Το ξέρω πως μετά από αυτό που θα σας πω θα πιστέψετε πως είμαι για τον ψυχίατρο, αλλά δεν αντέχω να μην το μοιραστώ μαζί σας: πάντα μου άρεσε, όσο τίποτα στις γενικότερες πολιτικές διεργασίες, ο δεύτερος γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών. Μου άρεσε τόσο πολύ, που όταν μετά τον τελευταίο νόμο αποφασίστηκε πως όποιος περνά το όριο του 43% κερδίζει αυτοδύναμα τον Δήμο ή την Περιφέρεια όπου είναι υποψήφιος, απογοητεύτηκα. Καταλαβαίνω ότι ο περίφημος «νόμος Σκουρλέτη» για την αυτοδιοίκηση είχε περίπου διαλύσει την διοίκηση ειδικά των Δήμων, αφού το 2019 κέρδισαν πολλοί που δεν είχαν τους απαραίτητους δημοτικούς συμβούλους για να διοικήσουν κι έπρεπε να κάνουν του κόσμου τις υποχωρήσεις. Αν, όπως αποκάλυψε μια τελευταία μελέτη του KEΦIM «το 2021 κανένας δήμος δεν κατάφερε να τηρήσει τον προϋπολογισμό του σε ποσοστό άνω του 80%, ενώ μόνο το 27% κατάφερε να τον τηρήσει σε ποσοστό άνω του 50%» σίγουρα ένας λόγος είναι κι αυτός. Αλλά για μένα θα πρεπε να βρεθεί ένα εκλογικό σύστημα που να δίνει αυτοδυναμία σε όποιον κερδίζει στο δεύτερο γύρο, χωρίς για την αυτοδυναμία να αρκεί το 43%. Ώστε να έχουμε δεκάδες δήμους και πολλές περιφέρειες που να κρίνονται σε αυτόν, και να χαίρονται όλοι οσοι όπως εγώ πιστεύουν πως από την στιγμή που δεύτερος γύρος υπάρχει, θα πρεπε να υπάρχει ως όριο το 50% και μόνο. Προσοχή: αν με ενθουσιάζει ο δεύτερος γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών, δεν είναι για λόγους δημοκρατίας: μια χαρά δημοκρατική νομιμότητα έχει στα μάτια μου κι όποιος κερδίζει με 45%. Αυτό που με ενθουσιάζει στο δεύτερο γύρο ομολογώ ότι είναι η ίντριγκα που προηγείται.
Νομίζω πως αν μεγαλώνει το ποσοστό της αποχής στις εκλογές σε όλη τη Δύση, αυτό οφείλεται πολύ και στο ότι οι εκλογές είναι μια μάλλον πληκτική διαδικασία: αφορούν όλο και πιο πολύ όσους ψηφίζουν τα «κόμματα εξουσίας». Αυτό τα κόμματα το ξέρουν και για αυτό ως «κόμματα εξουσίας» θέλουν να αυτοπροβάλλονται ακόμα κι αν έχουν πάρει την κάτω βόλτα. Με τον καιρό ωστόσο έχει δημιουργηθεί μια έλλειψη ενδιαφέροντος κυρίως σε όσους για σχέση με την εξουσία δεν ενδιαφέρονται. Οι αυτοδιοικητικές εκλογές δεν έχουν «κόμματα εξουσίας»: κάποιοι συνδυασμοί κατεβαίνουν στους οποίους υπάρχουν άνθρωποι γνωστοί στην πόλη ή στο χωριό τους. Για αυτό ο δεύτερος γύρος πάντα μου άρεσε: γιατί όπου προκύπτει ως αναγκαία λύση μετά την πρώτη Κυριακή των εκλογών, πόλεις και κωμοπόλεις, δήμοι ιστορικοί ή απλά «καποδιστριακοί», μετατρέπονται σε πεδίου τεράστιου ιντριγκαδόρικου υπόγειου νταραβεριού, που έρχεται να μας θυμίσει πόσο δύσκολη είναι η πολιτική. Εδώ δεν υπάρχουν προγραμματικές δεσμεύσεις ή εξαγγελίες ή πράξεις αυτοκριτικής ή έστω σκληρή κριτική: μετράνε σχεδόν αποκλειστικά οι συμφωνίες. Και το πιο ωραίο είναι πως πλέον είναι και δύσκολο να φανταστείς πως γίνονται.
