Το «Manchester by the Sea» του Κένεθ Λόνεργκαν το είδα καθυστερημένα καθώς δεν ήταν από τις ταινίες που περίμενα φέτος με αγωνία ή περιέργεια. Πρέπει να πω ότι είναι το είδος της ταινίας στην οποία δεν χωράει κριτική: έχει γίνει για να «σε πιάσει» κι όχι για να σε διασκεδάσει ή να σου προκαλέσει κάποια αντίδραση. Είναι απλή στην αφήγηση, γιατί το θέμα της είναι σκληρό, είναι πικρή, αλλά δεν είναι πομπώδης και δεν επενδύει στο μελό - βασίζεται σε μια πολύ ανθρώπινη ιστορία που όμως γίνεται σπάνια εξαιτίας των συμπεριφορών των πρωταγωνιστών της. Στο τέλος την αξιολογεί ο καθένας όπως θέλει: άλλος μπορεί να δυσφορήσει, άλλος να συγκινηθεί κι άλλος μείνει αμήχανος και να πει «συμβαίνουν κι αυτά». Ολοι όμως θα συμφωνήσουν ότι ο Κέισι Αφλεκ, ο αδερφός του Μπεν, είναι καταπληκτικός.

Οι δυο τρόποι

Ο Κέισι Αφλεκ χτίζει μια εντυπωσιακή ερμηνεία. Νομίζω για κάθε ηθοποιό υπάρχουν δυο τρόποι για να εντυπωσιάσει. Ο ένας είναι ν αποδώσει εξαιρετικά ένα προσχεδιασμένο από το σενάριο χαρακτήρα, χτίζοντας μια περσόνα με πολύ ευδιάκριτα χαρακτηριστικά, συχνά κόντρα σε αυτό που από τον ίδιο περιμένεις: σε αυτή την περίπτωση ο ηθοποιός σε εκπλήσσει, συχνά χαρακτηρίζει το ρόλο και τον κάνει δικό του, ακόμα κι αν με αυτόν έχουν αναμετρηθεί κι άλλοι. Αυτό ωστόσο απαιτεί κάτι που απλό δεν είναι: ο ρόλος να είναι τεράστιος, καμιά φορά χτισμένος πάνω στον ηθοποιό κι ακόμα πιο συχνά πιο μεγάλος κι από την ίδια την ιστορία που παρακολουθείς. Αυτό συμβαίνει όχι μόνο με τους σεξπηρικούς ρόλους, που για πολλούς ηθοποιούς αποτελούν όνειρο ζωής, αλλά και με τους ρόλους που υπάρχουν σε προσωπογραφίες, αληθινές ιστορίες, ιστορίες με σούπερ ήρωες και ένα σωρό άλλα που είναι της μόδας. Ο Μπεν Αφλεκ φέτος έπαιξε ένα τέτοιο ρόλο στο «Νόμο της Νύχτας», που λίγοι είδαν. Δεν ήταν καλός γιατί ο ίδιος ο ρόλος δεν του έδινε μεγάλα περιθώρια – ίσως και ο ίδιος να μην έχει μια μεγάλη ερμηνευτική γκάμα, ξοδεύεται άλλωστε σε πάρα πολλά.

Ο δεύτερος τρόπος που έχει ένας ηθοποιός για να σε εντυπωσιάσει είναι και δυσκολότερος και πιο σπάνιος. Υπάρχουν ρόλοι που επιτρέπουν σε ένα ηθοποιό ένα είδος μετάλλαξης εντός της ταινίας. Σε αυτή την περίπτωση ο σκοπός δεν είναι να βρεθεί η περσόνα, δηλαδή το κατάλληλο προσωπείο και η σωστή προσέγγιση, αλλά να δοθεί, δια μέσου της ερμηνείας του ρόλου, η δυνατότητα στον θεατή να κατανοήσει τα πολλά γιατί ενός χαρακτήρα. Σε αυτή την περίπτωση ο αληθινά καλός ηθοποιός καλείται να κάνει κατανοητά πολλά κρυμμένα, να εξηγήσει συμπεριφορές, μεταπτώσεις, φόβους, ανασφάλειες, δυσκολίες. Αν αυτό που παρακολουθείς είναι το χρονικό της μετάλλαξης ενός ανθρώπου προς το καλύτερο ή το χειρότερο, ο ηθοποιός έχει μια πυξίδα και η ερμηνεία μπορεί να βασιστεί σε ένα οδικό χάρτη και να γίνει πιο εύκολη: ο Νίκολσον πχ παίζει με άνεση όποιον βαδίζει προς την τρέλα, αλλά έχει κάνει και το αντίθετο, δηλαδή έχει δείξει και τρελούς που στην τρέλα επενδύουν. Όμως στην περίπτωση του Κέισι Αφλεκ το πράγμα δεν ήταν καθόλου απλό και για αυτό η ερμηνεία του είναι σπουδαία: οι μεταλλάξεις του πρωταγωνιστή που υποδύεται στην ταινία του Λόνεργκαν, είναι εντελώς ανθρώπινες και λειτουργούν σαν μικρές εκρήξεις που σε κάνουν να αναρωτιέσαι από πού προέρχονται και πως θα σταματήσουν – αν ποτέ σταματήσουν. Το χτίσιμο ενός τέτοιου ρόλου, (μιλάμε για το ρόλο ενός καθημερινού ανθρώπου που παλεύει με τις οδύνες και τις ηθικές υποχρεώσεις του χωρίς οι αντιδράσεις του να είναι πάντα κατανοητές ή δεδομένες), μπορεί να τον σηκώσει μόνο ένας πολύ καλός ηθοποιός και ο Κέισι Αφλεκ είναι τέτοιος. Ηταν καλός και ταλαντούχος από την εποχή του «The Assassination of Jesse James by the Coward John Ford»: από τότε πέρασαν δέκα χρόνια, ας μην το ξεχνάμε.

