθήκαμε όλοι ότι οι δυο δεν την γλυτώνουν χωρίς να έχουμε γνώση καλά καλά ούτε καν των κατηγοριών. Οποιοι τους δυο αποκαλούσαν «ήρωες» ή «αιχμάλωτους» προεξοφλούσαν κατά βάθος μια άδικη καταδίκη. Ετσι όταν έμαθαν ότι αυτό δεν υπήρξε απέδωσαν την απόφαση στη δύναμη της Μεγαλόχαρης. Σε τελική ανάλυση θαύμα είναι ό,τι δεν μπορούμε να εξηγήσουμε.

Δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν

Είναι έτσι; Νομίζω πως όχι. Η Τουρκία με όλα τα ανατολίτικα κουσούρια της παραμένει μια πολιτισμένη χώρα – παρά τους τριγμούς που προκάλεσε στις δομές της ένα αποτυχημένο πραξικόπημα. Οι κατηγορίες, που οι δυο έλληνες στρατιώτες είχαν να αντιμετωπίσουν, ήταν έτσι κι αλλιώς έολες: τι διάβολο να κατασκοπεύσει κανείς στο συγκεκριμένο σημείο των ελληνοτουρκικών συνόρων χειμωνιάτικα; Μια ενοχή για να στοιχειοθετηθεί χρειάζεται κάποιου είδους αποδείξεις και αυτές στην ιστορία αυτή ποτέ δεν υπήρξαν. Οι δικηγόροι των δυο έκαναν αρκετά καλή δουλειά, διαφοροποιώντας μάλιστα και την αρχική στρατηγική τους. Η ίδια η διεθνής συγκυρία δεν επιτρέπει στον σουλτάνο Ερτογάν να φέρεται αυταρχικά – αν υποθέσουμε πως θα μπορούσε να παρέμβει. Αυτό που προσπαθώ να πω είναι ότι από τη στιγμή που η υπόθεση των δυο έφτασε σε ένα δικαστικό ακροατήριο οι πιθανότητες της αποφυλάκισης τους ήταν έτσι κι αλλιώς πολλές και αν εμείς τις αγνοούσαμε δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχαν κιόλας. Αλλά μια χώρα που αγαπάει την σεναριολογία είναι απολύτως λογικό, όταν προκύπτει μια εκτός σεναρίου λύση (ή μια καταστροφή) να την αποδίδει στο μεταφυσικό. Κι έτσι όπως τις φωτιές π.χ τις βάζουν κάποιοι ξένοι πράκτορες και οι στρατιώτες μας απελευθερώθηκαν χάρη στο θαύμα της Μεγαλόχαρης.

Ετσι είναι αν έτσι νομίζετε

Από την άλλη δεν κρύβω ότι όλα αυτά για μια χώρα σαν την δική μας ίσως να είναι και λυτρωτικά – να αποτελούν δηλαδή το είδος της εξήγησης, που μας χρειάζεται για να διατηρήσουμε ένα κάποιο υψηλό ηθικό. Μεγαλώνοντας απόκτησα τη βεβαιότητα ότι ο κόσμος έχει μεγαλύτερη ανάγκη από την πίστη στα θαύματα από ό,τι στη λογική. Η λογική δημιουργεί από μόνη της ένα πλαίσιο περιορισμών: παγιδεύει το νου, καταργεί αυτό που λέμε θυμικό, απαιτεί συχνά ένα είδος συναισθηματικής αποστασιοποίησης που δεν το γουστάρουμε. Εμείς θέλουμε στη ζωή να βλέπουμε καλούς και κακούς. Οι καλοί είναι πάντα θύματα, φουκαράδες που η ζωή έχει αδικήσει, απλοί άνθρωποι που έμπλεξαν άθελά τους πάντα σε περιπέτειες μεγάλες γιατί φταίει μια άδικη μοίρα (να το πάλι το μεταφυσικό που μπαίνει από την πίσω πόρτα). Οι κακοί, από την άλλη, είναι συνήθως παντοδύναμοι, ανίκητοι, πολύ συχνά ξένοι και σχεδόν πάντα ένα βήμα πιο μπροστά από όλους μας γιατί η δύναμη της κακίας τους, τους κάνει και αποτελεσματικούς. Αν αποδέχεσαι ότι αυτό είναι η πραγματική ζωή τότε η μόνη σωτηρία είναι το θαύμα: θα λεγα πως ευτυχώς που έχεις μάθει να το περιμένεις.

Στο ελληνικό υποσυνείδητο το θαύμα είναι όπλο πανίσχυρο: χωρίς αυτό το κακό θα ήταν κυρίαρχο. Ενώ τώρα δεν είναι έτσι: το θαύμα είναι η βαλβίδα ασφαλείας μας – έρχεται όχι για να καταργήσει τη λογική, αλλά για να μας πείσει πως έχουμε δίκιο πως αυτή δεν χρειάζεται. Αν σκότωνε ό,τι έχει απομείνει από τη λογική μας θα το θεωρούσα κομμάτι επικίνδυνο. Από τη στιγμή όμως που ως λαός με τη λογική έχουμε πάρει διαζύγιο, πάλι καλά που στο θαύμα πιστεύουμε. Το πιραντελικό «έτσι είναι, αν έτσι νομίζετε» στην Ελλάδα είναι καταπραϋντικό.

Ισως κάποτε μάθουμε

Τα παιδιά απελευθερώθηκαν και γύρισαν σπίτι. Εγινε θαύμα κι ας δοξάσουμε τη Μεγαλόχαρη: δεν έχω πραγματικά καμία αντίρρηση. Τον εορτασμό του θαύματος θα μπορούσε να συνοδέψει και το ανάλογο πανηγύρι: είναι κι αυτό μέρος του τελετουργικού του Δεκαπενταύγουστου. Μετά θα ήθελα, τώρα που η δύσκολη αυτή ιστορία έλαβε τέλος, χάρη στο μεταφυσικό, να μάθουμε και μερικές λεπτομέρειες χάρη στην ειλικρίνεια. Τι διάβολο έκαναν οι δυο πέρα από τα σύνορα; Τι είδους περιπολία ήταν αυτή; Πως χάθηκαν; Εγινε καμιά έρευνα για τυχόν ευθύνες ανωτέρων κι άλλαξε κάτι στα στρατόπεδα για να μην ξαναβρεθούν έλληνες στρατιώτες στα χέρια Τούρκων; Τιμωρήθηκε κανείς για αυτή την χαλαρότητα, που θα μπορούσε να βάλει ολόκληρη τη χώρα σε περιπέτειες; Το δράμα των δυο έβαλε κάτω από το χαλί μια σειρά από ερωτήσεις. Αλλά δεν ανησυχώ. Ισως κάποτε γίνει ένα θαύμα και μάθουμε και τις απαντήσεις…