Όταν ήμουν μικρός δεν υπήρχε η «Γιορτή του πατέρα» - τουλάχιστον εγώ δεν θυμάμαι κανένα να την γιορτάζει. Εριξα μια ματιά στην ιστορία της κι ανακάλυψα ότι είναι μια μάλλον παλιά καθολική γιορτή – καταγράφεται στο καθολικό ημερολόγιο ήδη από το 1500 περίπου και συνδέεται με την γιορτή του Σαν Τζιουζέπε, του Αγίου Ιωσήφ, του ταπεινού ξυλουργού και συντρόφου της Μαρίας. Ο Ιωσήφ, περισσότερο από πατέρας είναι μια πατρική φιγούρα: συμπαραστάτης της Παρθένου και γεμάτος κατανόηση, έτοιμος να αποδεχτεί το ρόλο του και αποφασισμένος να μεγαλώσει ένα ξεχωριστό παιδί – ένας άντρας του αιώνα μας που βρίσκεται στην Καινή Διαθήκη, δίπλα σε τρελούς βασιλιάδες που σκοτώνουν μωρά, Απόστολους που παρακολουθούν θαύματα, Ρωμαίους διοικητές, ληστές και προδότες. Δεν έχω καταλάβει για ποιο λόγο τον ανακήρυξαν άγιο, αλλά αυτή η εξέλιξη έχει κάτι το παρήγορο: από τη στιγμή που το κύριο χαρακτηριστικό του είναι ότι αποδέχεται το ρόλο του πατέρα, το συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι κάθε πατέρας είναι ένας εν δυνάμει Αγιος- και κάπως έτσι προέκυψε και η γιορτή του. Από εκεί και πέρα ήταν θέμα χρόνου να κατανοήσει η κάθε χώρα την ανάγκη του εορτασμού. Όχι τυχαία η γιορτή δεν γιορτάζεται την ίδια μέρα σε όλο τον κόσμο: δεν υπάρχει μια παγκόσμια συνειδητοποίηση του ρόλου του πατέρα, όπως συμβαίνει με το ρόλο της μητέρας π.χ. Το μόνο κοινό των δυο γιορτών είναι ότι πρόκειται για κινητές γιορτές: νομίζω πως με αυτό τον τρόπο δεν επιτρέπεται η ρουτίνα του εορτασμού τους, ενώ επιβάλλεται να ψάχνεις την ημερομηνία της, αν θες να τις γιορτάσεις. Τη γιορτή της μητέρας τη γιόρτασα πολλές φορές μικρός – τη γιορτή του πατέρα ποτέ. Ισως γιατί δεν είχα ποτέ κατανοήσει πόσο δύσκολος είναι ο ρόλος.

Το δύσκολο και το εύκολο

Δεν θα μπορούσα ποτέ να φανταστώ τον πατέρα μου να γιορτάζει τη γιορτή του πατέρα – νομίζω πως ούτε κι ο ίδιος θεωρούσε ότι ο ρόλος απαιτεί κάποια ιδιαίτερη μέρα. Γενικώς η δική μου γενιά, όπως σίγουρα και όλες οι προηγούμενες, μεγάλωσε με τη βεβαιότητα ότι είναι δύσκολο να είσαι μάνα και είναι εύκολο να είσαι μπαμπάς. Ακόμα και από τον τρόπο που τα μωρά μαθαίνουν τις πρώτες τους λέξεις καταλάβαινες τη διαφορά: η μητέρα είχε του κόσμου τις προσφωνήσεις και το «μαμά» είναι παραδοσιακά η πρώτη λέξη που το παιδάκι μαθαίνει. Μαθαίνει επίσης το «μανούλα», το «μαμάκα», το όνομα της μαμάς, το «μαμούλα» που είναι και η πρώτη χαριτωμένη τσαπατσουλιά που λέει – μια λέξη που δεν υπάρχει, αλλά που έρχεται να μαρτυρήσει την ειδική σχέση με τη μαμά. Ο πατέρας δεν έχει δικές του λέξεις: είναι μπαμπάς και τέλος – άντε να γίνει και «μπαμπούλης» για ένα ελάχιστο διάστημα – ενώ η μητέρα είναι «μαμά», «μάνα», «μαμάκα» για όλη της τη ζωή. Ένα άλλο παράξενο που έχω προσέξει είναι ότι ο «πατέρας» είναι πάντα «πατέρας» στις συζητήσεις μας με τους άλλους: χρησιμοποιούμε υποχρεωτικά τον όρο για να περιγράψουμε την οικογενειακή μας σχέση, αλλά δεν τον φωνάζουμε έτσι παρά μόνο όταν μεγαλώσει αρκετά. Μικροί βολευόμαστε με το «μπαμπά» κι όταν μεγαλώσει τον φωνάζουμε «παππού», ειδικά αν ασπρίσουν τα μαλλιά του ή αποκτήσει κανένα εγγόνι. Ζούμε για να τον πούμε «παππού» - μας έρχεται πιο εύκολο από το να τον λέμε «πατέρα». Ισως για αυτό αργήσαμε στην Ελλάδα να γιορτάζουμε την γιορτή του.

