Με τις τελετές έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων μου συμβαίνει ότι και με τις ταινίες του Λάνθιμου: τις βλέπω όλες με κακή προδιάθεση. Αν οι άνθρωποι χωρίζονται σε αυτούς που τους αρέσουν οι τελετές έναρξης και σε αυτούς που τους αρέσουν οι τελετές λήξης, εγώ ανήκω στους δεύτερους: οι τελετές λήξης είναι συνήθως πάρτι στα μέτρα των αθλητών, δεν κουβαλάνε την υποχρέωση να εντυπωσιάσουν τον κόσμο, έχουν λίγο λιγότερο εθνικιστικό κιτσαριό και λίγο περισσότερο κέφι – σπανίως κάποιος γράφει κάτι για αυτές αφού τα κείμενα του τέλους αφορούν συνήθως τον συνολικό απολογισμό των Αγώνων. Αντίθετα οι τελετές έναρξης είναι πάντα ένα θέμα για όλη την ανθρωπότητα: σαν ο διοργανωτής να δίνει με το καλημέρα το πιο δύσκολο μάθημα.
Με κέφι και μήνυμα
Συνήθως στις τελετές έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων η διοργανώτρια χώρα στέλνει στον πλανήτη την εικόνα που θα ήθελε ο κόσμος να έχει για αυτήν – και η παγίδα στην οποία πέφτει είναι ότι στέλνει μια εικόνα κάπως ψεύτικη, τον φτιακισιδωμένο εαυτό της συνήθως, που καμία σχέση δεν έχει με την πραγματικότητα. Οι τελετές γίνονται για να τις δουν οι ξένοι και να θαυμάσουν μια διοργάνωση που ακόμα δεν έχει ξεκινήσει, εκτός αν η χώρα είναι ή νοιώθει αρκετά μεγάλη, όπως η Αγγλία πχ, που το 2012 έκανε ένα μεγάλο φασαρτζίδικο πάρτι για τον εαυτό της και στην τελετή έναρξης των δικών της Αγώνων βροντοφώναξε ένα «σ όποιον αρέσουμε», τρελαίνοντας σημαντικό μέρος της οικουμένης. Οι Βραζιλιάνοι, άνθρωποι καλοκάγαθοι κατά βάση, δεν θα μπορούσαν ποτέ να κάνουν κάτι ανάλογο. Τουλάχιστον απέφυγαν και τον ναρκισσισμό της εσωστρέφειας (κάτι πολύ σύνηθες σε αυτές τις περιπτώσεις) και προτίμησαν κάτι πιο ασφαλές: να χρησιμοποιήσουν τους αγώνες για να στείλουν μέσω της δικής τους βραζιλιάνικης αισθητικής και αγωνίας ένα μήνυμα οικολογικό. Η βασική θέση της τελετής ήταν ότι οι Αγώνες χρειάζονται κυρίως για την επικοινωνιακή τους δύναμη και στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιούνται ως μέσο για να θυμηθεί ο πλανήτης πόσο κινδυνεύει, αν δεν σεβαστεί το περιβάλλον. Αυτό το safe μήνυμα, πάντοτε επίκαιρο, βοήθησε τους υπεύθυνους της τελετής και τον σκηνοθέτη Φερνάντο Μεϊρέλες να στήσουν κάτι απλό, αλλά όχι απλοϊκό, όμορφο αλλά καθόλου πομπώδες, βραζιλιάνικο αλλά με χωρίς υπερβολικό φολκλόρ – μοντέρνο εν τέλει ως προς την επικαιρότητα, αλλά όχι ιδιαίτερα πρωτότυπο ως προς την αισθητική. Δεν έλειψε βέβαια το σόου: η βραδιά άνοιξε με ένα αεροπλάνο που απογειώθηκε από το Μαρακανά για να μας δείξει το Ρίο (που μόνο από ψηλά πρέπει να βλέπεις για να χαρείς την σπάνια ομορφιά του) κι έκλεισε με ένα μουσικό κατακλυσμό (το φινάλε με Γκετάνο Βελόσο και Ζιλμπέρτο Τζιλ ήταν αμιγώς βραζιλιάνικο). Η εικόνα της Ζιζέλ (να περιφέρεται ως ονειρεμένη οικοδεσπότισα, ενώ ο Ντανιέλ Ζοντίμ έπαιζε στο πιάνο το κλασικό «κορίτσι της Ιπανέμα», που κάποτε τραγούδησε και ο Σινάτρα) ήταν ένα υπέροχο καρτ ποστάλ. Οι αρχικές εικόνες που αφορούσαν τη γέννηση της χώρας και την αποίκισή της ήταν εντυπωσιακές και η ανάδειξη της ζούγκλας του Αμαζονίου ως ένα είδος βραζιλιάνικης πρωτεύουσας ήταν ο τρόπος ώστε ο κόσμος να θυμάται πως μιλάμε για Αγώνες της Βραζιλίας και όχι απλά του Ρίο. Όμως η εικόνα που πιστεύω πως κυρίως θα μείνει είναι το σήμα της ειρήνης ολοπράσινο: ο,τι πιο οικολογικό είδαμε ποτέ. Και η συγκίνηση; Δεν νομίζω ότι η πρόθεση των Βραζιλιάνων ήταν να συγκινήσουν δια μέσω του θεάματος: αυτό προτίμησαν να το κάνουν δίνοντας στον άτυχο Βάντερλεϊ, (τον μαραθωνοδρόμο που έχασε το χρυσό στην Αθήνα γιατί ένας ηλίθιος Ιρλανδός τον αγκάλιασε και τον τράβηξε εκτός δρόμου), τον ιστορικό ρόλο του τελευταίου λαμπαδηδρόμου. Μ αυτό τον τρόπο του έδωσαν ένα είδος χρυσού μεταλλείου ζωής κι όχι απλά καριέρας.