Αδικη η σύγκριση

Πολλοί διασκεδάζουν συγκρίνοντας τον Μπεν με τον Κέισι Αφλεκ: η σύγκριση είναι άδικη για τον Μπεν γιατί ο Μπειν είναι ο μεγάλος αδερφός σε αυτή την ιστορία και ως εκ τούτου έχει χάσει το παιγνίδι της σύγκρισης, πριν αυτό ξεκινήσει. Δεν είναι ζήτημα ταλέντου – είναι η ζωή η ίδια που επιτρέπει στο μικρό αδερφό να έχει κάποια παραπάνω εφόδια κι όποιος έχει μικρό αδερφό θα με καταλάβει. Ο μεγάλος αδερφός συχνά είναι ρόλος: τον μεγαλώνουν οι γονείς και τον εκπαιδεύουν για να είναι «μεγάλος αδερφός». Συνήθως είναι ένα είδος πειράματος: είναι το πρώτο παιδί του ζευγαριού, οι γονείς μαθαίνουν πως είναι να μεγαλώνεις παιδιά, μπορεί να τον κάνουν καλομαθημένο ή κακομαθημένο ή να του μεταδώσουν ένας Θεός ξέρει τι είδους άγχη. Καμιά φορά ο μπαμπάς θέλει να τον κάνει «κατ’ εικόνα και καθ ομείωσιν» ή να τον δει να κάνει όσα ο ίδιος δεν κατάφερε. Ο μικρός ξεκινάει με ένα αβαντάζ: οι γονείς ξέρουν πια τι σημαίνει να μεγαλώνεις ένα παιδί. Ετσι έχει λιγότερη προσοχή πάνω του, μεγαλύτερα περιθώρια να κάνει το δικό του, σημαντικότερες πιθανότητες να χτίσει τον κόσμο του.  Το σίγουρο είναι ότι τον μεγάλο τον εκπαιδεύουν για να είναι και παράδειγμα για τον μικρό: στο δικαστήριο της οικογενειακής καθημερινότητας δεν του αναγνωρίζονται άλλοθι. Ο μικρός αδερφός αντίθετα έχει όλο το χρόνο να δει και να μάθει. Αν ακολουθήσει τα βήματα του μεγάλου αδερφού ξέρει τουλάχιστον τι χαζομάρες έκανε αυτός και μπορεί να τις αποφύγει. Αν δεν τα ακολουθήσει και κάνει κάτι άλλο, έχει όλη την οικογενειακή συμπάθεια και στήριξη, γιατί δεν έκανε τις χαζομάρες του μεγάλου. Ο μεγάλος πρέπει να προσέχει τον μικρό, να τον συμβουλεύει, τον γνωρίζει στις παρέες του, τον υπερασπίζεται και τον δικαιολογεί γιατί έτσι απαιτεί ο ρόλος του – στο φινάλε ο άλλος είναι πάντα ο μικρός. Ο μικρός αντίθετα δεν έχει ρόλο, αλλά έχει μια κανονική δουλειά: τη δουλειά να προσέχει να μην κάνει τα λάθη του μεγάλου. Κι αν κάνει τα δικά του λάθη δεν τρέχει και τίποτα: ο μεγάλος έχει κάνει χειρότερα. Ετσι συμβαίνει και με τους αδερφούς Αφλεκ.

Ξέρει τι δουλειά

Ο Μπεν Αφλεκ πήρε πρώτος το Οσκαρ, αλλά ο Κέισι Αφλεκ το πήρε για μια αληθινά σπουδαία ερμηνεία. Ο Μπεν Αφλεκ σκηνοθετεί, πειραματίζεται, κάνει και αποτυχίες. Ο Κέισι Αφλεκ ακολουθώντας εξ αποστάσεως κάνει σωστές επιλογές μελετώντας τον Μπεν. Γκρίνιαζε σε μια συνέντευξη ότι δεν έχουν καταλάβει πολλοί πόσο καλός είναι: κι αυτό είναι μέρος της δουλειάς του μικρού αδερφού, που καταλαβαίνει από μικρός πως το παράπονο αρκεί για να κάνει το δικό του. Ενώ ο μεγάλος δεν πρέπει να παραπονιέται: με βάση το ρόλο, αν το κάνει, είναι απλά ένας κακομαθημένος. Ο Κέισι θα πάρει κι άλλο Οσκαρ: τη δουλειά του μικρού αδερφού Αφλεκ την ξέρει πολύ καλά…