Χωρίς καθοδήγηση

Κι όμως ο ρόλος του πατέρα, εκτός από σημαντικός, είναι κι από τους λίγους οικογενειακούς ρόλους που με τον καιρό άλλαξαν – ο πατέρας, με μια παράξενη εσωτερική ανησυχία, επιχειρεί να προσαρμοστεί στις ολοένα και πιο καινούργιες ανάγκες συνήθως μόνος του και - το χειρότερο  για αυτόν - χωρίς το είδος της οικογενειακής καθοδήγησης που έχει η μητέρα π.χ. Τα κοριτσάκια εκπαιδεύονται να γίνουν μανούλες – κάποιες νεοφεμινίστριες με αυτό «στραβώνουν» - εγώ λέω και «πάλι καλά». Αν δεν υπήρχε αυτού του τύπου η εκπαίδευση από μαμάδες και γιαγιάδες η εξαφάνιση του ανθρώπινου είδους θα είχε έρθει σε χρόνο ρεκόρ – στις γυναίκες και στην ανάγκη που έχουν πολλές από αυτές να γίνουν μάνες χρωστάμε την ύπαρξή μας. Δεν είναι μόνο η θέλησή τους να μας φέρουν στη ζωή αυτό που μας κάνει ανθρώπους, είναι και η ικανότητα τους να μας μεγαλώσουν όπως πρέπει – ικανότητα που έχουν αποκτήσει σχεδόν ολοκληρωτικά στο φροντιστήριο της ζωής, που τους έχει κάνει η γιαγιά και η μαμά τους. Τα κοριτσάκια εκπαιδεύονται, μαθαίνουν, σε ορισμένες περιπτώσεις ανυπομονούν να αναλάβουν το ρόλο της μαμάς που μοιάζει και με προορισμός ζωής.

Τα αγοράκια όμως δεν κάνουν την ίδια διαδρομή: ίσα ίσα που ένα πράγμα που σχετικά γρήγορα τους λένε είναι να προσέχουν μην γίνουν μπαμπάδες πριν την ώρα τους. Αν η μαμά βασίζει την επιτυχία της σε συμβουλές (σίγουρα και σε αυτό το υπέροχο μητρικό ένστικτο που την κατευθύνει) ο πατέρας είναι ένας άνθρωπος μόνος στο τιμόνι, χωρίς κώδικα συμπεριφοράς, χωρίς πυξίδα, χωρίς κατεύθυνση: το παιδί το αντιλαμβάνεται περισσότερο σαν δώρο ζωής, παρά σαν δημιούργημά του. Ένα δώρο το προσέχεις, το καμαρώνεις, το απολαμβάνεις. Αλλά πώς να το μεγαλώσεις; Ο πατέρας έδωσε απάντηση σε αυτή την δύσκολη ερώτηση. Μόνος. Χωρίς βοήθεια.

Κέρδισε τη γιορτή του

Με την πάροδο του χρόνου, κι ενώ η ανθρωπότητα διολισθαίνει προς το χειρότερο, αδυνατώντας να αντικαταστήσει τις παλιές ηθικές αξίες με νέες, ο πατέρας γίνεται καλύτερος – σε σημείο που κέρδισε τη γιορτή του! Τον βλέπω στην πλατεία να κυκλοφορεί με το μωρό στο καροτσάκι και η εικόνα του δεν είναι πια καθόλου παράταιρη – κάποτε δεν υπήρχε. Τον βλέπω να νταντεύει το πιτσιρίκι του με τρυφερότητα κάνοντας το να σκαρφαλώνει στην πλάτη του σαν μαϊμουδάκι και σκέφτομαι αν ποτέ με είχε κρατήσει κι εμένα έτσι ο δικός μου πατέρας – μου μοιάζει δύσκολο και να το φανταστώ. Τον βλέπω να ταϊζει το μπεμπέ με το μπιμπερό και τον φαντάζομαι και να το πλένει, να το αλλάζει, να του μαθαίνει να περπατάει και τίποτα από αυτό δεν μου μοιάζει πια ότι το κάνει αδέξια. Τον βλέπω να πίνει καφέ με τον γιό ή την κόρη του χωρίς κανένα πρόβλημα πια να επικοινωνήσει μαζί τους – δεν τον ενοχλεί καν ότι ξέρει πως βιάζονται να τον πούνε παππού.

Χρόνια του πολλά

Αυτοδημιούργητος, προσεχτικός, έτοιμος να κάνει αυτοκριτική ο πατέρας προχωράει μόνος μπροστά, χαρούμενος κατά βάθος γιατί είναι διαφορετικός από τον πατέρα του τον οποίο αγαπάει κι ας μην του μοιάζει. Να τον χαίρεστε τον μπαμπά σαν ένα μεγάλο σκηνοθέτη του ρόλου του: σας χρειάζεται για να αντιμετωπίζει τη γλυκιά μοναξιά του. Χρόνια του πολλά…