Ας πούμε μια αλήθεια για τον Γιάνη Βαρουφάκη: είναι ένας από τους λίγους Ελληνες που βγήκανε κερδισμένοι από την κρίση και την μετέτρεψαν σε ευκαιρία. Αυτό και μόνο μαρτυρά μια σπάνια ικανότητα και δεν έχει να κάνει με την επιστημονική του κατάρτιση: η Ελλάδα είναι γεμάτη οικονομολόγους, που κάπως αυτάρεσκα δήλωναν πάντα μετά το 2010, ότι τα είχαν προβλέψει όλα. Κάμποσοι από δαύτους έγιναν τηλεαστέρες δίνοντας συμβουλές για το πως η κρίση θα αντιμετωπιστεί, άλλοι βρήκαν θέση σε ψηφοδέλτια, άλλοι έγιναν απλά γνωστοί λέγοντας υπερβολές. Κανείς όμως δεν έκανε το σουξέ του Γιάνη Βαρουφάκη. Ο Βαρουφάκης έχει εκδώσει τρία βιβλία, όλα κι όλα, μέχρι το 2010 – από το 2011 και μετά εκδίδει ένα το χρόνο! Την ίδια περίοδο γίνεται βουλευτής, υπουργός Οικονομικών, συνομιλητής του Σόιμπλε, σούπερ ήρωας. Κρίμα που, όπως όλοι οι σουπερήρωες, έχει κι αυτός ένα αδύνατο σημείο: ο ναρκισσισμός του δεν του επιτρέπει να διαχειριστεί σωστά την δημοσιότητα, μια δημοσιότητα που τον μεθάει.
Μια ενοχλητική συνήθεια
Δεν είναι τυχαίο ότι ο Βαρουφάκης ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα συμβουλεύοντας για την οικονομία τον Γιώργο Παπανδρέου αρχικά και τον Αλέξη Τσίπρα στη συνέχεια: η οικονομία δεν ήταν το φόρτε κανενός από τους δυο. Αν κανείς ρίξει μια ματιά στο πόνημα του Βαρουφάκη «Μιλώντας στην κόρη μου για την οικονομία», μπορεί εύκολα να καταλάβει πως τους μάγεψε: ο Γιάνης έχει μια σπάνια ικανότητα να απλοποιεί τα πάντα – ακόμα και τα πιο σύνθετα. Σε μια χώρα που πολλοί δεν καταλαβαίνουν πως προκύπτουν τα ελλείματα και τα πλεονάσματα, τι είναι η μακροοικονομία και τι είναι η «θεωρία των παιγνίων», οι απλουστευμένες του γενικότητες («η αρχιτεκτονική του ευρώ», «η ανάγκη για γεωστρατηγική ανάλυση», «το αόρατο κόστος της αλλαγής της Ευρώπης» κτλ) εύκολα μαγεύουν. Η άσχετη με τα οικονομικά, και γεμάτη αγωνία για το τι μέλλει γενέσθαι Ελλάδα μετά το 2010 ήταν το ιδανικό ακροατήριο του Γιάνη: όχι τυχαία τον τίμησε στέλνοντάς τον στη Βουλή πρώτο σε σταυρούς. Μόνο που δυστυχώς, όπως αποδείχτηκε αυτές τις μέρες, ο συναρπαστικός Γιάνης δεν έλεγε ποτέ όλη την αλήθεια για τα επιβλητικά του σχέδια. Κι αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά όλων όσων ξέρουν να φέρνουν το πράγμα στα μέτρα τους. Θεωρούν την αλήθεια μη απαραίτητη. Ενίοτε και ενοχλητική συνήθεια. 
Ο Κιμ τα εξήγησε ωραία
Τι έγινε εν τέλει αυτές τις μέρες κι όλοι θυμήθηκαν τον Βαρουφάκη, τα IOU του και τα κουπόνια του; Εγινε κάτι απλό: ένας πρώην συνεργάτης του, αυτός ο μυστήριος Γκλεν Κιμ, είπε μιλώντας στην Ιταλία την αλήθεια για το περίφημο plan b του 2015 – κάτι που ο Γιάνης πάντα απόφευγε κρυμμένος πίσω από τις ωραίες του γενικότητες λέγοντας πως μελετούσε σενάρια. Ο Κιμ παρουσίασε σε ένα ακροατήριο, ένα σχέδιο, που εκπονήθηκε το 2015 και που ο σκοπός του ήταν να υπάρξει στην Ελλάδα ένα παράλληλο νόμισμα – ένα κουπόνι που θα έπαιρναν αρχικά οι δημόσιοι Υπάλληλοι και θα αντιστοιχούσε στο 10% του μισθού τους. Την ύπαρξη του σχεδίου, την συζήτηση του πριν τις εκλογές του 2015 και την παρουσίαση του στο Υπουργικό Συμβούλιο μετά τις εκλογές του 2015, την παραδέχτηκαν κι άλλοι Υπουργοί της εποχής, που με την ασφάλεια του χρόνου μίλησαν για μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδος, κρίνοντας ότι αυτή τελείωσε. Δεν θα μπορούσαν να βγάλουν τρελό τον Κιμ, που έχει ακόμα καλή σχέση με τον Υπουργό Οικονομικών, αλλά θα μπορούσαν να σιωπήσουν: αν δεν το έκαναν είναι γιατί πιστεύουν πως η εξωφρενική αυτή ιστορία αφορά πλέον μόνο τον ίδιο τον Βαρουφάκη, που έτσι κι αλλιώς έχουν ξεγράψει.