Την εποχή των μεγάλων κομμάτων αρκούσαν οι εξαγγελίες των πολιτικών αρχηγών για να κριθεί στο δεύτερο γύρο η διοίκηση των μεγάλων δήμων – καμιά φορά και των μικρότερων κοινοτήτων. Ελεγε πχ ο Ανδρέας Παπανδρέου «δεν ψηφίζουμε πουθενά εκπροσώπους της Δεξιά» και κατηγορούσε το ΚΚΕ που σχεδόν πάντα καλούσε τα μέλη του σε αποχή. Κάπως έτσι ξέραμε τι θα συμβεί την δεύτερη Κυριακή των εκλογών πριν καν φτάσουμε στις κάλπες. Εκπλήξεις δεν υπήρχαν κι όπου υπήρχαν προκαλούσαν απορίες όπως εκείνη που είχε ο Αντώνης στο αριστουργηματικό «Ας περιμένουν οι Γυναίκες» του Σταύρου Τσιώλη, όταν πριν κάνει απόπειρα αυτοκτονίας ρωτά τους μπατζανάκηδες αν είναι αλήθεια πως η μάνα του ψήφισε Νέα Δημοκρατία. Με την κατάρρευση των παραδοσιακών μεγάλων κομμάτων το πράγμα άρχισε να έχει μεγάλο ενδιαφέρον: ακόμα κι ο Αντώνης δεν θα ένοιωθε την παραμικρή έκπληξη για τίποτα. Πλέον την συμφωνία υποστήριξης πρέπει να την κάνουν οι ίδιοι οι υποψήφιοι. Μεταξύ πρώτης και δεύτερης Κυριακής το όργιο των φημών είναι πάντα χωρίς προηγούμενο. Κι όπου υπάρχουν τέσσερις συνδυασμοί που είχαν ξεπεράσει το 10% κάθε πρόβλεψη είναι δύσκολη. Τα κόμματα έχοντας συχνά μπλέξει με «αντάρτες» είναι αδύνατο να επιβάλουν κομματική πειθαρχία. Οποιος υποψήφιος περιμένει από το κόμμα να καθαρίσει πήγαινε «άκλαυτος». Για αυτό μου αρέσει ο δεύτερος γύρος στις αυτοδιοικητικές: γιατί σε αυτόν φαίνεται η ικανότητα στη σύνθεση και στην άθροιση, που κανονικά θα έπρεπε να είναι το αλατοπίπερο, αν όχι και η ουσία της πολιτικής.
Και μετά υπάρχει και κάτι άλλο που πάντα με ενθουσίαζε: αυτή η μυστηριώδης υπακοή των ψηφοφόρων στην απόφαση του αρχηγού της δημοτικής παράταξης σε ό,τι αφορά την στάση τους στο δεύτερο γύρο. Το να δίνει μια κατεύθυνση ένα κόμμα (πχ το ΚΚΕ) κι αυτή να γίνεται αποδεκτή από τον ψηφοφόρο το καταλαβαίνω: υπάρχει ένας κομματικός ιστός που λειτουργεί – όσοι με αυτόν είναι δεμένοι συνήθως υπακούν. Αλλά τι διάβολο συμβαίνει με τους άλλους; Πως γίνεται να υπακούν στην απόφαση του υποψήφιου τους δήμαρχου ή περιφερειάρχη που δεν κέρδισε; Πως προκύπτει αυτού του είδους η πειθαρχία, που ελάχιστα έχει να κάνει με κομματικά όργανα; Και κυρίως πως αυτή η κατευθυντήρια απόφαση λειτουργεί, όταν κανείς μα κανείς δεν έχει τρόπο να την επιβάλει; Αυτά τα μυστήρια κάνουν στα μάτια μου τον δεύτερο γύρο υπέροχο ως διαδικασία.
Τόσα χρόνια που ψηφίζω κανείς ποτέ δεν με πήρε να μου δώσει κατεύθυνση για το τι πρέπει να κάνω στο δεύτερο γύρο, ακόμα κι όταν ήταν γνωστό ότι στον πρώτο ψήφισα υποψήφιους δημάρχους ή περιφερειάρχες που δεν βρέθηκαν στην πρώτη δυάδα: τα γούστα μου δεν τα κρύβω. Εχω ρωτήσει φίλους, που επίσης είδαν τους δικούς τους εκλεκτούς εκτός δεύτερου γύρου, αν ποτέ ο δικός τους υποψήφιος επικοινώνησε για να τους δώσει μια κατεύθυνση: όλοι μου είπαν ότι αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ. Το πώς γίνεται το νταραβέρι που προκύπτει μεταξύ πρώτης και δεύτερης Κυριακής να αποδίδει, όταν μάλιστα λείπουν οι κομματικές ομπρέλες, δεν το κατάλαβα ποτέ. Και το ότι οι πιο πολλοί που είδαν τον δικό τους υποψήφιο να καταποντίζεται στον πρώτο γύρο δεν ψηφίζουν στον δεύτερο δεν είναι αληθές, αλλά και να είναι, κι αυτό συνιστά προτίμηση.
Πως όλο αυτό λειτουργεί δεν το καταλαβαίνω κι ό,τι δεν καταλαβαίνω πολλές φορές με διασκεδάζει αφάνταστα. Μέγα μυστήριο ο δεύτερος γύρος. Άπειρα ωραιότερος από τον πρώτο. Για κάτι τρελούς σαν εμένα τουλάχιστον….