Συμβολισμοί και απουσίες
Φυσικά και δεν έλειψαν κι άλλοι συμβολισμοί. Ένα φιλί που έδωσε ένα gay ζευγάρι αλλά και η παρουσία της πιο διάσημης τρανσέξουαλ, της Εντέλ, κόρης του γνωστού μας Τονίνιο Σερέζο, ήταν εικόνες που στο Ρίο μπορούσες να περιμένεις πιο πολύ και από το άγαλμα του Χριστού Λυτρωτή με το κοντινό πλάνο του οποίου η βραδιά άνοιξε. Εντυπωσιακή και η παρέλαση των αθλητών, όπου έβλεπες προσωπικότητες σημαιοφόρους (από το Φελπς και τον Ναδάλ μέχρι τον Σκόλα και την πρώτη γυναίκα σημαιοφόρο από το Ιράν, την Ζαχρά Νεμάτι) αλλά και όλα τα χρώματα της γης στα κουστούμια: κίτρινοι οι Κινέζοι, με βερμούδες οι Αυστραλοί, με παραδοσιακές στολές οι αφρικάνοι – όλοι με χαμόγελα και άνεση σαν να έχουν πάει εκδρομή. Χειροκροτήθηκαν οι Ρώσοι, που λίγο έλειψε να μην πάνε, σφυρίχτηκαν λίγο οι Αργεντίνοι γιατί στο Ρίο είμαστε κι έπρεπε κι αυτό να είναι μέρος της τελετής, αποθεώθηκε η Σοφία Μπεκατώρου, πρώτη ελληνίδα σημαιοφόρος – καιρός ήταν. Υπήρξαν και ηχηρές απουσίες: ο Πελέ είπε ότι μόνο ο Θεός είναι πιο σημαντικός από την υγεία του και δεν πήγε, η πρώην πρωθυπουργός Βίλμα Ρούσεφ, που πήρε τους Αγώνες, έμεινε μακριά - το ίδιο και ο Λούλα – στην αγγελία μιας πιθανής παρουσίας τους το Μαρακάνα θα έπεφτε από τις αποδοκιμασίες και αυτό το ήξεραν και απείχαν.
Με απλό τρόπο
Στο τέλος μας έμειναν στο μυαλό οι πράσινοι Ολυμπιακοί κύκλοι, η εικόνα του παιδιού με μια μπάλα στα πόδια στην Κόπα Καμπάνα, η μουσική του Βελόζο. Με ένα απλό τρόπο, λίγη θάλασσα, μια ζεστή καρδιά και πολύ φαντασία η Βραζιλία ζήτησε από τον κόσμο να δει τους Αγώνες αλλά να μην ξεχάσει ότι ο πλανήτης κινδυνεύει. Χωρίς τo απόλυτο μοντέρνο του Σίδνεϊ, χωρίς το μπαρόκ, τις χλαμύδες, τα φουστάνια της Μπιόργκ και τους αρχαίους της Αθήνας, χωρίς τα σπέσιαλ εφέ και τους ακροβάτες του Πεκίνο, χωρίς τη φασαρία και τα μιούζικαλ του Λονδίνου (για να μείνω μόνο στους Ολυμπιακούς Αγώνες της νέας χιλιετίας), το Ρίο μας ζήτησε με την δική του γιορτή απλά να μην ξεχνάμε. Το έκανε χωρίς να ξοδέψει πάρα πολλά χρήματα – η τελετή στοίχισε το 1/10 από αυτή του Λονδίνου. Το έκανε χωρίς να εντυπωσιάσει ίσως, αλλά και χωρίς να γεμίσει καπνούς τα μάτια μας κι ας ξεκίνησαν όλα με ένα πλήθος από πυροτεχνήματα…