Η ίδια η ιστορία, στο καθαρά πολιτικό της σκέλος, έχει ελάχιστο ενδιαφέρον. Δείχνει απλά ότι κάποτε, με τη λογική του άρπα κόλα, μια κυβέρνηση συζήταγε να φτιάξει ένα παράλληλο νόμισμα, κι αφού τα μέλη της συμφωνήσανε για την ανάγκη του, κατουρηθήκανε στη σκέψη και μόνο ότι θα πρέπει να το εφαρμόσουν, σαν τους ποντικούς που συμφώνησαν ότι η λύση είναι να κρεμάσουν κουδούνια στην ουρά του γάτου. Το πράγμα θα είχε περάσει τελείως στο ντούκου, αν ο ίδιος ο Βαρουφάκης είχε την ικανότητα για μια φορά να μείνει σιωπηλός ή έστω να επαναλάβει τις γενικότητες με τις οποίες πάντα απαντούσε, ότι δηλαδή ήταν υποχρεωμένος να εξετάζει σενάρια εναλλακτικά. Μόνο που ο Γιάνης δεν μπορεί να μην ξεσαλώσει για λίγη έστω δημοσιότητα. «Και βέβαια ανέπτυξα στο υπουργικό συμβούλιο το παράλληλο σύστημα πληρωμών» λέει. Και συμπληρώνει ότι «Το ατόπημα είναι ότι δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα! Εκ των ων ουκ άνευ!».
Γιατί δεν είπε τίποτα;
Ας τον καθησυχάσει κάποιος τον Βαρουφάκη: κανείς δεν αμφιβάλει ότι και συστήματα για παράλληλα νομίσματα επεξεργάστηκε και άλλα πολλά συστήματα σε χαρτιά σχεδίαζε. Αν τίθεται ένα ζήτημα, αυτό δεν είναι η ικανότητα και η φαντασία του, αλλά η προσωπική ηθική του, αυτή που οδεύει προς τα τάρταρα. Ο Βαρουφάκης ποτέ του δεν τόλμησε να πει όσα λέει σήμερα, όταν πολιτεύτηκε κι όταν το Υπουργείο των Οικονομικών διοίκησε. Πριν τις εκλογές του 2015, αλλά και μετά από αυτές, ο Βαρουφάκης και ο ΣΥΡΙΖΑ αρνιόντουσαν κάθε συζήτηση για το νόμισμα. Στην προεκλογική συζήτηση των εκλογών του Ιανουαρίου του 2015 κάθε φορά που ο Λαπαβίτσας π.χ μιλούσε για επιστροφή στη δραχμή, ο Δραγασάκης και ο Σταθάκης έπαιρναν αποστάσεις λέγοντας ότι ο καθηγητής εκφράζει προσωπικές απόψεις. Ο ίδιος ο Βαρουφάκης, ως υπουργός, έπαιζε τον προστάτη του ευρώ και όχι μόνο δεν ήθελε ν ακούει για έξοδο της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ, αλλά ισχυριζόταν πως, αν τον ακούσουν προσεχτικά οι δανειστές, θα σωθεί και η δική τους οικονομία! Σήμερα αποδεικνύεται ότι έκανε σχέδια για κουπόνια και παράλληλα νομίσματα και ισχυρίζεται ότι όλα αυτά πρέπει και τώρα να γίνουν. Και ενώ λέει πολλά, δεν απαντάει στην βασική ερώτηση, δηλαδή γιατί δεν τα είπε τότε, ώστε να εγκριθούν από τον λαό και να γίνουν πράξη. Γιατί ενώ είχε μια λύση, επιστημονική και τεκμηριωμένη, δεν την πρότεινε προεκλογικά; Πιθανότατα οι τότε συνοδοιπόροι του στο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορούσαν να καταλάβουν το σχέδιο (άλλωστε αυτός τους έκανε μαθήματα…) κι όπως αποδείχτηκε δεν είχαν και το απαραίτητο κουράγιο. Ο ίδιος, όμως, γιατί αυτά τα ωραία του σχέδια δεν τα εξήγησε ποτέ; Να σας πω γιατί. Πρώτον γιατί το 2015 ο σκοπός δεν ήταν να πούμε την αλήθεια, αλλά να κερδίσουμε τις εκλογές κι αν οι δημόσιοι υπάλληλοι άκουγαν πως θα τους πληρώναμε με κουπόνια θα το έβαζαν στα πόδια. Και δεύτερον γιατί η θεωρία είναι εύκολη, ενώ η πράξη δύσκολη. Ο Βαρουφάκης είναι ο καλύτερος εκπρόσωπος μιας εποχής που η θεωρία πουλούσε πάρα πολύ – απόδειξη είναι και το σουξέ του. Το πρόβλημα ήταν ότι οι θεωρίες του δεν έδιναν λύσεις: τις ανάπτυσσε εκ του ασφαλούς, γνωρίζοντας ότι διάφορα φοβισμένα ανθρωπάκια θα ενθουσιαζόταν και δεν θα έκαναν απολύτως τίποτα. Όπως άλλωστε κι αυτός, που το έβαλε στα πόδια μόλις έκλεισε τις τράπεζες.
Ως φάρσα
Η τελευταία συζήτηση γύρω από το Βαρουφάκη και τα κουπόνια του είναι η απόδειξη πως η ιστορία επιστρέφει ως φάρσα. Κάποτε, όποιος καταλάβαινε αυτά που έλεγε ο Βαρουφάκης, ανησυχούσε. Τώρα απλά γελάει.
